จากบันทึกของเยเรเมียส ฟาน ฟลีต ระบุว่า วิหารพระมงคลบพิตร สร้างสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง
ชื่อเมื่อแรกสร้างปรากฏในคำให้การขุนหลวงวัดประดู่ทรงธรรมว่า “วัดสุมงคลบพิตร”
โดยอัญเชิญพระพุทธรูปองค์มหึมาที่มีชื่อว่า “พระพุทธสยมภูวญาณโมลี” จากวัดชีเชียง มาประดิษฐานใน “พระมณฑป”
ซึ่งพบหลักฐานรูปทรงอาคารในภาพวาดและแผนที่กรุงศรีอยุธยาของโยฮันเนส วิงบูนส์ (พ.ศ. 2205-2208) สมัยสมเด็จพระนารายณ์
ต่อมาในช่วงต้นรัชสมัยสมเด็จพระเพทราชา (พ.ศ. 2233) หมอแกมป์เฟอร์ได้วาดภาพลายเส้นแผนผังพระราชวังกรุงศรีอยุธยา พบว่าอาคารที่เคยเป็น “พระมณฑป” วัดสุมงคลบพิตรดังกล่าว ได้เปลี่ยนรูปทรงเป็น “พระวิหาร” แล้ว
นั่นก็หมายความว่า การเปลี่ยนแปลงรูปทรงอาคารที่ว่านี้ ต้องเกิดขึ้นในระหว่างปี พ.ศ. 2208 ถึงปี พ.ศ. 2233 ไม่ใช่ก่อนหน้านี้ และไม่ใช่หลังจากนี้เด็ดขาด
ทั้งหมดนี้มาจากสิ่งที่เรียกว่า “หลักฐานชั้นต้น”
.
แต่ปรากฏว่าประวัติอย่างเป็นทางการของวิหารพระมงคลบพิตร รวมทั้งตำราการเรียนการสอนกระแสหลัก (ไม่เว้นแม้แต่ในหลักสูตรอบรมมัคคุเทศก์) ก็ยังวนเวียนอยู่กับข้อมูลเดิมๆ ที่ว่า ..
สถานที่แห่งนี้สร้างในสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม (พ.ศ. 2154-2171) คือก่อนสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง
และการเปลี่ยนรูปทรงอาคารจากพระมณฑปเป็นพระวิหาร เกิดขึ้นในสมัยพระเจ้าเสือ (พ.ศ. 2246-2252) คือหลังสมัยสมเด็จพระเพทราชา
5 окт 2021
