گورْدَخمه نوعی معماری صخرهای میباشد و فضایی است که در صخرهها، کوهها یا تپهها برای خاکسپاری متوفیان ساخته میشدهاست. گوردخمه با دخمه تفاوت دارد. دخمه یا برج خاموشی مکانی است که بر فراز بلندی ایجاد میشد و متوفی در آنجا قرار داده میشد تا توسط حیوانات و پرندگان متلاشی شود. همچنین گوردخمه در زبان عامیانه گاه بهطور هممعنی و مترادف با استودان نیز به کار گرفته میشود در حالیکه این دو از لحاظ ساختاری با هم تفاوت دارند. کلمه استودان که از ترکیب واژههای «استو» به معنی استخوان و «دان» به معنی جایگاه تشکیل شده و محل نگهداری استخوان متوفیان بودهاست. استودانها در مقایسه با گوردخمهها دارای ظاهر بسیار سادهتری بوده و ابعاد کوچکتری نیز دارند و در واقع حفرههایی هستند که برای نگهداری استخوان متفویان در داخل صخرهها ایجاد میشدند. در مقابل گور دخمهها در اصل آرامگاههایی بودند که در دل کوه و صخره کنده میشدند و شکل اتاقی دارند که یک یا چند قبر در داخل آنها تعبیه میشد. این فضاهای اتاقی شکل گاه جای کافی برای نشستن، قرار دادن اشیاء و برگزاری مراسم داشتهاند.[۱] گور دخمههای متعددی از دورههای مختلف در ایران یافت شدهاند که نمیتوان آنها را به شخص خاصی منسوب نمود. در مورد قدمت آنها نیز اتفاق نظر وجود ندارد و نظرات متعددی در مورد سن آنها ارائه شدهاست. در حالت کلی گوردخمههای ایران را میتوان از لحاظ قدمت به سه دسته کلی گوردخمههای دوره مادها، دوره هخامنشیان و دوره پس از هخامنشیان دستهبندی نمود. گوردخمههای زیادی از دوران پیش از ماد، در مناطق تحت نفوذ اورارتو (اطراف دریاچه وان در ترکیه امروزی) یافت شدهاست. به این ترتیب میتوان نتیجه گرفت که گوردخمهها بیش از آنکه ریشه و منشاء آشوری و مادی داشته باشند، به هنر معماری اورارتوها مرتبط هستند
4 окт 2024