GÖYƏZƏN DAĞI (QAZAX) Göyəzən Dağının adı IX əsrə aid Gürcü Mənbələrində "Kavazin" deyə qeyd olunub. Tədqiqatçıların ehtimalına görə, oronim Türk dillərindəki "Kava" (Qaya, Sıldırım) və "Sın, Sin" (Dağ Beli) komponentlərindən düzəlib, "Sıldırımlı Dağ Beli" deməkdir. Dildən - dilə gəzən söhbətlərdə dağın adını "Göy Əzən", yəni "Göyü Fəth Edən" kimi yozurlar. Mütəxəsislər hədsiz poetik olduğu üçün bu adın sonradan yerli sakinlər, ya şairlər tərəfindən uydurulduğunu ehtimal edirlər; çünki dağlarımızın heç birinin adı şairanə deyil. Göyəzən toponimi ilə bağlı müxtəlif rəvayətlər, yozmalar var. Misal üçün, kənd sakinlərinin danışdığı saysız rəvayətlərdən biri belədir ki, guya dağın döşündə düşmənləri bir qadını öldürüblər, ondan sonra adı "KUHİ ZƏNAN" qalıb. İnsanlar Fars dilindən tərcümədə "QADIN DAĞI" mənasını verən söz birləşməsinin sonradan təhrif olunduğunu iddia edirlər. Alpoud kənd sakini, Şair Səhlədar Hidayətoğlu bu yozum ilə razı deyil. Deyir ki, Türklərin yaşadığı ərazidə dağın adının Fars dilində olması heç bir məntiqə sığmır: "Şəxsən mən "KUHİ ZƏNAN"ı qəbul etmirəm. Türk yaşayan ərazidə dağın adı niyə Farsca olmalıdır? Məncə, həqiqətə uyğun deyil. Belə bir versiya da var, deyirlər ki, burada yaşayan Aşıqlardan birinin adı "GÖY OZAN" olub". "Dağın ətəyindəki Abbasbəyli kəndində yaşayan bir kişi yazmışdı ki, guya oradan GÖYƏ AZAN verilib, yəni Minarə əvəzi istifadə olunub. Fikrimcə, bu da doğru deyil. Ona görə ki, dağın hündürlüyü iki yüz metrdən çoxdur və oradan veriləcək Azan əlbəttə ki, eşidilməyəcəkdi. Bu, mümkün deyildi", - deyir Hidayətoğlu. (GÖYƏ AZAN) Haqqında müxtəlif rəvayətlər gəzən dağın sirri açılmasa da, şairlər görkəmini tərif edib, rəssamlar tablosunu işləyib, səyyahlar adını tutub, el basa-basa tamaşasına gəliblər. Bu nadir geoloji təbiət abidəsi təbaşir dövründə püskürmüş vulkanın yerində əmələ gəlib. Yer səthindən hündürlüyü 250 metrdir, diametri isə 130 metrdən çoxdur. Düzənliyə basdırılmış möhtəşəm sütuna bənzəyir, görənləri heyrətə salır. Mərkəzdən 20 km aralıda, Coğaz çayından 2 km solda, Alpoud və Abbasbəyli kəndləri ərazisində yerləşir. Morfoloji xüsusiyyətinə və gözəlliyinə görə, Mon - Pele Tacından (Vest - Hind Adalarından biri olan Martunika Adasında) sonra dünyada ikinci dağ sayılır. Yerli sakinlər buranı "Dünyanın Mərkəzi" hesab edirlər. Ətəyindəki Dağdağan Ağacı Ziyarətgaha çevrilib. Zirvəsi nisbətən düzənlik olub, geniş meydançanı xatırladır. Burada orta əsrlərə aid Yeddi Bürclü Qala Divarları və Dördkünc Bina qalıqları, həmçinin bir neçə Mağara aşkar edilib. Dibində və ətəyində iri və qədim yaşayış yerinin, Yeddibürclü Qalanın qalıqları görünür. Gövdəsində ilkin insanın məskəni sayılan Mağara - otaqlar, yağış suyunu yığmaq üçün Anbarlar var. Üstündə Quyu olduğu deyilir, onun vasitəsilə altındakı yeraltı yola enə biliblər. Həmin yolla Coğaz Çayının kənarına çıxırmışlar. Ölkənin əksər bölgələrində olduğu kimi, Göyəzən Dağının başında da "Koroğlu" Qalası var. Hətta, tarixçilər ehtimal edirlər ki, Monqollar Azərbaycana ikinci yürüşləri zamanı dağın ətəyində məskən salıblar. Zirvəsi nisbətən yastıdır. Qədimdə bayramlarda və düşmən təhlükəsi olanda dağın zirvəsində tonqal qalanarmış. Göyəzən İstehkamının IX - XII əsrlərə aid Keşikçi məntəqəsi olması güman edilir. Dağın orta hissəsindəki "Aydınlıq" deyilən yerdən Tovuza qədər ərazini müşahidə etmək mümkün olub. Yeri gəlmişkən, Tovuz rayonunun Bala Şamlıq kəndində də, şiş qayalardan biri "Göyəzən" adlanır. GÖY ƏZƏN / GÖYƏ AZAN / GÖY OZAN / QAYASIN
Ziyarətə pilləkənlə qalxan yerdə qazıntı aparıblar insan skiletləri çıxdı zibil kimi qırağ bucağa səpələdilər tapılan metalıda üsdünə ağ parça atıb götürüb apardılar nə məlumat verdilər nə birşey.
Faiq Nəsibov , bu məlumatların qeydə alınmasına görə allah sizdən razı olsun.Çox yaxşı qeyd edirsiniz ki,gərək burada geniş arxeoloji qazıntılar aparılsın.Məncə Aslanbəyli kəndinin ərazisində o cür kurqanlardan daha bir neçəsi var..
Allahdan qorxun o cetrandi demrdidaşdi taxdadi insanlardi bulardan,size hec bir fayda gelmez bele ölsez vay sizin halniza Allah,bizleri baqişlanan,qullarindan elesin amin
