Басты төплегі үлкен кісіге,құдаға тартады. Кейбір жерлерде маңдайынан ұзын төмен тіледі. Ал крестке ұқсатып тіледі маңдайынан қ ұйрық қойды. Басты ыдысқа екі құлағымен қасында пышақ. Бір қ ұлағын алып келген үй иесіне береді. Екі көзді бір адам жемейді, бір көзді бөліп жемейді. Дәстүрді үлкен қісілер айтсын, өмір бақи кісі күтіп келеміз, Дәстүрдің неше түрлерін әртүрлісін естіп таңданамын. Себебі өздері толық білмейді, үйлерінде болмаған. Әке-шешеден көргенін айту керек, естігенді емес. Көбіне естігенді таратады.
Ия дұрыс. Бірақ Қазақстанда әр облыста салты бөлек сияқты. Бізде құлақты ет тураған жігітке береді. Бастың жартысын үй иесіне қалдырады. Бізде таңлай емес таңдай дейді.
Таңдай, деп аталушы еді, сен таңылай, дегенің қыйсыны келіңкіремеді??! Мөлшері дұрыс, кейбір тұстары, әр жерлерде, әрқалай, кешегі ьір көріністе, басты, сол дастарқан басында отырып, шашып жібересің, бөлшектейсің, деген ұсынысын айтқан болды, оның, осы вйтқаны қонымсыздау болғандай ??! Себебі: бас сүйек оңайымен бұзыла қояма ? Айтып отырған адам, бұзу жолдарын айтқан болған, тар жерде, ол айтқандарды, қалай істемекші ?! Сол үшін, айтып ұқтырғаны орынды, көптің арасында, тарлық ететін орында, соны істемегені дұрыс болама, деген ойдамын!? Жалпы, ұлттық әдет-ғұрып жайында, дастарқан мәдениеті, кісі сыйлау төңірегіндегі ақыл-кеңес орынды, рақымет, Асланға !!!
Ия эр елдің салты баска, демек ші, жалпы дұрыс қой. Әкесі бар яғни тірі адамға бас ұстауға болмайды, басты, шекені сиілы қонаққа береді, ол ел ақсақалдары, құдалар т.с. бос утаған адам, тек бастың жартысын турап үйлестіреді, жартысын қасындағы немесе ұй иесінің сыйлы адамына жалғастырып береді. Біздің батыс қазақстанда осылай. Алашым аман болғай.
Мына азамат дұрыс айтып жатыр рахмет. Басты қалай ұстау керек бәрі бәрі кейінгі жастарға үлгі болсыншы. Оңтүстік Қазақстан облысы Түркістан да яғни бізде қойдың басын балаға устатпайды кудага сыйлы қонаққа береді бұл жігітте дұрыс айтып жатыр рахмет
Қазақ тарихы ғана емес, салт дәстүрін дәріптеуші ретінде танымал сың. Алла саған денсаулық ғұмыр берсін. Орыс тілінде жүргізген қазақ тарихын сенен көп тыңдап едім тағы бір қырыңнан танымал болдың.Рақмет інім.
Ілияс Есенберлиннің Көшпенділер романында арғын Қотан жырау баласы Ақжол би өлгенде жоқтады деп айтып еді : "қарақыпшақ Қобландыда нең бар еді құлыным " сол айтқандай қазақтың салт дәстүрінде нең бар, тім жақсы тарихшысың, қазақтың жері қандай кең болса , қазақтың салт-дәстүрі де әр өңірде әр түрлі. Жалпы малда он екі жілік болады әр жіліктің өз иесі бар жіліктер рет- ретімен сыбаға болып табаққа салып таратылады. (бұлда әр өңірде әр түрлі) Жілікке кірмейтін үш мүше бар бірақ сыбаға болып саналады. Олар Бас, төс, құйымшақ. Бас ақсақалдың сыбағасы, төс күйеу дің, құйымшақ қыздың сыбағасы. Бірақта бұл мүшелерді жіліксіз тартпайды. Қанша сыйлы қонақ болсаңда әкесі бар адамға бас тартпайды себебі алдыңда әкең барда ақсақал бола алмайсың. Менің білерім осы.
Төрт құбылам тең.болсын деп маңдайын тіледі Қой басының тісін қағады құлағының түбіндегі бездерін алып тастайды Піскен басты қадірлі қонаққа тартар алдында бір құлағын кесіп алып сол үйдің баласына береді ырыс несібем өз үйімде қалсын деген ырым Бізде осылай Басқа жерлерде басқаша
Өсындай әңгіме бар. Бір татардің молласіна бас беріпті. Ал сол молла бастың бір жағын мүжіп болгасын, оған басты айналдіріңіз депті. Молла басты айналдіріп екінші жағын мүжіпті. Сондай күлкі болған. Дұрысында қасыңда үлкен жасты кісі өтырса, басты айналдыру керек жалғыз мүжімей.Ол сыйлағандық, тәбиешілік.😊
Өте жақсы түсіндірдің осылаи болу керек. Кеибір жастар. Басты алдарына қоиып алып өздері. Соғып. Көздерін. Жеп. Түк көрмегендеи. Масқара ғои ол тәртіпке. Мәдениетке жатпаиды ғои. Басқа. Білмеитін. Халықтар бастың қадірін білмеиді ғои еттің де қадірін. Білмеиді ғои құрт құмырсқа жеп жүргендер не біледі. Бұл қазақтардың. Салт дәстүрі ғои. Әрбір. Мүшесін. Осылаи қалаи жеу керектігін көрсетіп. Жеитіндігін. Үиреті керек Қазақтың. Қымызы. Қазақтың. Шұбатын. Қазақтың. Етін. Малдың. Басын. Қалаи жеу керектігін. Осылаи. Көрсетіп. Барлық. Халық. Көрсін. Қазақ. Қалаи. Тамақты яғни. Етті. Қалаи. Жеитінін білсін. Бәрі осының бәрі. Қазақтың. Салты ғои. Сондықтан. Өз салтымызды. Ешқандаи. Елге. Беріп қоимауымыз керек. Осылаи. Түсіндіріп. Құлақ. Қағыс етуіміз керек. Әитпесе. Кеибір. Елдер. Қазақтың. Қымызын. Етін. Алып. Өздеріне. Жапсырып жатыр. Біздікі деп. Олаи болмаиды. Бәрі. Қазақ. Халқынвң. Салты ғои. Қазақ. Арғы ата бабаларымыз барлығы. Негізі Қазақ. Халқы. Әидік. Батыр. Болған. Батырлардың бәрі. Қазақтан. Шыққан. Осыны. Білдіріп қоиған дұрыс осылаи аитып. Отыру керек. Қазақ. Нағыз. Әидік. Халық қои. кеміттірмеңдер.
Әр жерде түрліше, мысалы Маңғыстауда басты үйдің ер адамы алып келіп жасы үлкен, жолы үлкен адамға береді. Төрт құбыласы тең болсын деген мағынаны беретін ырыммен маңдайын крест сияқты кесіп, төртке бөліп әкеледі. Аслан бауырымыздың айтқанындай басты оң жағынан бастап тек жартысын таратады, құлақты ет турап отырған жігітке береді. Малдың оң жағы деп аттанар, мінер жағын, сол жағы деп қамшылар жағын айтады. Егер бірнеше табақ тартылған болса, бастың қалған бөлігін келесі табаққа аударма деп береді. Ми палау басқалай рәсімдерін сол табақтағылар реттейді. Бастың әр мүшесін бас ұстап отырған адам шешендігіне қарай айта береді ғой.
Ал көздің екеуін бір адам жесін деген ырым жоқ, екеуін екі адамға бере береді. Бір көзді бөліп жеуге болмайды, ал екі көзді де бір адам жеу керек деген соңғы кезде біреулердің шығарғаны болуы керек
Бізде бас ұстаған адам,бастың көзін,құлағын,таңдайын өзі жанындағы адамдарға жолымен бөліп береді де,қалған құйқа еттерін сыдырып алып,бас тартылған табаққа турайды,сосын сол табақпен дастарханда отырған барлық адамдарға бастан ауыз тиіңдер деп жағалатып жібереді. Соңында тек бас сүйектің өзі қалғанда ас үйге қайтарады
Асланбек баламыз, орысша оқыған. Қазақша сөйлегенде тілі кішкене шүлдірлеп қалады! Оған түсіністікпен қараймыз ағайын, кекетіп мұқатпай! Ал басты мүжу дәстүрін жалпы дұрыс көрсетті, бірақ әр өңірде өзгешілігі бар.
Қойдың басының піспей тұрып тістерін қағады. Тісі қағылмаған бас-арам деп есептеледі. Бас піскеннен кейін қасқалап (крестообразный)тіледі. Қойдың басын әкесі тірі балаға бермейді.бас мүжілген кезде сіз айтқандай қалғаны ретіменен орындалады. Бас сүйек мүжіліп болғаннан кейін қазақтың салты бойынша итке берілмейді.
Міне нағыз қазақ деп жүрегі соғатын адам осндай болу керек осы адамнан үлгі алыңдар қазақтың салт дәстүрін бойына сіңірген нағыз қазақ азаматы қайдағы анау қарам мына істесең жұмақа барасың деп дүмше молданың айтқанын тыңдамай қазақтың сал дәстүрін бойына сіңіріп өскен жігіт .тағы да осындай веделарыңызды шығарсаңыз тарихшы ретінде жәнеде қазақ тарихнда жүргендер қазақтың салт дәстүрін осылай айтып тұрса нұр үстіне нұр болады .сонда қазақ соқыр болмас еді
Бала кезімізде құлақ беріп қоятын. Соны жарты сағат шәйнәп жүресің. Шәшімізді тақырлап алып тастап, шәшің өседі деп сіңір беріп қоятын. Тістеп тұрып тартып қалсаң, басың керегеге тарс етіп тиеді
Дастарханға ет тартқан кезде, екінші табаққа орта жілікті салатын. Даладағы, ет шабатын дәәәу ана ағаштың үстіне балға дайындап қоятынбыз. Ақсақалдар жілікті жеп болған соң жеңгеміз алып кете бергенде қолынан жұлып алып далаға жүгіретінбіз. Бір удармен ана балғамен жілікті жарып, үйге қарай жүгіреиіньіз, бір жерге үлкен қасық дайындап қойғанбыз ғой, қасыққа құстырып, жіліктің майын шығару үшін. Қазір күлкілі бәрі
