Бәріңізге ассалаумағаликум. Курил аралдары үшінші дүниежүзілік соғыстың ошағына айналып кетуі мүмкін. Бұрын Жапония, бүгінде Ресейдің меншігіне айналған төрт аралға талас-тартыс жыл өткен сайын күшейіп барады. Оның үстіне Жапонияның жаңа сайланған премьер-министрі Фумио Кисида осы дауды шешпейінше Ресеймен арада ешбір бейбіт келісімге қол қойылмайды деп мәлімдеді. Ол Путинге қоңырау шалып Кунашир, Шикотан, Хабомаи және Итуруп деген төрт аралды қайтарып бер деп кесіп айтты. Бұл өзі не қылған аралдар? 70 жылдан бері шешілмей келе жатқан неткен дау бұл? Жапонияның жерін тартып алып, бермей отырған Ресейді енді не күтіп тұр? Мұны сізге білген дұрыс!
Ресей үшін Курил аралдары соғыстан тапқан олжа. Ал Жапония үшін ол өзгенің қолында кеткен териториясы. Бұл аралдар Ресейге қалайдан-қалай өтіп кетті? Бұл туралы сәлден соң. Алдымен таққа келе сала қатты ашуға мініп отырған жапонның премьер министрі жайлы айтайық. Фумио Кисида. Үкімет басшысы боп тағайындала сала Парламент мінберінде өзінің саяси бағдарламасын жария етті. Сол баяндамасында саясаткер Курил аралдарына қатысты жер дауын шешуге ерекше көңіл бөлетінін айтқан. Сөйтіп іле-шала Ресейдің Президенті Путинге телефон соққан. Соққан да “Төрт арал да біздің елге тиесілі. Біз бұл позициямыздан таймаймыз. Ресеймен арадағы келіссөз тек осы бағытта өрбиді”, - деп қадап айтты.
Ал Ресей бұл мәселе жайлы не дейді дейсіздер ғой?! Олардың ұстанымы “Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін бұл аралдар КСРО құрамына өтті, олардың Ресейге тиесілі екені дау туғызбайды”. Кремль маңындағы сарапшылар орыс билігі бұл позициядан таймайды деп отыр. Екі жақта өз ұстанымдарына берік боп отыр. Бір-біріне берілгісі жоқ, бас имейтін тәрізді. Тура баланың ойыны сияқты. Анау айтады «негізі бұл менің затым. Сен алып алдың,қайтар». Мынау айтады «Жоқ, маған өзің бергенсің, қайтара алмаймын».
Жапонияны қайдам, Ресей өліп кетседе аралдардан айырлығысы келмейді. Тіпті осы Жапонияға жақын аралдарға 50-ден астам әскери база құрмақшы. Ресей Қорғаныс министрлігінің хабарлауынша Курил аралдарында қазірге дейін 30 астам әскери базаның құрылысы аяқталған. Жалпы 51 әскери базаның құрылысы жақын уақытта аяқталады" деді министрлік.
Жапония Курил аралдарынан қалай көз жазып қалды. Бұл туралы сізге білген дұрыс. Ал айтайын. Куриль аралдары - барлығы 56 аралдан тұратын Жапония мен Ресей шекарасының аралығындағы аралдар тізбегі. 1855 жылға дейін аралдардың қай елге тиесілі екендігі анықталмаған. Дәл сол жылы Қырым соғысынан кейін Ресей мен Жапония арасында «Симод шарты» жасалды. Сөйтіп екі ел арасындағы шекара анықталды. Әлгі таласып жатқан Кунашир, Итуруп, Хабомай, Шикотан аралдары Жапонияның иелігіне өтті. Сахалин болса Жапония мен Ресейге ортақ болсын деп келісті. Содан араға 20 жыл салып 1875 жылы екі тарап «Петербург келісімшартын» жасады. Нәтижесінде Куриль аралдары Жапонияға, Сахалин аралы Ресейге тиесілі болды.
1905 жылы орыс-жапон соғысы бұрқ ете түсті. Әлгі 30 жыл бұрынғы шарттың күші жойылды. Ресей соғыстан жеңілді, Сахалиннің оңтүстік аймағының жартысын Жапонияға беруге мәжбүр болды. Дүние дегеніңіз алма-кезек. Араға 40 жыл салып жағдай тағы өзгерді. 1945 жылы АҚШ пен Ұлыбритания Жапонияға қатты өшікті. Тас-талқанын шығарып тастау үшін Кеңестер Одағына қолқа салды. Егер деді Жапонияға соғыс ашатын болсаңдар, Куриль аралдарын толықтай алып береміз деп уәде берді. Сахалинді қайтару және Курильді алу үшін Кеңес Одағы соғыс ашты. Жеңіскеде жетті. Сахалинді қайтарып қана қоймай, Куриль аралдарын Жапониядан 1905 жылы орыс-жапон соғысында келтірген шығынның өтемі ретінде тартып алды.
Соғыс шарты бойынша жеңілген тарап жеңімпаздың талабын орындауы керек. Жапон үкіметі аралдарды Кеңес үкіметіне өз еркімен бергенін растайтын құжатқа мәжбүрлі түрде қол қойды. Дегенімен қанша тас-талқаны шықсада Жапония қысқа мерзімде ес жинап, тек дамуға бет алды. Әлемнің ең бай еліне айналып шыға келді. Орысқа кеткен есесін қайтарып алуды көздеді. Бабадан қалған мирастың қолды болуын сүйекке түскен таңбадай көрді. Курил аралдарына қарап әр бір жапон көзіне ыстық жас алды. Бірақ бұған Кеңес Одағының заңды мұрагері саналатын Ресей Федерациясының да айтар өз уәжі, алға тартар құжаты бар. Екінші Дүниежүзілік соғыс бітсе де, Ресей мен Жапония арасында бейбітшілік шарты туралы бітімге қол қойылмады.
Арал дауын шешу үшін жапон мен Ресейдің сыртқы істер министрлері жыл сайын кездеседі. Бір-біріне базыналарын айтады. Бір-бірін жақтырмай, сөйлескісі келмейтін сәттері де болады. Ресей кейде жымысқы саясат ойластырып қояды. Мәселен, екі жақтың төртінші реткі кездесуінде 4 министр бас қосады. Әрі бұл келіссөз өтетін күн аптаның төртінші күні ұйымдастырылады. Байқадыңыздар ма, бәрі 4. Ал төрт дегеннен жапондар өлердей қорқады. Бұл сан өлім мағынасын білдіреді. Мүмкіндігінше төртке жоламауға тырысады. Сөйтіп әлгі кездесу жапондарға мүлдем жақпаған. Төрт санына қатысты кездесуде психикалық соққы алып, батыл шешімдер қабылдай қоймаған екен.
Кейде Ресей Курил аралдарында әскери жаттығу өткізеді.
16 окт 2024
