گزارش، تدوین و گویندگی: محسن ظهوری
شبیه یک خانه است؛ خانهای بر فراز سکوهای بلند. تصورمان دور از واقعیت هم نیست؛ اینجا را واقعا مثل یک خانه ساختهاند؛ خانهای ابدی برای یکی از مشهورترین شخصیتهای تاریخ جهان؛ کوروش دوم ملقب به کوروش بزرگ بنیانگذار سلسله هخامنشیان.
«ای انسان. من کوروش پسر کمبوجیه هستم، که شاهنشاهی پارس را بنیاد کردم و شاه آسیا بودم. پس به این آرامگاه، بر من رَشک مبر.»
«آریانوس» مورخ یونانی در کتاب «لشگرکشی اسکندر» میگوید این نوشته بر مقبره کوروش بزرگ حک شده بود؛ بر آرامگاه پادشاهی که در طول سی سال، پهنه وسیعی از قاره آسیا را زیر فرمان برد و وسیعترین امپراتوری جهان باستان را شکل داد. آرامگاهی بدون نقش و کتیبه، ساده و بیپیرایه. سنگی بر سنگ نهادهاند تا این مقبره را به ارتفاع ۱۱ متر بالا ببرند.
امروز میدانیم که «آریانوس» اشتباه کرده؛ نوشتهای با این مضمون نمیتوانسته در آرامگاه بنیانگذار هخامنشی باشد چراکه اصطلاح «رَشک بردن» تنها در آرامگاههای یونانی به کار میرفته و در ایران دیده نشده. گرچه، احتمالا نوشتههایی در این آرامگاه بوده. طبیعی هم هست، مگر میشد هخامنشیان برای مهمترین آرامگاه خود توضیحی ننویسند؟ شاید متنشان نزدیک به چیزی بوده که «استرابون» تاریخدان یونانی در کتاب «جغرافیا»ی خود گفته: «اینجا آرامگاه من، کوروش شاهنشاه است.»
نمیدانیم کوروش چطور و کجا درگذشت. آیا طبق گفته «گزنفون» به مرگ طبیعی مرده یا بنا به نوشته «هرودوت» در جنگ با ماساژتها در شرق دریای خزر؟ اما میدانیم که این مقبره در استان فارس را از آن او دانستهاند؛ در دشتی به نام «مُرغاب» که کوروش کاخهای «پاسارگاد» را در آنجا ساخت. محوطه وسیعی که در گذشته باغی بود بزرگ در دشتی پهناور و حاصلخیز. میگویند احتمالا کوروش، خود فرمان ساخت آرامگاهش را در این محل داده.
آرامگاهی که مرمرهای سفید و بزرگش از کوههای شمالی سیوند در ۳۰ کیلومتری جنوب پاسارگاد به اینجا آمدهاند. تخته سنگهایی که شش سکو را ساختهاند تا اتاقی از سنگ رویشان قرار گیرد. تکههای بزرگ سنگ، تراش خورده، و چنان با دقت و ظرافت و بدون استفاده از ملات به هم متصل شدهاند که هنوز هم پس از گذشت این همه سال، گزند آنچنانی به مقبره وارد نشده. گرچه این سنگها در گذشته با بستهایی فلزی به هم متصل میشدند که به بست دمچلچهای معروفاند و امروز اثری از آنها نیست. جای سوراخهای دزدیده شدنشان هنوز روی بنا مانده.
اتاق آرامگاه حدودا ۳ در ۲ متر است با کمی بیش از ۲ متر ارتفاع. درون آن خالی است و جای حفرههایی در ورودی آن به ما خبر میدهد که روزگاری دری سنگی داشته که امروز نیست. نشانهای از تخریبهایی که در طول سالها بر سر این بنا آمده.
4 апр 2022