در پی حمله عراق به ایران، دوازده لشکر عراقی به سمت خرمشهر روانه شدند که با مقاومتِ گردان دژ نیروی زمینی ارتش، گردان تکاوران دریایی بوشهر، پاسداران و مردم بومی خرمشهر و شهرهای اطراف آن رو به رو شدند. نهایتاً، عراق توانست پس از ۳۴ روز درگیری، خرمشهر را تسخیر نماید. در این نبرد از هر دو طرف حدود هفتاد هزار نفر کشته و مجروح شدند. با هم روزشمار حمله، نبرد و سقوط شهر خرمشهر را با هم مرور می‌کنیم:
سی و یکم شهریورماه سال ۱۳۵۹ .... شروع حمله عراق: حملات هوایی عراق به پاسگاه‌های مرزی، جاده شلمچه، جاده خرمشهر ـ اهواز و حاشیه رودخانه کارون.
یکم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... ورود و استقرار تکاوران به آبادان و خرمشهر، تلاش عراق برای تصرف پاسگاه‌های مرزی خرمشهر و بمباران هوایی اسکله شماره ۷
دوم و سوم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... بمباران هوایی، آتش شدید توپ‌ها و تانک‌های عراق، حرکت کماندوهای عراقی در جاده شلمچه به سمت پل نو، پیشروی نیروهای زرهی عراق از شمال سیل‌بند عرایض به سمت جاده خرمشهر ـ اهواز، اعزام گروهان یکم تکاور ارتش ایران به جاده خرمشهر-اهواز
چهارم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... ورود عراق به خرمشهر از سه محور شمالی (جاده خرمشهر ـ اهواز)، شمال غربی (حد فاصل جاده اهواز ـ شلمچه) و غربی (جاده شلمچه)، تشدید آتش عراق بر پادگان دژ، تخلیه مهمات و اسلحه از آن، محاصره پادگان توسط تانک‌های عراقی، توقف گردان ۱۶۵ پیاده زرهی عراق، تخلیه دژها، حمله حدود ۱۵ فروند میگ عراقی به خرمشهر، تخریب بخشی از بیمارستان مصدق، درگیری اصلی در حوالی پاسگاه شلمچه
پنجم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... هجوم ارتش عراق از محور شمالی تا نزدیک پادگان دژ و از محور غربی
درگیری سنگین با عراق، عقب‌نشینی تاکتیکی ایرانی‌ها از شلمچه تا یک کیلومتری پل نو و آزاد کردن اسرای عراقی. مبارزه با جاسوسان و بازداشت افراد مشکوک و سارقین منازل
ششم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... پیشروی نیروهای پیاده، مکانیزه و زرهی عراق از غرب تا شمال خرمشهر، دریافت دستور به نیروهای ایرانی برای مأموریت برون‌مرزی و شناسایی و از کار انداختن محل استقرار رادار و سکوهای پرتاب موشک عراق در منطقه اروندرود.
هفتم و هشتم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... آتش سنگین عراق بر محورهای پل نو، پلیس راه، پادگان دژ، حرکت نیروهای زرهی عراق از شمال به سوی دوربند
نهم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... عبور نیروهای عراقی از پل نو و ورود به محلات خرمشهر از جمله راه‌آهن. نخستین هجوم عراق به بندر و گمرک، پیشروی عراق در جاده شلمچه تا کشتارگاه، پیشروی عراق به سمت جاده خرمشهر-اهواز، پادگان دژ، رودخانه کارون و پلیس راه، بمباران هوایی عراق بر خرمشهر
دهم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... حمله عراق از منطقه دوربند، تصرف پلیس راه، عقب نشینی عراق در این محور، درگیری نزدیک در خانه‌های پیش ساخته، موضع گرفتن نیروهای زرهی، مکانیزه و پیاده عراق از کشتارگاه تا صد دستگاه، آتش سنگین در فلکه راه آهن، درگیری در کشتارگاه. حمله به مدرسه دریابد رسایی، تلفات نیروهای مدافع خرمشهر.
یازدهم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... محاصره خرمشهر از اروند تا کارون، تلاش عراق برای اشغال خرمشهر، پیشروی در محور بندر، تصرف مسجدی در محدوده بندر، حرکت نیروهای عراقی به سوی پادگان دژ و عبور از کارون.
دوازدهم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... شبیخون عراقی‌ها به پادگان دژ، سربریدن افسر حاضر در پادگان
انتقال توپخانه ایران از شمال خرمشهر به شرق کارون به کمک سروان اسفندیاری.
سیزدهم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... پیشروی عراق در محور بندر تا ساختمان هماهنگی بندر و پیشروی تا نزدیکی‌های پادگان دژ، بمباران و آتش سنگین توپخانه عراق بر خرمشهر.
تک شبانه به مقر لشکر ۳ عراق با ۳۰۰ تکاور و عقب راندن ۴ کیلومتری آن‌ها
چهاردهم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... درگیری با نیروهای عراقی در کوی بندر و عقب راندن آنان از ساختمان هماهنگی بندر
پانزدهم تا هفدهم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... فشار و پیشروی عراق از سه محور بندر، جاده شلمچه و خانه‌های پیش ساخته، ورود لشکر عراق به دروازه خرمشهر و پیشروی تا مسجد نو؛ و دریافت یک قبضه هویتزر قدیمی و از رده خارج توسط مدافعین شهر.
هجدهم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... ادامه پیشروی های عراق، پل‌زدن عراق روی کارون و رسیدن به تلمبه‌خانه مارِد، اشغال اهواز به آبادان، ورود گروهان ۱۲۰ نفره از کمیته‌های تهران و خروج آن‌ها از شهر طی ۴۸ ساعت، نابودی و غارت صدها ماشین خارجی موجود در گمرک خرمشهر به وسیله نیروی عراقی
نوزدهم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... ادامه مقاومت مدافعان شهر، حوالی دوربند در محور شلمچه-خرمشهر و شمال پادگان دژ
بیستم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... درگیری‌های شدید در محور جاده شلمچه، راه‌آهن، کشتارگاه و گمرک. درگیری در کوی طالقانی تا شب و اشغال شبانه قسمتی دیگری از شهر.
بیست و یکم و بیست و دوم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... ورود نخستین ستون نیروهای عراقی به کوی طالقانی، سقوط بندر، میدان کشتارگاه، میدان راه آهن، کشته و زخمی شدن چندین تن از مدافعان
بیست و سوم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... پیشروی دشمن از سه محور راه آهن، پلیس راه و گمرک، شبیخون عراقی‌ها به پادگان دژ
بیست و چهارم مهرماه سال ۱۳۵۹ .... ورود تانک‌ها و نفربرهای عراق به شهر، محاصره پلیس راه توسط تانک‌ها، ورود تکاوران و نیروهای عراقی به کوی طالقانی و تسلط بر بخش اعظم آن، اشغال پادگان دژ، اشغال بندر، اداره بندر، گمرک و راه‌آهن
بیست و پنجم تا سی‌ام مهرماه سال ۱۳۵۹ .... تقسیم شدن تکاوران و نیروهای مردمی به گروه‌های پنج‌نفری و شکار تانک، درگیری شدید در محله‌های کشتارگاه، راه‌آهن، بندر، گمرک، خیابان ۴۰ متری، اطراف فرمانداری، کوی طالقانی و خیابان کمربندی به صورت تن به تن، ادامه مقاومت و درگیری‌های کوچه به کوچه و خانه به خانه
یکم تا سوم آبانماه سال ۱۳۵۹ .... حملات شدید عراق به شهر با توپخانه و موشک، آتش سوزی بازار، از دست رفتن دیگر نقاط شهر، دستور شفاهی از طریق بی‌سیم برای عقب‌نشینی به ساحل شرقی رود کارون و تخلیه شهر
چهارم آبانماه سال ۱۳۵۹ .... سقوط شهر و اشغال خرمشهر توسط عراق
1 окт 2024
