"Миллатимиз фидойилари" кўрсатуви
"Ўзбекистон тарихи" телеканали
ИКРОМОВ Акмал Икромович (1898, Тошкент - 1938.13.3, Москва) - давлат ва сиёсат арбоби. Тошкентнинг Ўқчи маҳалласида мактабдор Икром домла оиласида туғилган. Отасининг мактабида савод чиқарган. Ёшлигидан форс ва араб тилларини пухта эгаллаб, шарқ адабиётини чуқур ўрганган. Тошкент ш. да ўқитувчи (1918-19), «Изчилар тўдаси» ва «Чиғатой гурунги» аъзо-си, Элхон тахаллуси билан шеърлар ёзган. Наманган, Фарғона, Сирдарё вилоятлари партия ташкилотларида турли лавозимларда фаолият кўрсатган (1919-21). Туркистон КП МК котиби ва ташкилий инструкторлик бўлими мудири (1921-22). Туркистон Республикасида янги иқтисодий сиёсат (НЭП) ни амалга оширилишида та-шаббускорлик қилган. Москвада Я. М. Свердлов номидаги Коммунисток ун-тда ўкиган (1922-24). 1925 й. янв. да Тошкент вилояти партия комитети котиби, айни пайтда 1925 й. фев. дан (ЎзКПб) МК котиби, биринчи котиби (1929 й. дек. - 1937 й. сент.), айни пайтда (ВКПб) МК Ўрта Осиё бюроси котиби (1931-34). Бутун Россия МИК аъзоси, СССР МИК Президиуми аъзолигига номзод (192537). ЎзССР МИК Президиуми аъзоси (1925-37).
Икромов 1919-24 й. ларда имконияти дои-расида ўзбек халқи манфаатлари учун Марказ сиёсатига қарши курашган. Мас, Москвада бўлган (РКПб МК миллий республикалар ва вилоятлар раҳбарларининг 4кенгаши (1923 й. 9 - 12 июнь)да у Туркистонда юритилаётган совет сиёсатини қаттиқ қоралаб, ҳоз. Туркистон билан чор Туркистони ўртасида ҳеч қандай фарқ йўқ, деб таъ-кидлаган эди. (РКПб) МК Бош котиби Икромов Сталин бу ҳаққоний мулоқазалардан кейин Икромов ва Туркистон ер ишлари халқ ко-миссари Султонбек Хўжановни миллатчиликда айблаб, уларни «босмачиларнинг ҳамтовоқлари» дейишгача борди. Икромов моҳир публицист сифатида Ўзбекистонда қ. х. ни, хусусан, пахтачиликни ривожлантиришга, маданий қурилишга доир кўплаб назарий мақолалар, илмий асарлар ёзган. Икромов ўз фаолияти давомида Ўрта Осиё бюроси ва Марказнинг кўрсатмаларига амал қилишга мажбур бўлган. Ўн саккизлар гуруқи, иноғомовчиликка (қ. Иноғомов Р.) қарши ғоявий кураш олиб борган (1925-27). Ўзбекистонда ер-сув ислоҳоти, мажбурий жамоалаштириш (коллективлаштириш), республикада замонавий саноат асосларини қуриш ва б. тадбирларга раҳбарлик қилган. Жадидларни «буржуа миллатчилиги»да айблаган.
Икромов гарчи большевистик ғоядан чекинмаган бўлса қам, мустабид тузум қатағончилари уни аяб ўтирмаган. 1937 й. сент. да Тошкентда қамоққа олинди. Со-ветларга қарши «Ўнг троцкийчи блок» деб аталган иш бўйича Москвада суд қилиниб, собиқ СССРни бўлиб юбориш, жумладан, ундан Ўрта Осиё республикаларини ажратиб олиш, давлат тузумини ағдариш, капитализмни, буржуазия ҳокимиятини тиклашда айблан-ди ва отиб ташланди.
1957 й. 3 июнда СССР Олий суди ҳарбий коллегияси Икромовни айбсиз деб топди ва у окланди. Икромов хотираси абадийлаштирилиб, Тошкент ш. даги туманга, Тошкент темир йўл транспорти муҳандислари интига, пойтахтдаги йирик кўча, маҳалла ва мактабга, Зангиота туманидаги ширкат хўжалигига унинг номи берилган. Тошкент ва Самарқандда ҳайкали бор.
28 сен 2024
