Υπάρχει το Κακό; Απαντούν ο Πρόκλος και ο Διονύσιος Αρεοπαγίτης. Μέρος Α΄ 

Κύκλος μαθημάτων με τίτλο: «Υπάρχει το Κακό; Φιλοσοφική Προσέγγιση» (Εαρινό εξάμηνο 2022-2023 της Εταιρείας των Φίλων του Λαού/Λαϊκού Παν/μίου).
Τίτλος 8ου μαθήματος: «Υπάρχει το Κακό; Απαντούν ο Πρόκλος και ο Διονύσιος Αρεοπαγίτης. Μέρος Α΄» το οποίο παραδόθηκε την 21η Μαρτίου 2023.
Εισηγήτρια: ΑΝΝΑ Χ. ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ, Δρ. Επιστημών της Αγωγής του Παν/μίου της Σορβόννης (Paris V - René Descartes).
ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 8ου μαθήματος
Στις απαρχές του 5ου αιώνα μ. Χ., η συνάντηση της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας και της χριστιανικής θεολογικής σκέψης δημιούργησε όλες εκείνες τις προϋποθέσεις για μια δημιουργική συγγραφική σύνθεση, που φέρει το όνομα ενός επισκόπου της πρώϊμης Εκκλησίας, του Διονυσίου Αρεοπαγίτη. Ο Αρεοπαγίτης, μέσω των τριών έργων του «Περὶ μυστικῆς θεολογίας», «Περὶ Ἐκκλησιαστικῆς καὶ Οὐρανίου ἱεραρχίας», και «Περὶ Θείων Ὀνομάτων», στο οποίο προσεγγίζει το πρόβλημα του κακού, επιτυγχάνει να αντιστοιχίσει πλήρως την τάξη του μεταφυσικού συστήματος που απαρτίζουν αυτές οι ιεραρχίες με τις ιεραρχίες της Καθολικής Εκκλησίας (επισκόπους, ιερείς, μοναχούς κ.λπ.). Με αυτόν τον τρόπο, ο νεοπλατωνισμός, όντας το τελευταίο προϊόν της αρχαίας ελληνικής παράδοσης, θα περάσει στον Μεσαίωνα ως η κυρίαρχη θεωρητική δομή της χριστιανικής φιλοσοφίας. Τα συγγράμματα του Διονυσίου Αρεοπαγίτη εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην χριστιανική γραμματεία, στις αρχές του 6ου αιώνα με το όνομά του. Ο συγγραφέας φαίνεται να γνωρίζει άριστα τα έργα καθώς και την μεθοδολογία συγγραφής του νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πρόκλου και χρησιμοποιεί ευρύτατα την ορολογία και τα σχήματα που αυτός επινόησε. Κοινό γνώρισμα του Πρόκλου και του Αρεοπαγίτη είναι η διάρθρωση των βαθμίδων των όντων και της ιεράρχησής τους, όχι μόνο σε οντολογικό επίπεδο, αλλά και σε γνωσιολογικό. Τόσο ο Θεός του Αρεοπαγίτη όσο και το απρόσωπο Έν του Πρόκλου είναι έννοιες απολύτως υπερβατικές ως προς την ουσία τους και γνωρίζονται μόνο μέσω του θείου έρωτος. Όμως, ενώ στον Πρόκλο ο θείος έρως εκδηλώνεται ως μέθεξη της ανθρώπινης ψυχής προς το απρόσωπο και άρρητον Έν, αντιθέτως, στον Αρεοπαγίτη ο θείος έρως εκδηλώνεται ως ενεργητική φανέρωση του Θεού προς τον άνθρωπο. Ένα δεύτερο κοινό γνώρισμα του Πρόκλου και του Αρεοπαγίτη είναι η διάκριση που κάνουν μεταξύ δύο θεολογικών οδών: η μία προβαίνει με καταφάσεις, δηλαδή με βεβαιώσεις και ονομάζεται καταφατική ή θετική θεολογία, ενώ η δεύτερη προβαίνει με αρνήσεις και ονομάζεται αποφατική ή αρνητική θεολογία. Όμως, ενώ στον Πρόκλο τόσο η καταφατική οδός όσο και η αποφατική είναι ισάξιες και ισοδύναμες, στον Αρεοπαγίτη η καταφατική οδός είναι ατελής, εφόσον οδηγεί σε μια ορισμένη γνώση του Θεού, ενώ η αποφατική οδός είναι τέλεια και ανώτερη της πρώτης, εφόσον είναι η μόνη που αρμόζει στον Θεό, που είναι εκ φύσεως άγνωστος. ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος, στο πλαίσιο του συγκερασμού φιλοσοφίας και θεολογίας, που είχε ήδη πραγματοποιήσει ο νεοπλατωνισμός, αναζητά, μέσω των πλατωνικών και νεοπλατωνικών φιλοσοφικών εννοιών, να συγκροτήσει ένα θεολογικό οικοδόμημα που θα βρίσκεται στον αντίποδα του χριστιανικού θεολογικού οικοδομήματος. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται και οι αντιλήψεις του Πρόκλου για την ύπαρξη ή όχι του κακού, για το οποίο υποστηρίζει ότι δεν έχει αυτοτελή ύπαρξη και υπόσταση, αλλά ότι υπάρχει χάριν του Αγαθού. Με αυτήν την έννοια, το κακό είναι στην ουσία μια «παρυπόστασις», δηλαδή μια «παρά φύσιν υπόσταση», που την χρησιμοποιεί το σύμπαν με τον κατάλληλο τρόπο, έτσι ώστε και αυτό να γίνει αγαθό, μέσα από την δύναμη εκείνων που το χρησιμοποιούν. Στο ίδιο πνεύμα, ο Αρεοπαγίτης υποστηρίζει ότι το κακό δεν προέρχεται από τον Θεο ούτε υπάρχει μέσα στο σώμα, αλλά είναι μια «παρυπόστασις», δηλαδή μια «παρά φύσιν υπόσταση» που παρεισφρέει και καθιστά τον άνθρωπο αδύναμο να κρατήσει τα οικεία σε αυτόν αγαθά.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΟΜΙΛΗΤΡΙΑΣ
drive.google.com/file/d/1z2cO...