Аңыз әңгімелердің негізінде белгілі бір кезеңде өткен оқиғаның ізі болады. Сондай әңгіменің бірі - «Ақсақ құлан, Жошы хан» аңызы. Бұл аңыздағы оқиға желісі қаз-қалпында сақталғанмен, кейіпкерлері ауыз әдебиетіне тән сипатпен кейде ауыстырылып та айтылады. Мұның мысалы ретінде аңыздың кейбір нұсқаларында аң аулап жүріп мерт болатын бала Шыңғыс ханның есейген, ел билеуге жарап қалған ұлы Жошы хан делінеді. Аңыз оқиғасы сайын далаға аң аулап шыққан Жошы ханның кішкентай ұлының аңшы топтан қара үзіп, шығандап шығып, құлан әңгісінің шабуылына ұшырап, мерт болуымен басталады. Баладан айырылған нөкерлері қаһарлы ханға бала өлімін естірте алмай пұшайман болады. Бала өлімін естірткен адамның көмейіне қорғасын құйылатындығы Хан жарлығымен бекітіліп, халыққа ескертіледі. Сонда өнері елден асқан күйші баласының өлімін ханға күймен естірткен екен. Жарлық бойынша өлімді естірткен күй, оны үнмен шығарып отырған домбыра болғандықтан, домбыраның бетіне қорғасын ерітіліп құйылыпты. Аңыздағы болған жағдайды әуенге салып, күй мазмұнымен жеткізе білген күйшінің өрелі, оны тыңдап, бағамдап түсіне білген ханның білікті жан екені аңғарылады. Осылайша өнер құдіреті мен өнерпаз шеберлігі қалың жұртты хан қаһарынан сақтап қалуға себепші болыпты. Аңыз бойынша бүгінгі домбырымыздың бетіндегі ойық пен бүгінгі күнге дейін жеткен «Ақсақ құлан» күйі осы оқиғадан шыққан екен делінеді.
30 мар 2021
