سخنرانی مصطفی ملکیان با عنوان «موفقیت یا رضایت ؛ یک رنگی یا خودفروشی؟!» دی ماه ۱۳۹۲
به‌طورکلی می‌شود گفت همۀ ما یا در زندگی به دنبال موفقیتیم یا به دنبال رضایت. این دو مفهوم ممکن است کمی برای دوستان مبهم باشد؛ ولی بعد با توضیحات روشن می‌شود و وقتی با توضیحات روشن شد شاید بشود به جای این دو از دو مفهوم دیگر استفاده کرد که هر دو در حافظ آمده است. یعنی باید ببینیم که آیا «موفقیت» و «رضایت»ی را که من می‌گویم می‌شود در دو مفهوم «خودفروشی» و «یکرنگی» جا داد یا نه. بازار خودفروشی از آن سوی دیگر است که در حافظ داریم و یکرنگی هم در این بیت داشتیم که: بشوی این نقش دلتنگی که در بازار یکرنگی… . فکر میکنم که این دو لفظ گویا باشند؛ اما چون با دو لفظ موفقیت و رضایت طرح بحث را شروع کردم، به این الفاظ بعداً می‌پردازم. یک وقت بحث بر سر این است و بعضی از ما انسان‌ها این‌گونه‌ایم که می‌بینیم که در جامعه مردم برای چه چیزی ارزش مثبت قائل‌اند و فهرستی از آن‌ها تنظیم می‌کنیم که این چیزها معمولاً در آن هفت چیزی خلاصه می‌شود که من به کرّات و مرّات دربارۀ آن گفته و نوشته‌ام. یعنی در جامعه ارزش‌های مثبتی که مردم قائل‌اند، اگر در آن دقت کنیم، بالمآل و سرانجام به این هفت تا چیز برمی‌گردد: ثروت، قدرت، جاه و مقام، حیثیت اجتماعی، شهرت، محبوبیت و علم. یعنی علم مدرسی، علم مکتب و مدرسه و دانشگاه و… . این فهرستی است که از آن به «فهرست مطلوب‌های اجتماعی فردی» تعبیر می‌کنیم. یعنی مطلوب‌هایی که در ظرف زندگی اجتماعی مطلوب‌اند و اگر حاصل بیایند، برای فرد حاصل می‌آیند. مثلاً اگر ثروت حاصل بیاید، برای من یا فلانی حاصل می‌آید. ولی از این منظر به اینها مطلوب‌های اجتماعی گفته می‌شود که تا زندگی اجتماعی وجود نداشته باشد، هیچ‌کدام از اینها حاصل نمی‌آید. اما وقتی در ظرف زندگی اجتماعی حاصل بیاید، برای افراد حاصل می‌آید. این غیر از «مطلوب‌های اجتماعی جمعی» است که در ظرف زندگی اجتماعی حاصل می‌آیند و وقتی حاصل می‌شوند برای همۀ جامعه حاصل می‌آیند که عبارت‌اند از: امنیت، رفاه، عدالت و آزادی. این چهار مطلوب هم، در ظرف زندگی اجتماعی پدید می‌آیند؛ ولی وقتی پدید می‌آیند برای همه پدید می‌آیند. دوستان باید دقت کنند که رفاه غیر از ثروت است. ثروت ویژگی فرد است. ممکن است این آقا ثروتمند باشند و من نباشم. من ثروتمند باشم و آقا ثروتمندتر باشد. اما رفاه، صفت جامعه است. مثلاً می‌گویند جامعۀ دانمارک جامعۀ مرفهی است ولی جامعۀ بنگلادش جامعۀ مرفهی نیست. به‌هرحال امنیت، رفاه، آزادی و عدالت محل بحث من نیستند. این هفت مطلوب که اجتماعیِ فردی‌اند، محل بحث‌اند.
29 апр 2019
