Озодлик учун курашган адиб Мамадали Маҳмудовнинг фаолиятига бағишланади| Inson aziz 

АДОЛАТ БОР ЭКАНКУ БУ ИНСОН ЯХШИ ИНСОН ЭДИЛАР ТИРИКЛАРИГА ХАМ ЭТИБОР БЕРСИН ДАВЛАТ ЖАДИДЛАР МАЛУН КАРИМОВ КУ́П АЗОБЛАДИ БУ ИНСОННИ

Madaminbek va Cho‘lpon Millatning bu ikki farzandini ko‘p narsalar birlashtirib turadi. Ulardan birini eslab o‘tsak maqsadga muvofiq bo‘lar edi. 1919-yil bahorida Madaminbek boshchiligidagi qo‘shin va sho‘rolarning katta kuchlari Baliqchida to‘qnashadilar. Har ikki tomondan, ayrim manbalarga ishonilsa, to‘rt mingdan ortiq askar qatnashadi. Hozirgi zamon urush harakatlari miqyosida ham bu katta raqam, aslida. Uch kunlik jangda Madaminbek boshchiligidagi musulmon qo‘shin g‘alaba qozonadi. Sho‘roning (aslida, rus va armanilardan iborat bo‘lgan) ikki mingga yaqin askari asir olinadi. Asirlarga qanday chora ko‘rish masalasida qo‘rboshilar orasida ixtilof yuzaga keldi. Ayniqsa, armani dashnoqlarining shafqatsizligini unutmagan qo‘rboshilar xun talabini qo‘yadilar. Asirlarga shafqat ko‘rsatilmasligini so‘raydilar. Madaminbek Islom shariati bo‘yicha asirlarga muomala qilishni istaydi. Ammo, ko‘pchilik qo‘rboshilarning so‘zini yerda ham qoldira olmaydi. Qo‘rboshilar o‘rtasidagi uzoq tortishuv va muzokaralardan so‘ng ruslar qo‘yib yuboriladigan, armani dashnoqlar jazolanadigan bo‘ladi. Madaminbekning ruslarga aytgan so‘zlarini romanimda keltirganman. Ma’nosi shunday: "Shariatni tan olgan musulmon bo‘lganim uchun asirlarga shafqat qilishga majburman. Asirni o‘ldirish harom qilingan! Lekin, musulmonlar qo‘rqdi, degan o‘y-xayollarga bormang, biz faqat Allohdan qo‘rqamiz! Sizlarga imkoniyat beramiz, qo‘lingizga boshqa qurol olmaysiz, agar yana qurol ko‘tarib kelsangiz bizdan shafqat kutmang!.." Arman dashnoqlari yetti yuzga yaqin edi. Ular Madaminbekning yahudiy huquqshunosi, marg‘ilonlik Nansberg hakamligida sud qilinadi. Armani dashnoqdan kimki zulm ko‘rgan bo‘lsa guvohi bilan o‘rtaga chiqish aytiladi. Madaminbekning qo‘shinida bo‘lgan yigitlar guvoh keltirib bittadan dashnoqdan qasos olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Dashnoqlarning yarmiga talabgor chiqadi. Ular Sirdaryoning bo‘yida qatl etiladi. Talabgor chiqmaganlarning qo‘l-oyoqlariga bog‘lanib, oyoqlariga tosh ham bog‘lanib, daryoga uloqtiriladi. Mazkur voqea ham romanda to‘la aks ettirilgan. ...Madaminbek va boshqa qo‘rboshilar bu kurashlarda maqsadga yeta olishmaydi. Oradan o‘n yillar o‘tadi. O‘ttizinchi yillarda partiya idoralariga joylashib olgan dashnoqlar Baliqchida qatl etilgan millatdoshlarini "inqilob uchun jon bergan" degan gap bilan yodgorlik o‘rnatmoqchi bo‘lishadi. Lekin, Cho‘lpon boshchiligidagi o‘zbek ziyolilari bunga qarshi chiqishadi. Alal-oqibat, bu yodgorlik o‘rnatilmay qoladi... Biz bu tarixlarni eslab turishimiz, xulosalar chiqarishimiz o‘zimiz uchun foyda. Kimdan o‘rnak olish va kimga ergashish biz uchun juda muhim. Aslida, har birimizning qonimizda Madaminbeklarning, Cho‘lponlarning shijoati bor, unutsak, bu shijoat ham so‘nadi. © Baxtiyor Abdug'afur

Nega kam korsattinglar, koproq korsatuv qilinglar, juda kop