Welcome to KZ. № 8 (каз)
Түркілердің исламды қабылдауына ықпал еткен кім? Айша бибі мен Бабажы-қатын кесенесі. «Қазақстанға қош келдіңіздер»
Шығарылым сипаттамасы:
Айша бибі туралы ондаған аңыздарды өзара біріктіретін не? Неліктен екі ежелгі кесене бір сызықтың бойында орналасқан және оларды қандай аңыз байланыстырады? Түркілердің исламды қабылдауына ықпал еткен кім? Қарахандар әулетінің астанасы Тараз қаласында нендей археологиялық қазыналарды көруге болады? Бұл сұрақтарға жауаптарды «Қазақстанға қош келдіңіз!» жобасының жаңа шығарылымында іздейміз.
Айша бибі туралы ондаған аңыздарды өзара біріктіретін не? Неліктен екі ежелгі кесене бір сызықтың бойында орналасқан және оларды қандай аңыз байланыстырады? Түркілердің исламды қабылдауына ықпал еткен кім? Қарахандар әулетінің астанасы Тараз қаласында нендей археологиялық қазыналарды көруге болады? Бұл сұрақтарға жауаптарды «Қазақстанға қош келдіңіз!» жобасының жаңа шығарылымында іздейміз.
Айша-бибі кесенесі - таңғажайып әдемі құрылыс қана емес, туристерді аңызға айналған кезеңмен байланыстыратын бірегей нысан. Өйткені, Айша бибіні ертегі кейіпкері деуге болады. Ғалымдардың айтуынша, ол туралы аңыз-әңгіменің шамамен 30-дан астам нұсқасы бар.
Әкесі қайтыс болғаннан кейін Айша бибі шейхтің қолында тәрбиеленеді. Күндердің бір күні оған Тараз билеушісі Қарахан құда түскен. Шейх қыздың тұрмысқа шығуына рұқсатын бермеді. Айша бибі үйден қашып, Таразға жасырын түрде кетіп қалады. Бірақ, жолда Аса өзенінің жағасында жылан шағып алып, қайтыс болды.
Кесене қараханидтер дәуіріне жатады. Бұл ұзындығы 7,5 метрден асатын төртбұрышты құрылым. Кіреберісі шығыс жағында орналасқан. Кесененің қабырғалары үш бөліктен тұрады: ішкісі - күйдірілген кірпіштен қаланған, сыртқысы - терракоталық плиталардан, ал ортаңғы бөлігі балшық және плита сынықтарымен толтырылған.
Айша бибі кесенесінің ерекшелігі - ою-өрнекпен көмкерілген тақтайшалар. Олар зооморфикалық стильде жасалған және күн таңбалары, геометриялық фигуралармен әшекейленген. Мұның бәрі бір композицияны құрайды.
Кесене архитектурасының тағы бір ерекше элементі - бұрыштардағы бағаналар. Бүйірлерінде жартылай бағаналар орналасқан. Олардың жоғарғы бөлігі құмарыларға ұқсайды. Батыс жақтағы бағаналарда 3,5 метр биіктікте жазбалар бал. Бұл куфа стиліндегі араб жазуы. Жылдар өте келе олар өшірілген, бірақ "күз", "бұлттар", "өмір керемет" деген сөздер әлі де оқылады.
Егер сіз Айша-бибі ауылына барсаңыз, жолым болды дей беріңіз. Өйткені мұнда тағы бір ерекше сәулет ескерткіші - Бабаджа қатын кесенесі орналасқан. Аңыз бойынша ол Айшаның адал серігі болған. Бибі қайтыс болғаннан кейін, ұзақ жылдар бойы кесенесінің шырақшысы болды, қалған ғұмырын осында өткізген деседі. Ал қайтыс болғаннан кейін, Бабаджа қатын Айша бибіден 20 қадам жерде жерленеді.
Ең қызығы, екі кесененің шығыс қасбеттері бір сызықтың бойында орналасқан. Басты қасбетте "бұл Бабаджа қатынның кесенесі. Оны тұрғызған..." деген сөздер жазылған. Әрі қарай жазу өшіріліп қалған.
Кесене текше пішінді, қабырғаларының қалыңдығы 123 сантиметрге жетеді. Қасбеттің қабырғалары арка тәрізді терезелермен және ойықшалармен безендірілген. Терезелердің үстіңгі бөлігінде кірпіштен қаланған шеңберлер жасалған. Негізгі қасбеттің басты ерекшелігі - жақтаушаның болуы. Мазардың күмбезі сүйір етіп салынған.Тараз қаласы туралы көптеген тарихи жазбалар бар. Х ғасырда араб тарихшысы Аль-Макдиси былай деп жазады: "Тараз қаласы - бау-бақшаға бай, қоршалған қала. Оған 4 кіреберіс бар. Қаланың орталығында базар бар, ал базардың қақ ортасынан мешіт көрінеді". Тарихшы ерте ислам мешітін сипаттаған, ол бүгінге дейін сақталған.
Толығырақ: qazaqtv.com/kk/programms/welc...
#WelcometoKazakhstan #Айшабибікесенесі #Қараханкесенесі #Бабаджақатынкесенесі
Qazaq TV: бізді спутниктік арна арқылы және RU-vid, әлеуметтік желілерден көріңіздер. Видео астында пікір қалдыруды ұмытпаңыздар!
Qazaq TV: смотрите нас на спутниковом ТВ, в RU-vid и социальных сетях. Оставляйте ваши коммментарии под этим видео.
Watch us on satellite TV, RU-vid and social networks. Leave your comments under this video!
Qazaq TV арнасына жазылыңыз / Подписывайтесь на Qazaq TV / Subscribe to Qazaq TV
ru-vid.com...
Біздің басты шоуларды көріңіз / Смотрите наши топовые шоу / Watch our top shows
Qazaq Golden Hits
• Qazaq Golden Hits
Trails of Nomads
• Trails of Nomads
Байланыс аясынан тыс жерде
• Байланыс аясынан тыс ж...
Біздің сайт / Наш сайт / Our website - qazaqtv.com/
Vkontakte - kazakhtv
Facebook - / qazaqtvkz
Twitter - / qazaq_tv
Instagram - / qazaqtv_kz
Telegram - t.me/Kazakh_tv
13 июл 2021
