کامل🔴 ترجمه فارسی سوره مبارکه غافر،فصیح و گویا ،گوینده ؛ بهروز رضوی 

ماشاالله به شما دوست گرامی و پیادار ما امید که در پناه حق شاد و سلامت باشید

جواز استفاده از واژه ی عشق درباره خداوند و اولیا الله جواز استفاده از واژه ی عشق درباره خداوند و اولیا الله قسمتی از کتاب «عشق مجازی؛ تالیف حجت‌الاسلام والمسلمین محمد حسن وکیلی» به قلم حجت‌الاسلام شیخ حمزه فکری حسن استعمال مادّة «عشق» دربارة خداوند متعال وأولیاء وی برخی از مخالفین عرفان استعمال مادّة «عشق» را دربارة خداوند متعال و أولیاء وی مذموم شمرده‌اند و از همین رو اشعار عرفانی متداول را مخالف مذاق شارع شمرده‌اند. این گروه معمولاً به دو دلیل در این باب تمسّک کرده‌اند: دلیل اول: مادّة «عشق» در آیات و روایات دربارة عشق ممدوح به کار نرفته‌است، چرا که شهوت در معنای عرفی آن أخذ شده است[۱] و به همین جهت باید از استعمال آن در امور غیرشهوانی احتراز جست. پاسخ: گرچه عشق در روایات در عشق مذموم نیز استعمال شده‌، ولی در موارد ممدوح نیز به کار رفته است؛ مانند: ۱- عن رسول‌الله‌ صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم: «أَفضَلُ الناسِ مَن عَشِقَ العِبادةَ فعانَقَها و أَحَبَّها بِقَلبِهِ و باشَرَها بِجَسَدِهِ و تَفَرَّغَ لَها فَهُو لایُبالِی عَلَى ما أَصبحَ مِن الدّنیا عَلَى عُسرٍ أم عَلَى یُسرٍ.» [۲] علامة مجلسی در ذیل این روایت می‌فرماید: «بیان: عَشِقَ من باب تَعِبَ و الاسم «العِشق» و هو الإفراط فی المحبة أی أحبّها حبّاً مفرطاً من حیث کونه وسیلةً إلى القرب الذی هو المطلوب الحقیقی. و ربّما یتوهّم أنّ العشق مخصوص بمحبّة الاُمور الباطلة فلا یُستعمل فی حبّه سبحانه و ما یتعلّق به، و هذا یدلّ على خلافه.» [۳] ۲- عن رسول‌الله صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم: «إِنّ الجَنّةَ لأَشوَقُ إلَى سَلمانَ مِن سَلمانَ إلَى الجَنّةِ و إنّ الجَنّةَ لأَعشَقُ لِسَلمانَ مِن سَلمانَ إلَى الجَنَّة.» [۴] ۳- از حضرت أمیرالمؤمنین علیه‌السّلام در وصف کربلای معلّی و حضرت سیّدالشهداء علیه‌السلام و اصحابشان روایت شده: «مَصارِعُ عُشّاقٍ شُهَداءَ لایَسبِقُهُم مَن کانَ قَبلَهُم وَ لا یَلحَقُهُم مَن بَعدَهُم.» [۵] ۴- در روایت معروف به «نثرالدّرر» از امام صادق علیه‌السلام روایت شده‌است: «و لا غِنَى بِالزَّوجَةِ فیما بَینهَا و بَینَ زَوجِها المُوافِقِ لَها عَن ثَلاثِ خِصال:‏ … و إظهارُ العِشقِ‏ لَهُ بِالخِلابَةِ و الهَیئَةِ الحَسَنَةِ لَها فِی عَینِه.» [۶]‏ ۵- در حدیث قدسی آمده است: «إذا کانَ الغالِبُ عَلَى عَبدىَ الاشتِغالَ بى جَعَلتُ هِمَّتَهُ و لَذَّتَهُ فى ذِکرى، فَإذا جَعَلتُ هِمّتَهُ و لَذّتَهُ فى ذِکرى عَشِقَنى و عَشِقتُهُ وَ رَفَعتُ الحِجابَ فیما بَینى وَ بَینَهُ، لا یَسْهو إذا سَها النّاسُ؛ اُولَئِکَ کَلامُهُم کَلامُ الأنبیاءِ، اُولَئِکَ الأبطالُ حَقّاً، اُولَئِکَ الّذین إذا أرَدتُ بِأهلِ الارضِ عُقوبَةً أو عَذاباً ذَکَرتُهُم فیها فَصَرَفتُهُ بِهِم عَنهُمْ.» [۷] ۶- و نیز در حدیث قدسی آمده است: «مَن طَلَبنی وَجَدَنی، و مَن وَجَدَنی عَرَفَنی، و مَن عَرَفَنی أحبَّنی و مَن أحَبَّنی عَشِقَنی، و مَن عَشِقَنی عَشِقْتُه،و مَن عَشِقْتُه قَتَلتُه، و مَن قَتَلتُه فَعَلَیَّ دِیَتُهُ،ومَن عَلَیَّ دِیَتُهُ فَأنَا دِیَتُهُ.» [۸]‏ روایات دیگری نیز در باب عشق ممدوح در قسمت دوّم کتاب گذشت. دلیل دوّم: در آیات قرآن و جوامع روائی هیچ‌گاه عشق به خداوند نسبت داده نشده و خطاب به او «یا عاشق» و «یا معشوق» گفته نشده‌است، و چون در به‌کاربردن معانی مربوط به «قدس مقام ربوبیّت و الوهیّت» مثل اسماء‌الحسنی شرط ادب این است که بر الفاظی که در شرع و لسان شارع مقدّس و کتاب و سنّت آمده اقتصار شود، از این جهت تعبیر از حبّ به خدا به «عشق» و از خدا به «معشوق» و از بنده به «عاشق» خلاف این ادب است. همان‌طور که خواجة طوسی در اطلاق اسمائی غیر از اسماء‌الحسنی بر ذات اقدس حق جلّ‌اسمه اظهارنظر فرموده و آن‌ را منع کرده است. [۹] علامة مجلسی نیز در ادامة عبارت سابق می‌فرماید: «و إن کان الأحوط عدم إطلاق الأسماء المشتقّة منه على الله تعالى بل الفعل المشتقّ منه أیضاً بناءً على التوقیف.» پاسخ: اگر مراد این است که در زبان فارسی این استعمال خلاف ادب است ـ چنانکه در اشعار فارسی عرفانی متداول است ـ به هیچ وجه صحیح نیست؛ چون هیچ دلیلی وجود ندارد که الفاظ مستعمل در زبان فارسی در زبان عربی نیز به همان شکل مستعمل باشد. همانطور که نه لفظ خدا در لسان قرآن و روایات به کار می‌رود و نه تعبیر «قدس مقام ربوبیت» که در این عبارات استفاده شده‌است.

عشق در زبان فارسی به معنای محبّت شدید است و بار منفی نیز ندارد و کاملاً طبیعی است که به جای تعبیر حبّ شدید و نظیر آن که در روایات آمده است در معادل فارسی از عشق استفاده شود. امّا اگر مراد استعمال این کلمه در زبان عربی است، باید دانست که این کلمه در زبان عربی در قرون أخیر هیچ بار منفی ندارد و اگر فرض کنیم در عصر نصوص مشعر به محبّت مذموم بوده و لذا بر خداوند اطلاق نمی‌شده، در عصر کنونی منقول گشته است و لذا اطلاق اسنادی آن دربارة خداوند جائز است، آری اطلاق اسمی آن شاید مطابق احتیاط نباشد. [۱۰] در أدعیة معصومین علیهم‌السّلام بسیار است الفاظی که استعمال مادّة آن به شکل اسمی بر خداوند مأثور نیست ولی اسناد آن بی‌مانع است؛ مانند آنکه می‌گوئیم: و وَصلُکَ مُنَى نَفسی و إلَیکَ شَوقِی و فی مَحَبَّتِکَ وَلَهی و إلَى هَواکَ صَبابَتی؛[۱۱]‏ درعین‌حال «موصول» و «مشوق إلیه» و «مهویّ» و «مصبوب إلیه» می‌تواند از أسماء إلهی نباشد. محقّق سبزواری در این‌باره می‌فرماید: «قولنا: أو ما شئتَ فَسَمِّه، کالمحبّة و المشیّة و نحوهما و إن لم نُطلق بعضَها علیه تسمیةً بحسب التّوقیف الشّرعىّ لکن یجوز إسناداً کما هو مشروح فى علم الکلام، و أمّا لفظ العشق فهو کلفظ المحبّة فى المعنى‏.:: نیست فرقى در میان حبّ و عشق شام در معنى نباشد جز دمشق‏ و فى کُتب الحکماء و العرفاء متداول. و فى القدسى: مَن عَشِقَنى عَشِقتُهُ ـ الحدیث. إلّا أنّ النّبىّ بما هو نبىّ ءَاتٍ بالآداب لم یداوله حراسةً للنظام.» [۱۲] آری، اگر کلمه‌ای معادل با عشق (به معنای محبّت بسیار شدید) در زبان عربی یافت شود که کثرت استعمال آن مخلّ به فصاحت نباشد، مسلّماً استعمال آن در زبان عربی بلکه فارسی بهتر از لفظ عشق است، زیرا تشبّه به الفاظ قرآن و سنّت و نزدیک‌تر شدن به آن - گرچه واجب نیست - مسلّماً امری راجح و مطلوب است، ولی سخن در یافتن چنین کلمه‌ای است. مرحوم حضرت آیة‌الحق و العرفان حاج میرزا علی قاضی أفاض‌الله‌علینا من‌برکات‌ علومه بیانی بسیار شیرین در این باب دارند[۱۳] و از جمله به این حدیث شریف تمسّک می‌فرمایند: «عن أحمد بن محمد بن أبی نصر، قال: قلت: لأبی‌الحسن الرضا علیه‌السّلام: إنَّ الحسن‌بن‌محبوب الزَّرّادَ أتانا عَنکَ برِسالةٍ، قال: صَدَقَ، لا تَقُلِ الزَّرّادَ، بل قُلِ السَّرّادَ إنّ اللّه تعالى یقول: «وَ قَدِّرْ فِی السَّرْدِ.»» [۱۴] همین نکته در الفاظ متداول درالسنة فقها و اصولیین نیز مطرح است. اگر ایشان از آغاز به جای استفاده از کلماتی چون اجتهاد و تقلید و کلام و شارع و جاعل و أصالة الصحّة و قاعدة ید و … (که در لسان شرع مرسوم نیست یا مذموم است) و یا تغییردادن در معانی الفاظی چون کراهت و وجوب و فریضه و … از الفاظ قرآنی و روائی کمک می‌گرفتند مسلّماً راجح بود؛ ولی اکنون که این کلمات به صورت اصطلاح درآمده است چاره‌ای از استعمال آن نیست[۱۵]. تعابیری چون: حبّ شدید در عربی و فارسی تقریباً معادل عشق است ولی استعمال آن در اشعار خصوصاً با تکرار، مخلّ به فصاحت شعر و نیز مخلّ به آثار فصاحت چون شعله‌ور نمودن آتش محبّت در قلب خواننده و انس با شعر است. به عنوان مثال در این شعر: تجلّی حسنُ مشعوقٍ لأحبابٍ و عشّاقِ بتنزیهٍ و تشبیهٍ و تقییدٍ و إطلاقِ اگر به جای مادّة عشق بخواهیم از حبّ شدید استفاده کنیم باید به جای مصراع اوّل بگوئیم: تجلّی حسن محبوب حبّاً شدیداً لمن یحبّه قلیلاً و من یحبّه کثیراً که این تعبیر تمام لطافت شعر را از بین می‌برد. باری، زیبائی لفظی کلمه عشق و داشتن مشتقات فعلی و اسمی گوناگون سبب شده است که به طور طبیعی در ادبیات شعری و سایر موضوعات احساس عمیق به خداوند از آن بسیار استفاده شود. و ما نهایت احساس خود را به خداوند تبارک و تعالا عشق می نامیم .