Бөгенбай қазасын Абылай ханға естірту Ей, Абылай, Абылай, Абылай ханым, бұл қалай? Бұл қалайдан сескеніп, Сөзімді қойма тындамай. Талай істер басыңнан Өтіп еді-ау жасыңнан, Қиын, қызық әрбір жай. Жас күнінде, Абылай, Үргеніштен мұнда кеп, Сарыарқаны жерім деп, Қалың қазақ елім деп, Келмеп пе едің жаяулай?! Төле биді тапқанда, Күндіз түйе баққанда, Жалғызбын деп шошымай, Еш малшыға қосылмай, Қара жерге отырмай, Күпінді салып астыңа, Жең жастанып басыңа, Қол-аяғың төрт жақта, Жатушы едің сол шақта, Ұмыттың ба соны, Абылай! Жиырма жасың толғанда, Қалмақпен соғыс болғанда, Алғашқы бақты тапқанда, Шарыштың басын қаққанда, Қанжығаңа бас байлап, Жау қашты деп айғайлап, Абылайлап шапқанда... Ұмыттың ба соны, Абылай! Сол ерлікпен хан болдың, Әлем асқан жан болдың, Барша әлемге даң болдың, Ұмыттың ба соны, Абылай! Қалдан ханның әскері Іздеп сені әрі-бері, Қапыда ұстап алғанда, Алып барып Тәшкенде Көр зыңданға салғанда, Елің қараң қалғанда, Тоқсан жақсы үш жүзден Сені сұрай барғанда, Өлтірем деп Қалдан хан Орайына Шарыштың, Сөзіне қарсы сөз айтып, Жауаптастың, қарыстың. Қапияда тұтылдың, Қалмаққа бітеу жұтылдың, Шешендік жолын тұтындың, Үш ауыз сөзбен құтылдың, Ұмыттың ба соны, Абылай! Аруағыңа болысқан, Әділ билік қылысқан, Қашпаған қандай ұрыстан Керейде батыр Жәнібек, Қаз дауысты Қазыбек, Қу дауысты Құттыбай, Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай - Абылай, сенің тұсыңда Сол бесеуі болыпты-ай! Кейі батыр, кейі би, Тәңірім берген сондай сый, Ұмыттң ба соны, Абылай! Батыры ханға сай болды, Елің жайпақ бай болды, Қыс қыстауы тау болды, Жаз жайлауы көл болды, Салқын сары бел болды, Елге лайық ер болды, Сарыарқа деп таңданып, Өзге жұрт аңсар жай болды, Ұмыттың ба соны, Абылай! Айтқан сөзің ем еді, Жолынды теріс демеді, Қай бақытың кем еді, Ел қорғаны көп еді, Қалып па ең батыр таба алмай? Жауыңның қанын ағызған, Аузынан балды тамызған, Би мен батыр аз болып, Тасырқап па едің шаба алмай!? Анау бір жылы аттанған Әскерді қырғыз қырғанда, Басынан оба қылғанда, Ол хабарды ел біліп, Көп батырмен сен жүріп, Көзіңнің жасын көл қылып, Кысылған әскербасының Қасына барып тұрғанда, Ақбоз атты шалғанда, Мойныңа кісе салғанда, Баба түкті Шашты Әзиз, Содан бата алғанда, Тілеуің қабыл болғанын, Басыңа Қыдыр қонғанын, Ұмыттың ба соны, Абылай! Ұлы сәске болғанда Жасаған жақсы жол беріп, Жол бергенде мол беріп, Ойламаған бақ беріп, Қырғызды Тәңірім қақ бөліп, Садырбала бітем деп, Әтеке соғыс күтем деп, Бірі көнбей біріне, Садыр кетті бөлініп, Соғысудан түңіліп, Әтеке сынды жырықтың Қабырғасы сөгіліп, Шапқанда батыр төгіліп: Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Сары, Баян мен Сағынбай Қырмап па еді жауыңды, Қуантпап па еді қауымды, Ұмыттың ба соны, Абылай! Дүние кезек, Абылай! Қаласың әлі-ақ сен былай! Артыңдағы балаңа Табылар батыр тағы да-ай! Сондай ерлер көп тусын Деп тілей бер, а Құдай! Орта жүзде қатын көп, Туатын кейін батыр көп, Сол мұқатар жауды деп, Елестер көзге сағымдай. Ей, Абылай, Абылай, Сөзімді тыңда тағы да-ай! Өзіңнен біраз жасы үлкен, Дөмпеш таудай басы үлкен, Жасыңда болған сырласың, Үлкен де болса құрдасың, Сексеннен аса бергенде, Қайрылмас қаза келгенде, Батырың өлді - Бөгенбай! Иманын айтып өлерде, Иекке жаны келгенде, Сәлем айтты үш қайта, Кеттім деп сізді көре алмай. Батырды қолдан өткіздім, Сәлемін міне жеткіздім. Жыламай тында, Абылай! Жараға жақсы қасқарар, Ойбайлап жаман бас салар. Көріспей айтты демеңіз, Осы еді біздің келген жай. Көзіңнің жасын тыя көр, Жақсылық бата қыла көр. Тағы да талай бақ берсін, Балаңа алтын тақ берсін, Бөгенбайдай жас берсін, Өлшеусіз мал мен бас берсін! Бөгенбай сынды батырдың Береке берсін артына-ай, Сабыр берсін халқына-ай. Жасаған ие жар болып, Бейіште нұры шалқығай!
@@ТұранБерішАбилказиевәмин.. Аллаһу акбар.. Аллаһ қаласа бабалардан қалған жер бізге аманат. Аллаһкға иманымыз күшті және ата дініміз Исламды берік ұстанып өтеміз қияметке дейін ИншаАллаһ.. бір Құдай қолдасын елімізді.
Абылай, Бөгенбай батырлардың қанша қатыны болғанын білесің ба? Бір елді шауып келгенде батырларға еркегін құл, сұлу қыздарын күң (наложница) қылып берген. Сенің кеуің, егер тұрмысқа шықпасаң болашақ кеуіңнің сенен басқа 7-8 қатыны болса келісесің ба?
Абылай, Бөгенбай батырлардың қанша қатыны болғанын білесің ба? Бір елді шауып келгенде батырларға еркегін құл, сұлу қыздарын күң (наложница) қылып берген. Сенің кеуің, егер тұрмысқа шықпасаң болашақ кеуіңнің сенен басқа 7-8 қатыны болса келісесің ба?
Абылай, Бөгенбай батырлардың қанша қатыны болғанын білесің ба? Бір елді шауып келгенде батырларға еркегін құл, сұлу қыздарын күң (наложница) қылып берген. Сенің кеуің, егер тұрмысқа шықпасаң болашақ кеуіңнің сенен басқа 7-8 қатыны болса келісесің ба?
Ассалам’алейкум! Это произведение про батыра Богенбая, который в преклонном возрасте, сидя на седле. Исполнитель Умбетей жырау (сказитель) доносит чёрную весть Аблай хану.
Кординдерме ханнын абыройы кандай казакка ал казирги каранын билигин карандар кара хан болса каныпезер болады деуши еди торе торелигин жасайды ал казирги торе емес кара каралыгын жасайды кореген Амир Темирдин ози 27 мемлекетти жауласада озин амирмин деген хан Шынгыстын тукымы болмагасын
Осыдан кейин Абылай ауруга шалдыгып коп узамай дуние салыпты дейди олкездеги адамдар оте сауатты каглез келеди жыр басталганнан ол билип отырады тосын жагдай болганын алиптин артын кутеди барин ишине сактайды босансымайды халыктын алдында Халык алсиреп калады деп . Кенесары да жорыкта жургенде жаулары бесикте жаткан егиз улын олтреди естиртип барганда козине жас алмаган Бесикте жаткан шакалак халкымнан артык емес деп елине келген сон жагыз ози еки кун жок болып кеткен сонда балаларынын басына барып коз жасын кол еткен деседи . Абылайау Абылай болганыай бул калай мен кеткен сон Абылай артымда урпак калмайдай деген жоктауы бар содан халкы издеу салды сонда акылшысы ол балдарынын касында барып алып кайтындар деп еки уазирин жибереди .. еки бейтти кушактап батыр уйыктап жатыр деп еки козден аккан жас жерге синип жатыр деп айткан екен уазирлер . Ой шолак дунеай суйткен кенекем комилиейде калдау басын орыстар алып кетти етин кыргыздар асып жеди сорпасын балаларга ишкизип кенсарынын басын алып келип кмбей казакка бостандык жок айтканым айткан аллам кеширсин мени
Хан болса да, патша болса да бір отбасы билейді. Осы Нұрсұлтанның жүйесінен өтіп кетсек, бәрі жақсы болып республика болып 4 жылдан жаңа президент сайлап отырсақта ел жақсы болады
Оте дурыс айттын айналайын каранын урпагы болсын хан тукымы болсын Халык Ози тандап Сайласа ол халыкты тындайды ар облска султан тагайындап аудандардп киши султандар болса акылшы табылпды биздин Халык сауатты Оз акылын Ози биледи Оз жерин Ози коргай алады мен кой баккан адаммын менде билип отырмын халыкпен Калай жумыс жасауды аллам жар болсын
Букар жырау : Абылай сен жети жасыңда Турумтайдай уул едиң, Аны да көрген жерим бар. Абылай он бес жасыңда Аркалык Абдулмамбеттин Төөсүн баккан кул едиң, Аны да көрген жерим бар. Абылай сен жыйырма жасыңда Атың жок сопол атмен жүргенсиң Аны да көрген жерим бар.
оттамашы мал киргизы ! ондай ырды сендер ойдан жашап алгасын ез йшак ! Абылай барып 1 шауп барыңды бас йдырген сайда кыргыз калмай калаган тауган 20 жл тыглып хан оымрден кайтканда бырак тускесындер ез дер !
7 жасында көрген ешкым жок ! 15 жасында түйе бағып журып жонгармен согсып ердене чарыш тайжны олтырген! чарш атакты ердене батыр хонтйжнын немеересы ал Абылай Аткты Салкам Жангыр ханның немеересы !!
Жайл қырғыны қырғыз тарихында ұлы трагедия саналады. Абылайдың ұлы қолбасшылары Бөгенбай мен Қабанбай Жайл қырғынына қатысқан. Жорықшы жырау Үмбетей де Бөгенбай батырдың қосынында болған. Ол да бұл қырғынды көзімен көрген. Бұл тарих.
Ей, Абылай, Абылай, Абылай ханым, бұл қалай? Бұл қалайдан сескеніп, Сөзімді қойма тындамай. Талай істер басыңнан Өтіп еді-ау жасыңнан, Қиын, қызық әрбір жай. Жас күнінде, Абылай, Үргеніштен мұнда кеп, Сарыарқаны жерім деп, Қалың қазақ елім деп, Келмеп пе едің жаяулай?! Төле биді тапқанда, Күндіз түйе баққанда, Жалғызбын деп шошымай, Еш малшыға қосылмай, Қара жерге отырмай, Күпінді салып астыңа, Жең жастанып басыңа, Қол-аяғың төрт жақта, Жатушы едің сол шақта, Ұмыттың ба соны, Абылай! Жиырма жасың толғанда, Қалмақпен соғыс болғанда, Алғашқы бақты тапқанда, Шарыштың басын қаққанда, Қанжығаңа бас байлап, Жау қашты деп айғайлап, Абылайлап шапқанда... Ұмыттың ба соны, Абылай! Сол ерлікпен хан болдың, Әлем асқан жан болдың, Барша әлемге даң болдың, Ұмыттың ба соны, Абылай! Қалдан ханның әскері Іздеп сені әрі-бері, Қапыда ұстап алғанда, Алып барып Тәшкенде Көр зыңданға салғанда, Елің қараң қалғанда, Тоқсан жақсы үш жүзден Сені сұрай барғанда, Өлтірем деп Қалдан хан Орайына Шарыштың, Сөзіне қарсы сөз айтып, Жауаптастың, қарыстың. Қапияда тұтылдың, Қалмаққа бітеу жұтылдың, Шешендік жолын тұтындың, Үш ауыз сөзбен құтылдың, Ұмыттың ба соны, Абылай! Аруағыңа болысқан, Әділ билік қылысқан, Қашпаған қандай ұрыстан Керейде батыр Жәнібек, Қаз дауысты Қазыбек, Қу дауысты Құттыбай, Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай - Абылай, сенің тұсыңда Сол бесеуі болыпты-ай! Кейі батыр, кейі би, Тәңірім берген сондай сый, Ұмыттң ба соны, Абылай! Батыры ханға сай болды, Елің жайпақ бай болды, Қыс қыстауы тау болды, Жаз жайлауы көл болды, Салқын сары бел болды, Елге лайық ер болды, Сарыарқа деп таңданып, Өзге жұрт аңсар жай болды, Ұмыттың ба соны, Абылай! Айтқан сөзің ем еді, Жолынды теріс демеді, Қай бақытың кем еді, Ел қорғаны көп еді, Қалып па ең батыр таба алмай? Жауыңның қанын ағызған, Аузынан балды тамызған, Би мен батыр аз болып, Тасырқап па едің шаба алмай!? Анау бір жылы аттанған Әскерді қырғыз қырғанда, Басынан оба қылғанда, Ол хабарды ел біліп, Көп батырмен сен жүріп, Көзіңнің жасын көл қылып, Кысылған әскербасының Қасына барып тұрғанда, Ақбоз атты шалғанда, Мойныңа кісе салғанда, Баба түкті Шашты Әзиз, Содан бата алғанда, Тілеуің қабыл болғанын, Басыңа Қыдыр қонғанын, Ұмыттың ба соны, Абылай! Ұлы сәске болғанда Жасаған жақсы жол беріп, Жол бергенде мол беріп, Ойламаған бақ беріп, Қырғызды Тәңірім қақ бөліп, Садырбала бітем деп, Әтеке соғыс күтем деп, Бірі көнбей біріне, Садыр кетті бөлініп, Соғысудан түңіліп, Әтеке сынды жырықтың Қабырғасы сөгіліп, Шапқанда батыр төгіліп: Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Сары, Баян мен Сағынбай Қырмап па еді жауыңды, Қуантпап па еді қауымды, Ұмыттың ба соны, Абылай! Дүние кезек, Абылай! Қаласың әлі-ақ сен былай! Артыңдағы балаңа Табылар батыр тағы да-ай! Сондай ерлер көп тусын Деп тілей бер, а Құдай! Орта жүзде қатын көп, Туатын кейін батыр көп, Сол мұқатар жауды деп, Елестер көзге сағымдай. Ей, Абылай, Абылай, Сөзімді тында тағы да-ай! Өзіңнен біраз жасы үлкен, Дөмпеш таудай басы үлкен, Жасыңда болған сырласың, Үлкен де болса құрдасың, Сексеннен аса бергенде, Қайрылмас қаза келгенде, Батырың өлді - Бөгенбай! Иманын айтып өлерде, Иекке жаны келгенде, Сәлем айтты үш қайта, Кеттім деп сізді көре алмай. Батырды қолдан өткіздім, Сәлемін міне жеткіздім. Жыламай тында, Абылай! Жараға жақсы қасқарар, Ойбайлап жаман бас салар. Көріспей айтты демеңіз, Осы еді біздің келген жай. Көзіңнің жасын тыя көр, Жақсылық бата қыла көр. Тағы да талай бақ берсін, Балаңа алтын тақ берсін, Бөгенбайдай жас берсін, Өлшеусіз мал мен бас берсін! Бөгенбай сынды батырдың Береке берсін артына-ай, Сабыр берсін халқына-ай. Жасаған ие жар болып, Бейіште нұры шалқығай!
Бала кезімде бір ескі кітаптан төте жазудағы жазылған дәл осы нұсқасын оқып едім..кейін басқалардың өзгертіп айтып жүргенін(мұнда аты аталмаған батырларын қосып) естіп қалып жүрмін..Тархқа қяанат жасауға болмайдығой
Канжыгалы богенбай каракерей кабанбай шапырашты наурызбай уш батырым турганда казагымды жау алмас улы жузде Торе болган Толе би Каз дауысты Казыбек киши жузде айтеке уш биим турганда казагымды дау алмас деп букар жырау жырлаган
Бұл жерде Жәнібек ханды айтып жатқан жоқ. Шақшақұлы Жәнібек батырды айтып отыр. Жәнібек хан ешқандай рудан шықпаған ғой. Ол төре ақсүйек Шыңғыс ұрпағын ғой. Не деп шатасып отсын сен?
Кешириниз жобасы дурыс Абылай хан Толе бидин ешкисин баккан жолбарысхан шейт Болган кезде сегиз жасында нагашысы атын билмедим кешириниз толеге акелип тапсырады тыгып уста осы бала болашакта хан тагына отырады деп жолбарыстын баласы касымханнын улы деп онсегизге кегенде шарыштын басын алады Жонгрлар Анда жургенде устап алып кетеди далада шилденин Кун асында шынжырлап устайды шарыштын айели кунде бетинн тукирип отеди касында он жасар кызы бар сонда Кыз абылайдын бетине тукирмейди козинин киыгымен карап отеди толеби абылайды алтын тас мусинге ауыстырып алады тас кудайга сонда Абылай тагы Бир затым бар ала кететин деп шарыштын кызын алып кетеди айели Зар ениреп калады куиеуимди олтирди кызымды тартып Алды деп казактар абылайдын биринши айели жонгар созимде жалган болса аллам кеширсин
@Куаныш Жумашев созинизди кайтып алғаныңыз жөн болар деп ойлаймын менин Ким екенимди билип кой....... Актобе де Шалкар деген ауыл бар маған карсы бок сөз айтпа бауырлар сол Шалкарды мекендеген ежелден тилеуменен кабак деген кауым бар тилеу атам батылардын дарасы Аты шыққан айт атамның баласы тилеу атам билеп тұрған кездери жыртылмаган кабактардын жағасы тыңдаңыздар созимди менин келеси кулли казак тилеу атама береси Түркістанда яссауйдын касында жатыр оның асыл сүйек денесі.мен боламын котибардын урпагы олда болған жигиттердин султаны Есетпенен Дарибайдай аулем бар Шалкаржактан ататугын нур таңым.Айгили каракулдай батыр атам алдына карсы келмес ешбир адам орыстардың ортасын как жарып бап Орынборда губернатордың басын алған.карадан хан болыпты калдыбайым созимнен жанылдырма бир кудайым озбекпенен казагымнын басын косып елине кызмет кылган ол әрдайым. Бабаларды жырға қосып шаттанам карсы шыккан калын жауға каптаган ели ушин шейт болган батырлар тилеу кабак аталармен мактанам........ Актобеден..... Сағынғали....тел .87054936147.......Куаныш мырза созинди кайтып ал котибардын аруағын козгама аузын кисайып кетеди