निसर्गसंपन्न कोकणच्या देवभूमीत विविध कलाविष्कारांनी युक्त अशी मंदिरं असणं, हे या भूमीचं विशेष वैशिष्टयं आहे. देवगडपासून साधारण १५ कि. मी. अंतरावर आणि विजयदुर्ग पासून 18 कि.मी. अंतरावर वाडा हे डोंगराच्या कुशीत, वनराईत वसलेलं एक समृद्ध गाव.
या गावापासून 1 कि.मी. अंतरावर किंवा वरील मार्गावरील विमलेश्वर मंदिर थांबा येथून अर्धा कि.मी. वर फणसे -पडवणे जाणा-या रस्त्याला लागूनच श्री देव विमलेश्वर मंदिर आहे. येथून काही अंतरावर सुंदर पडवणे सागरकिनारा आहे. संपूर्ण उत्तम डांबरी रस्ता आहे.
डांबरी रस्त्याजवळच असणाऱ्या भव्य कमानीतून मंदिर परिसरात येताना येथील निरव शांतता मनाला स्पर्शून जाते. सुरुवातीलाच काळभैरव गुंफा असून शेजारीच गणपतीची सुंदर मूर्ती आहे. यानंतर दिसते ते विमलेश्वर मंदिराचे प्रवेशद्वार मंदिरामध्ये प्रवेश केल्यावर वटवाघळांचा आवाज, अपुरा प्रकाश याच बरोबर असणारी गूढ शांतता यामुळे मंदिराच्या प्राचीनतेची अनुभूती येते.
बऱ्याच शिवमंदिरामध्ये गाभाऱ्यामध्ये काहीशा खोलगट भागात शिवपिंडी दिसून येते. मात्र या ठिकाणी गाभाऱ्यामध्ये पायऱ्या चढून जावे लागते, तर शिवपिंडी गाभाऱ्यात उंच भागी आहे. हे एक या मंदिराचे वैशिष्ट्य म्हणावे लागेल. हा मंदिर परिसर म्हणजे पूर्ण एकसंघ शिला आहे. विमलेश्वर मंदिर हे पांडवकालीन असल्याचा इतिहास आहे. एकसंघ असणाऱ्या या शिलेत पाच पांडवानी एका रात्रीत मंदिर कोरले, अशी या मंदिर निर्मितीची आख्यायिका सांगितली जाते. आजही मंदिराच्या शिखरावर दर्शनभागी दिसणारी पाच पांडवांची शिल्पे या आख्यायिकेला जणू पुष्टीच देत आहेत.
श्री विमलेश्वर मंदिर जांभ्या दगडाच्या गुहेत असून असून गाभारा, सभागृह व गॅलरी अशा तीन टप्प्यात ही गुहा कोरलेली आहे. गाभा-यामध्ये शिवलिंग असून मंदिरासमोर भव्य अंगण आहे. अंगणापासून मंदिराची उंची सुमारे 60 ते 65 फूट आहे. मंदिराच्या दर्शनी मध्यभागावर पाच मानवरूपी नग्न शिल्पे कोरलेली असून गुहेच्या दोन्ही बाजूला माहुतासह दोन हत्ती कोरलेले आहेत. अंगणातून देवळात प्रवेश केल्यावर प्रथम गॅलरी लागते. तेथे एक मोठी घंटा टांगलेली आहे. त्याच्यापुढे कातळावर 35 फूट रूंद व 15 फूट उंच असे सभागृह आणि त्याच्या बाजूने नक्षीकाम केलेले मोठेमोठे खांब आहेत. तेथून थोडया पाय-या चढल्यानंतर साडेसहा फूट उंच 16 फूट रूंद, 16 फूट लांब असा गाभारा लागतो. त्याच्या मध्यभागी शिवलिंग आहे. अशा प्रकारचे उंचावर शिवलिंग असणारे हे एकमेव मंदिर आहे. एकूणच मंदिराची रचना वैशिष्ट्यपूर्ण दिसून येते. मंदिर परिसरात काळ्या दगडी पाटांवरती विविध कोरीव शिल्पे आढळून येतात. संपूर्ण मंदिर म्हणजे कोरीव लेण्याचा समुदायच म्हणावा लागेल.
मंदिरातील शिवपिंडावर दररोज अभिषेक केला जातो. अभिषेकासाठी वापरले जाणारे पाणी, दुध, निर्माल्य झालेली फुले इ. शेजारच्या डब्यात टाकले जाते. ती तेथेच मुरतात परंतु त्यातील पाण्याचा अंश अजिबात बाहेर जात नाही, ही बाब आश्चर्यकारक आहे.
मंदिरासमोर पाण्याचा अखंड झरा वाहतो. या पाण्याचा अद्याप उगम समजू शकलेला नाही. येथील मंडळी या निर्मळ झऱ्याचे पाणी पिण्यासाठी वापरतात. घनदाट वनराईमुळे येथील पाणी उन्हाळ्यात थंडगार असते. तर पावसाळ्यात आणि हिवाळ्यात ते उबदार असते. मंदिराच्या दोन्ही बाजूला काळभैरव गुहा आहे.
रस्त्यावरून मंदिराचा फक्त कळस दिसतो. मात्र प्रत्यक्षात पाय-या उतरून अंगणामध्ये जाऊन पाहिल्यास मंदिराच्या भव्यतेची कल्पना येते. येथील घनदाट वनराई, रम्या आणि शांतता मनमोहून टाकते. शांत सुंदर अशा या मंदिरात शिवरात्रोत्सव मोठ्या दिमाखात साजरा केला जातो. या दिवसात रोजरात्री प्रवचन, ढोल, ताशांच्या गजरात फटाक्यांच्या आतषबाजीत शिस्तबद्ध पालखी प्रदक्षिणा, यानंतर कीर्तन असा अभूतपूर्व सोहळाच संपन्न होतो. शिवरात्रीदिवशी मोठी यात्रा भरते.
नवसाला पावणारा विमलेश्वर अशी या देवस्थानाची सर्वदूर ख्याती असल्याने विविध ठिकाणाहून भाविक येथे दर्शनासाठी येतात..
सुंदर शिल्पकला आणि त्याच्या जोडीला रम्य निसर्ग आणि मानवी बुध्दी यांचा सुंदर मिलाप असलेले हे स्थळ पर्यटन दृष्टया अतिशय उत्तम स्थळ आहे.
10 окт 2024
