ศรีเทพเก่ากว่านครวัดแน่ๆ แต่ที่สำคัญกว่านั้น คือ.. 

เป็นไปได้ไหมครับ ว่ากลุ่มเจนละบก(ฝั่งดินแดนที่ไทย)จะเป็นกลุ่มนับถือพุทธ กลุ่มเจนละน้ำ(ฝั่งดินแดนกัมพูชาโตนเลสาป)เป็นกลุ่มนับถือฮินดู

หากพูดวัฒนธรรมโบราณ​ในดินแดนของกัมพูชา​ปัจจุบัน​ เรียกว่าอารยธรรม​กัมพูชาโบราณ.... แต่วัฒนธรรม​โบราณ​ที่เกิดในดินแดน​ประเทศ​ไทย​ ต้องเรียกอารยธรรม​ไทยโบราณ​เช่นเดียวกัน ที่​แอดมินพูด​หากอ้างหลักการดินแดน​ต้องเรียกทั้งสองอารยธรรมให้เหมือนกัน​ ที่ผมเข้าใจอารยธรรม​ในกัมพูชาในสมัยก่อน​ ไม่สามารถหาประวัติชื่อเมืองอารยธรรม​ได้​จึงใช้คำว่ากัมพูชา​แทน..จึงอนุมานได้ว่ากัมพูชา​ในสมัยนั้นยังไม่มี​ ไม่เหมือนกับที่ศรีเทพมีหลักฐานชื่อเมืองชัดเจน

จริงครับอาจารย์ นี่คือดีเอ็นเอของคนไทยที่แท้จริง เรามีแก่นเป็นเถรวาทอยู่แล้ว แต่ก็ให้เกียรติความเชื่ออื่นๆ ด้วย รับเอามาปฏิบัติด้วยก็เยอะ ทั้งเทพทั้งผี ทั้งผีรุ่นเก่าและผีรุ่นใหม่อย่างกายแก้ว (ชื่อเพราะเชียว) วัฒนธรรมอื่นๆ เราก็รับเข้ามาผสมผสานกับของเราอย่างขนม อาหาร เพลง ศิลปะต่างๆ ทุกวันนี้ เราก็ผลิตงานศิลปะใหม่ๆ อาหารใหม่ๆ ออกมาเรื่อยๆ วัดใหม่ๆ มีรูปแบบศิลปกรรมไทยผสมผสานรูปแบบใหม่ แม้แต่วัฒนธรรม T-pop ที่ผสมผสานระหว่างฝรั่ง เกาหลี ไทย นี่คือเอกลักษณ์เฉพาะของคนไทยครับ ประเทศรอบบ้านเราก็ไม่มีลักษณะแบบนี้

ขอบคุณอาจารย์มากๆค่ะ คลิปนี้กระจ่างชัดหลายๆเรื่องเลยค่ะ เรื่องความเก่าเชื่อว่าเขมรไม่กล้าเคลมเราแล้วค่ะ ถ้าจะเอาเก่ากว่าศรีเทพมาเคลม เราก็มีเก่ากว่าเค้าอีกอยู่ดี แต่ความสำคัญของศรีเทพนอกจากเรื่องพุทธศาสนาแล้ว คือความเป็นจักรวรรดิทวารวดีที่ทางยูเนสโกเค้าประกาศให้ศรีเทพเป็นส่วนนึงของจักรวรรดิทวารวดี มันทำให้ภาพความเป็นทวารวดีของเรามันชัดเจนและยิ่งใหญ่ขึ้นไหมคะอาจารย์

เมืองศรีเทพว่าเก่าแล้วยังมีเก่าแก่กว่าอีกคือ บ้านโนนวัด อายุ 6000 ปีเก่ากว่านครวัดเก่ากว่าศรีเทพอีกมีหลักฐานการเลี้ยงไก่ปลูกข้าวอะอีกมากมายจ่อคิวยื่นของเป็นมรดกโลกต่อไป✌️🇹🇭🤗

อาจารย์ พูด คำว่ากำพูชา คนฟังเช่นผมคิดว่าคือเขมรปัจจุบัน เพราะคนทั่วไปไม่ได้มีความรู้เรื่องนี้ แต่จริงๆแล้วขอมก็คือคนในลุ่มเจ้าพระยา อิสานใต้ ซึ่งอยู่ในประเทศไทย ปัจจุบัน ส่วนนครวัตร นครธม อยู่ในประเทศกำพูชาปัจจุบัน ที่จริงกษัตริย์ ในยุคเมืองพระนคร คือคนละโว้ พิมาย พนมรุ้ง ชึ่งคือขอมโบราญนั่นเอง

โบราณสถานเขาคลังนอก ศรีเทพ กับมหาวิหารนาลันทา รัฐพิหาร อินเดีย มีโครงสร้างฐานไปองศาเดียวกันตามตำแหน่งดาราศาสตร์ยุคนั้น โดย อ.สรรค์สนธิ บุณโยทยน นักพิภพวิทยา เป็นเรื่องที่น่าสนใจทีเดียวครับ ว่าได้อิทธิพลพุทธอย่างมากจากอินเดีย

ขอบคุณสำหรับข้อมูลครับอาจารย์ เหมือนแสงที่ค่อยๆส่องขยายลึกไปในอดีต จากสุโขทัยอยุธยาไปถึงยุคทราวดี ต่อข้อสรุปของอาจารย์บ้านเรามีพุทธเถรวาทเป็นแก่น มีมหายานและฮินดูหุ้มรอบๆ แม้ในยุคปัจจุบันก็เป็นเช่นนั้นครับ ผมมีข้อสมมุติฐานที่เถรวาทเป็นแก่นเพราะมีการเผยแพร่พุทธเถรวาทเข้ามาในดินแดนนี้อย่างเข้มข้นตั้งแต่ยุคสุวรรณภูมิ

พุทธ พราหมณ์ ผี คือสิ่งที่คนไทย รับเอาเป็นแก่น ฮินดูคนไทยก็นับถือแบบเป็นเทพ คนไทยฉลาดมากเลยค่ะ พระพุทธเจ้าท่านให้เกียรติทุกศาสนาเพราะนับถือตามสติปัญญาทั้ง พราหมณ์ ฮินดู ที่มีมาก่อนพุทธศาสนา🙏🙏🙏

ส่วนตัวมองว่า ผู้คนที่นี่น่าจะเป็นกลุ่มคนที่พูดภาษาเดียวกับ มอญ-เขมร ถ้าสมมติฐานเรื่องมนุษย์กลุ่มโฮโมซาเปี่ยนมีจุดเริ่มต้นที่แอฟริกา แต่ต่างอพยพโยกย้ายไปที่ส่วนต่างๆของโลก คนกลุ่มหนึ่งเดินทางหยุดและตั้งถิ่นฐานที่ลุ่มแม่น้ำอิรวดี คนอีกกลุ่มได้หยุดและตั้งถิ่นฐานแถวลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา และอีกกลุ่มก็ไปตั้งถิ่นฐานแถวลุ่มแม่น้ำโขง เวลาผ่านไป การมีปฏิสัมพันธ์กับผู้คนใหม่ๆ ทำให้กลุ่มคนเหล่านี้มีความแตกต่าง เกิดเป็นเอกลักษณ์ของตนเอง ส่วนตัวเชื่อได้ยากว่าจะมีเผ่าพันธุ์ไดที่มีความบริสุทธิ์100℅ และประเทศที่อยู่ใกล้เคียงกันจะไม่มีความเกี่ยวข้องกันเลยในอดีต

ขอบคุณอาจารย์ที่เข้าใจอารมณ์คนไทยในปัจจุบัน ที่ถูกเคลมแบบไม่ลืมหูลืมตา อะไรๆก็ของมันหมด จนไม่ไหวแล้ว ทั้งที่เมื่อก่อนผมเชื่อว่าเรามีบรรพบุรุษร่วมกับเขา เข้าใจดีว่าการศึกษาประวัติศาสตร์ต้องมองข้ามเรื่องความเป็นเชื้อชาติออกไป ถึงจะเข้าใจอย่างแท้จริง แต่โดนเคลมรายวันแบบนี้มันไม่ไหวจริงครับ

ดีต่อใจมากๆเลยครับ ผมถึงแม้นจะเป็นชาวบ้าน แต่ผมไม่ยอมรับ " เขมรโบราณ" (ก่อนมีเขมร นั้น มี ละแวก มี กัมโพช มาก่อน หลายร้อยปี ) แต่ถ้าพวกเค้า(เขมร ฮุนเซน) ถ้าจะเรียกตัวเองว่า ขะแมร์โบราณ ผมพอยอมรับได้

พุทธเถรวาทอาจเข้ามาสุวรรณภูมิ ในช่วง พุทธกาล-พ.ศ.300 เพราะการค้าอินเดียกับสุวรรณภูมิมีมาก่อนพุทธกาลด้วยซ้ำ...ซึ่งการที่จะมีพระสงฆ์โดยสารเรือมาด้วยเป็นเรื่องปกติ ดังนั้นพุทธเถรวาท จึงเป็นรากฐานศาสนาในสุวรรณภูมิ แต่ที่บอก พุทธเถรวาทเสื่อมง่ายมาก ถ้าอินเดียเสื่อม ก็อาจส่งผลกระทบความเสื่อมในสุวรรณภูมิ และแทนที่ด้วยพราหมณ์นิกาย นับถือพระนารายณ์ ที่นิยมมาก่อนพระศิวะ และเมื่อมหายานเฟื่องฟูในอินเดีย สุวรรณภูมิก็รับมาด้วย.....ข้อสังเกตุเกี่ยวกับทวารวดี คือเคยนับถือเถรวาท ช่วงต้น และเสื่อมไป เจ้าเมืองหรือกษัตริย์ของทวารวดี อาจสืบสายจากคนพื้นเมือง ท่านจึงมีอำนาจอุปถัม ทุกศาสนา ดูจาก ศรีเทพ ข้อนี้ต่างจาก พวกเจนละกัมพูชาโบราณที่สืบสายจากอินเดีย-ชวา อาจชัดเจนในการนับถือฮินดู และมีการสร้างภาวะกีดกันศาสนาอื่น ..โดยพบจากความกลัวในเมืองต่างๆในบริวารที่พยายาม หลบซ่อนสัญลักษณ์ทางพุทธศาสนา...เมื่อพุทธเถรวาทแบบลังกากลับมาเจริญที่นครศรีธรรมราชใน พุทธศตวรรษที่16-17 แลัวส่งผ่านมาแคว้นสุพรรณภูมิ และมาที่สุโขทัย..ในยุคพ่อขุนศรีนาวนำถม...หลังจากนั้น อินทรวรมันที่3 แห่งเมืองพระนคร จะนับถือพุทธเถรวาท .....เกี่ยวกับศรีเทพ เชื่อว่ามีการนับถือเถรวาทกันมาก่อน จากรูปแบบใบเสมา แล้วเสื่อมไป แต่ยังเหลือโบราณวัตถุให้สัการะ แล้ว ฮินดูพุทธมหายานก็เข้ามา ซึ่งแพร่ขยายมาถึงพิมาย ผมเชื่อว่า ประชาชนศรีเทพ และ เมืองเสมา พิมาย เป็นคนพวกเดียวกัน เมื่อศรีเทพส่ง ฮินดูไวษณพ นิหายไป พิมายก็รับและ สุริยวรมันที่2 ที่มีเชื้อสายพิมาย นำพาศาสนาฮินดูไวษณพไปสร้างนครวัด เช่นเดียวกันกับพุทธมหายานที่ศรีเทพ ส่งให้พิมาย แล้วชัยวรมันที่7เชื้อสายพิมาย ก็ไปสร้างนครธม....ดังนั้น ถ้าพ่อขุนศรีนาวนำถม อาจมีเชื้อสายศรีเทพหรือเมืองเสมาหรือพิมายหรือละโว้ก็แล้วแต่...ซึ่งเป็นเครือญาติกันหมด พอสุโขทัยนับถือพุทธเถรวาท ฐานกำลังในพิมาย เสมา ก็ลงไปยึด พระนคร เหมือนสาย สุริยะ2ชัย7เคยทำ...และเปลี่ยนพระนครให้นับถือเถรวาทชั่วระยะเวลานึง

ขอบคุณชาวกัมพูชามากๆ ที่ทำให้คนไทยตื่นตัวเรื่องปประวัติศาสตร์

ได้ความรู้ดีมากครับ ที่สำคัญคือ เป็นข้อมูลประวัติศาสตร์ที่ปราศจากอคติ ตรงไปตรงมา ไม่เอียงจนเกินไปครับ

ชื่นชมอาจารย์ มาก ❤❤ ขอบคุณครับ ตามติดๆ 🙏 เป็นคลิปที่ดีมาก มุ่งสร้างสรรค์ ไม่สร้างเงื่อนไข ให้เกียรติ ไม่ด้อยค่ากัน แผ่นดินมันอยู่ตรงนี้ ลูกหลานก็อยู่แถวนี้ แยกเขาเราให้ชัดเจนได้อย่างไร สิ่งที่แยกเห็นได้ชัดว่ามีแค่มายาคติ กับเขตรัฐ ... ... พูดเปรยๆ ... ❤❤ 🇹🇭🇹🇭 🥰🥰

อ.เอ สุขภาพแข็งแรงครับ👏🌷🌷🌷

ขอขอบคุณข้อมูลครับ เชื่อว่าเมืองศรีเทพน่าจะเป็นศูนย์กลางทวารวดี กระจายไปทั่วภูมิภาค ส่งต่อมาถึงปัจจุบัน อยากคนไทยรักษาอารยธรรมนี้สืบต่อไป ภูมิใจที่อินเดียส่งพุทธศาสนามาภูมิภาคนี้ แล้วแถบฝั่งไทย ปรับเข้าให้กับท้องถิ่นได้ดีมาก

ผมชอบช่วงต้น ที่อาจารย์ให้เหตุผลการใช้ชื่อ เขมร ขอม กัมพูชา ได้อย่างน่าสนใจ เพราะประเด็นนี้ คนเอาไปพูดกันจนหลุดประเด็นไปไกลมากจากการติดกับดักความต้องการเอาชนะในโลกโซเชี่ยลระหว่างประเทศ

ศรีเทพ คือ ดินแดน แห่งเทพเป็นดินแดนแห่งพระพุทธะ พระพุทธะเถรวาท พระพุทธะมหายาน ฮินดู อยู่ร่วมกัน มานานหลายพันปีก่อนเป็นดินแดนพุทธภูมิเป็นดินแดนแห่งศรีเทพสถิตย์มานานมาก 2000 ปี อริยชนโบราณศรีเทพ ครับ.🙏👶✨🌌🌱🤝🌤️✨🕎

มองในแง่ของมนุษยวิทยา มาอธิบายตรงนี้นิดหนึ่งนะครับ....คือ ในดินแดนแถบนี้ทั้งหมดมีมนุษย์อาศัยอยู่มาตั้งแตยุคเก่าก่อนแล้ว และพัฒนามาเป็นการอยู่รวมกันเป็นกลุ่มจึงเกิดชนเผ่าต่างๆ เกิดขึ้นมากมาย...ที่ไหนๆ ในโลกก็เป็นแบบนี้ซึ่งเป็นปกติ....ผมขอเรียกชนเผ่าเหล่านี้รวมๆ ว่าคนพื้นถิ่นแล้วกัน ซึ่งก็มีอารยธรรมต่างๆ กันในแต่ละเผ่าส่วนใหญ่ก็นับถือผีนั้นแหละ....ต่อมาเมื่อคนจากอินเดียก็คงมีเผ่าหรือกลุ่มคนเหมือนกันกับพื่นที่อื่นอพยพมาในตอนใต้ของไทย ซึ่งสัณนิษฐานว่า คนเผ่าต่างๆ ในอินเดียใช่จะสามัครกัน ต่างคนต่างมีอารยธรรมต่างกัน ศาสนาต่างกัน วรรณะต่างกัน...มาขึ้นบกที่เดียวกันก็น่าจะไม่อยู่ด้วยกันได้แน่นอน มีกลุ่มหนึ่งอยู่ อีกกลุ่มก็ต้องไป หรือ ต่างคนต่างไปคนล่ะทิศทาง...คาดว่า...2 กลุ่มนี้เอาอารยธรรมและศาสนาคนล่ะศาสนาไปกันคนล่ะที่ พุทธเข้าทางเจ้าพยา, ฮินดูไปทางแม่น้ำโขง....และได้หลอมรวมกับชนเผ่าพื้นถิ่น จึงเกิดกลุ่มมนุษย์พันธุ์ใหม่ที่ใหญ่ขึ้นรวมทั้งอารยธรรมที่มาพร้อมศาสนาด้วย ทั้ง 2 กลุ่มต่างคนต่างโตในแนวทางของตนเอง และมีอิทธิพลต่อกันและกัน ทั้งด้านศาสนา วัฒนธรรม ศิลปะ ผ่านทางการค้า การสงคราม และคนเผ่าทางอินเดียก็หายไป คนเผ่าพื้นถิ่นก็หายไป....จากนั้นจะเข้าสู่ยุคประวัติศาสตร์ ที่เป็นบ้านเมืองต่อไป....และนักวิชาการหลายคนชอบพูดว่ากลุ่มมอญ เขมร ก็น่าจะเข้าใจจากจุดนี้นั่นเอง ซึ่งจริงมันก็เป็นการแบ่งที่หยาบเกินไป แตคิดว่าคงเอาความเก่าแก่มาพูดแน่ๆ..คิดว่าแบบนี้พอเชื่อมโยงภาพรวมได้ไหมครับ.....

สาธุๆๆ อนุโมทามิ

ขอบคุณทุกคอมเม้นท์ด้วยค่ะ ได้ความรู้ใหม่ๆเยอะเลย แต่็ชอบแบบสร้างสรรค์ไม่ไล่บี้กัน อยู่ข้างเคียงกัน อารยธรรมก็น่าจะแทรกซึมถึงกัน

เขมรก็เอาคำนักวิชาการของไทยนี่แหละ ไปเป็นคำอ้าง ซึ่งตัดเอามาบางส่วน

ถึงบางอ้อ ! ^^ทวารวดี ^^ ช่างลึกซึ้งมากมาย ยากต่อการไล่เรียงเคียงคำอธิบาย ให้ผู้ฟังเข้าใจได้ง่ายๆ จะค่อยๆย้อนฟังไปเรื่อยๆค่ะ เพราะเคยเรียนต่ออาจารย์ว่า ขอความรู้เรื่อง ^^ ทวารวดี ^^ มาวันนี้ฟังแล้ว บางอ้อค่ะ มีความซับซ้อนอยู่มากมายที่จะอธิบายได้หมด ขอบพระคุณค่ะ

ขอบคุณความรู้ใหม่ๆค่ะ อาจารย์มีหลักฐานสนับสนุนทุกความรู้ชอบมากๆค่ะ

ขอบคุณข้อมูลของอาจารย์ แรกเริ่มที่อายุพอๆกัน ศาสนาฝั่งเราไปทางพุทธส่วนนักเคลมไปทางฮินดู แค่นี่ก็ชื่นใจ.

ปรางค์เป็นเจดีย์ในพุทธศาสนามานานแล้วหลักฐานยังมีเหลืออยู่ที่รัฐฉัตตริครห์ ตอนกลางอินเดีย ส่วนเจดีย์ฮินดูเป็นแบบปิรามิดทรงสูงเห็นได้จากเจดีย์พุทธคยา นั่นคือเจดีย์ฮินดูที่ถูกเปลียนแปลงไปครั้งบูรณะยุคหลังๆ

สาธุ สาธุ สาธุ กราบนมัสการองค์พระสงฆ์เจ้า แม่ชี ภูเขาเหล็กไหลศักดิ์สิทธิ์ เหล็กไหลกายสิทธิ์ กราบสาธุเจ้าค่ะ

มีพระจำนวนมากไปดูเมืองโบราณศรีเทพ เป็นพุทธศาสนามหายานและเถรวาดที่เก่าแก่ของไทย

พระดินเผาที่พบ ณ ศรีเทพ ด้านหลังมีชื่อของพระจีน นั่นคือร่องลอยที่บอกว่า คนในยุคศรีเทพมีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ทางด้านวัฒนธรรม ศาสนา และการค้าขาย ทำให้มอญทราวดี (มอญ) มีการผสม ผสานเผ่าพัน ระหว่าง อินเดีย และจีน ซึ่งต่างจากเขมร ที่มีการผสมผสานระหว่างชวา อินเดีย. และรูปแบบศิลปะของ ทราวดี และเขมรนั้นก็แตกต่างกัน แต่มีแหล่งที่มาเดียวกันคือ อินเดีย. แต่ผมก็ยังไม่อยากจะเชื่อว่า เขมรปัจจุบัน คือเขมรที่เคยปกครอง นครวัด เพราะเขมรสมัยใหม่ ทำอะไรไม่เป็นเลย และถ้าย้อนกลับไป เขมรเริ่มขึ้นจากระแวก.ชนชั้นปกครอง นครวัด อาจจะเป็นมอญอินเดียก็ได้ และมีทาส ที่เป็นเฉลยที่กวาดต้อนมาจากชวา.ต่อมาก็ก่อกบฏ จนมีตำนาน นายแตงหวาน.

เหมือนกับในยุคสมัยนั้น มีการอยู่รวมกัน ทั้ง พุทธ ฮินดูหลากหลายนิกายโดยไม่การขัดแย้งกันมากนัก เหมือนจะเป็นธรรมเนียมที่สืบทอดกันมาจนปัจจุบัน

ขอบคุณค่ะ ได้รับความรู้จากอาจารย์ และแนวคิดเรื่องศาสนาที่ศรีเทพ เคยไปศรีเทพ เห็นคนแคระแบกที่เขาคลังในยังคิดว่าคล้ายคนแบกที่เจดีย์พุทธคยา ดีใจที่ศรีเทพได้รับการขึ้นทะเบียนมรดกโลกอีกแห่งของไทย

ที่ อ. บอกแยกของเป็น2 นั้นผมคิดว่าน่าจะ 3 คือชวา อินโดจีนอีก 1สาย (มหาสถูปที่อินโด ศาสนาพุทธ) ซืงส่วนนี้น่าจะเดี่ยวพันกับศรีวิชัย เพราะส่วนหนึ่งผมเขื่อว่าต้นกำเนิด ศรีวิชัย น่าจะเกิดจากทางใต้หรือทางชวา ถ้านำส่วนนี้มาปะติดปะต่อ ผมเชื่อว่าประวัติประเทศไทยก็จะครบถ้วน

อ.สุขภาพแข็งแรงครับ

เคยดูสารคดีของพวกหรั่งที่เข้าไปถ่ายทำเกี่ยวกับนครวัดนั่น แล้วบนกำแพงมีสลักภาพกองทัพสยามทัพใหญ่อยู่ เค้าบอกว่ากองทัพสยามยกทัพไปบุกยึดขเมรุนั่นแล้วสิ่งที่กองทัพสยามนำติดไม้ติดมือไปด้วยคือพุทธศาสนา นั่นแปลว่าไอ้ขเมรุนั่นมันรู้จักและนับถือพุทธได้เพราะทหารสยามเอาเข้าไปเผยแพร่

ขอบคุณท่านอาจารย์มากที่ให้ความรู้ แยกแยะได้ชัดเจน เข้าใจไม่ยาก

❤ร่วมดีใจด้วยที่เมืองศรีเทพได้รับการยกย่องให้เป็นมรดกโลก ปี 2023😊🎉

ขอบคุณความรู้ดีครับ

พระโพธิสัตว์ท่านตรวจดูดินแดนที่จะรักษาพระพุทธศาสนาไว้ได้ก็คือดินแดนแห่งนี้คือดินแดนแห่งสุวรรณภูมิ กษัตริย์ท่านเป็นสมมุติเทพลงมาสร้างบารมีรวมชาติรวมแผ่นดินสืบกันมาจนเป็นชาติไทย ผูกไว้เป็น ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ ในแดนสุวรรณภูมิเพื่อให้พระพุทธศาสนาสืบสานไปให้ครบ5,000ปี

ขอบคุณมากครับกำลังอยากรู้เลยว่าทำไมบางคนเรียกเขมรโบราณ บางคน ขอมโบราณ ชัดเจนครับกัมพูชาโบราณเหมาะสมที่สุด

ขอบคุณครับ เป็นข้อมูลที่ดีมากๆ

....เวลาเรียนปวศ.นี่ ตะก่อนเน้นท่องจำเลยกว่าจะเข้าใจมุมมองใหม่ๆนี่เลยมาค่อนชีวิต ตอนนี้มีหลักในใจอย่างนึงก็คือ โลกในยุคนั้นแตกต่างกับโลกยุคนี้ด้วยมุมมองและสิ่งแวดล้อม อย่าเอาโลกทุกวันนี้(ที่แสนจะวุ่นวาย)ไปใส่ในโลกยุคโน้น(ก็น่าจะวุ่นวายไปอีกแบบ) ก็จะเรียนรู้และทำความเข้าใจได้มากขึ้น กว้างขึ้น มีความสุขมากขึ้น ขอบคุณครับอาจารย์

ขอบคุณอาจารย์มากค่ะ🙏

ขอบคุณสำหรับข้อมูลครับอาจาร์ย ผมมองว่าคนในสมัยโบราณก็ไม่ต่างกับในสมัยปัจจุบัน ที่เรานักถือพุทธเถรวาทก็จริง แต่ก็มีการสร้างรูปเคารพที่ใช้กราบไหว้บูชาแบบมหายาน เช่นพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร หรือสร้างรูปเคารพ พระทรงเครื่องจักรพรรดิ รวมถึงเราก็กราบไหว้บูชาเทพของพราหมณ์ฮินดู จนแทบจะหลอมรวมแยกกันไม่ออก ในสมัยโบราณลัทธิไหนมีความสำคัญมากกว่ากัน ระหว่างมหายานและเถรวาท ขึ้นกับช่วงเวลานั้นๆ ขึ้นกับอิทธิพลทางการเมืองจากภายนอก ที่แผ่ขยายเข้ามา แล้วขึ้นกับผู้ปกครองในช่วงเวลานั้นๆที่จะรับนับถือนิกายหรือลัทธิใดให้ความสำคัญกับนิกายหรือลัทธิความเชื่อไหนมากกว่า แต่ตอนนี้ผมกำลังมองลึกไปถึงสุวรรณภูมิเราน่าจะเก่าไปถึงตรงนั้นไม่ใช่แค่ทราวดีครับ

ได้ความรู้อีกแล้วครับ ขอบคุณครับอาจารย์

ต้องศึกษารูปแบบศิลปะ และสิ่งก่อสร้างของ ศรีเทพ และเปรียบเทียบดู ครับ เพราะมีรูปแบบศิลปะ แบบพนมดา และไพรกะเมง ของฟูนัน รวมอยู่ด้วย ซึ่งก็ชัดเจนว่า สายพราหมณ์ฮินดู ของวรรณะกษัตริย์นักรบ จะไปตั้งเมืองหลวงใหญ่ ที่นครบุรี และวยาธปุระ ของฟูนัน ส่วนสายนักธุรกิจ และพีอค้าจากอินเดีย จะนำพุทธศาสนา มาตั้งในดินแดนนอกเมืองหลวงฟูนัน ไม่ว่าจะเป็นบางเมืองในกัมพูชาปัจจุบัน และ ดินแดนหลุมแม่น้ำเจ้าพระยา ของชาวมอญ และกลุ่มชาติพันธุ์มอญ เขมร ต่างๆ ที่เป็นชาวบ้าน ชาวเมืองทั่วไป เมื่อฟูนัน เจริญรุ่งเรือง สามารถขยายมาปกครอง ครอบคลุม เมืองในหลุมน้ำเจ้าพระยา ก็นำศิลปะศาสนาพราหมณ์มาเผยแพร่ด้วย รวมทั้ง ฟูนัน ได้เข้ายึด เจนละ หรือ เจินเลอ เป็นประเทศราช (เจนละ ชาวฟูนัน เรียก เจินเลอ ជាន់លើ หรือ ชั้นเลอ แปลว่า เมืองชั้นบัน ข้างบน เพราะอยู่ด้านเหนือ ฟูนัน ซึ่ง เจนละ มีศูนย์กลาง แถวปากน้ำมูล ยาวไปถึงแถววัดภู ปกครอง หลุมน้ำมูล และดินแดนราบสูงเหนือพนมดงรัก) ทั้งนี้ เมื่อฟูนันเข้ามาปกครอง หลุมน้ำเจ้าพระยา ตั้งเมือง อู่ทอง หรือ អូរទង เป็นเมืองท่า ประจำดินแดนนี้ ควบคู่กับเมืองท่า อู่แก้ว หรือ អូរកែវ (O Kev) ของฟูนันเดิม ปัจจุบัน อยู่ในเวียดนามใต้ ทำให้การเดินทางติดต่อ ระหว่างดินแดนฟูนัน มาที่ เมือวเจนละ ก็มักจะใช้เส้นทาง ผ่านเมืองศรีเทพ นั้นแหละ เพราะในชั่วงนั้น ไม่มีเส้นทางไหน ขึ้นมาได้ง่าย เพราะมีป่า และภูเขา ส่วนแม่น้ำโขง ก็มีเกาะแก่ง หลายที่ มาไม่ถึง ทำให้ศรีเทพเจริญรุ่งเรือง มีหลากวัฒนธรรม ทั้งสายพุทธ และพราหมณ์ ปะปนกัน เมื่อ เจนละ เจริญเติบใหญ่ สามารถรวบรวมชาวมอญ เขมร ในดินแดน หลุ่มน้ำมูล และ แม่น้ำโขง ตอนบนได้แล้ว ได้ไปพิชิต ยึดครอง ฟูนัน ได้สำเร็จ เสร็จสิ้น ในยุค เจตรเสน ศรีเทพ ก็น่าจะอยู่ใต้อำนาจ เจนละ ด้วย หรือ อาจเก็บไว้ เป็นเมืองผ่านของสินค้า ทั้งหลายจากอีสาน สู่เมืองท่า ในดินแดนเจ้าพระยา เพราะเมื่อเจนละ ย้ายเมืองหลวงไปอยู่ สมโบร์ไพรกุก ความห่างไกล ก็ทำให้ ไม่ค่อยมีนาคมสำคัญ จนกระทั่ง ยุคปลายของเจนละ ใช้รัชกาล กษัตริย์เป็นผู้หญิง ชัยราชเทวี ที่อ่อนแอ เมืองฟูนันเดิม ก็กระเดื่องกระด้างขึ้น เจ้าเมืองต่างๆ ประกาศตัวเป็นอิสระ ต่างคนต่างปกครองตัวเอง เป็นเจนละบก เจนละน้ำ ทั้งนี้ เมื่อไม่ มีหัว ไม่มีผู้ รวบรวมอำนาจเป็นใหญ่ในอาณาจักรแล้ว ทางจามปา ก็ได้ฉวยโอกาสร่วมมือ กับ ชวา มายึดครองเจนละ เพื่อแก้แค้นให้ทางฟูนัน เพราะเป็นญาติกัน ที่มีบรรพบุรุษจากพระทองนางนาค เหมือนกัน เมืองศรีเทพ และ เมืองต่างๆ ในหลุมน้ำเจ้าพระยา ก็น่าจะอยู่อย่างอิสระ ไประยะหนึ่ง ในชั่วงหัวเลี้ยวหัวต่อ จนกว่า ชัยวรมันที่ 2 รวบรวมดินแดน และขยายอำนาจครอบครองดินแดนดังเดิม แล้วกษัตริย์เมืองพระนครองค์ต่อๆ มา ก็ขยายอำนาจ และดินแดน ไปเรื่อยๆ ทั้งนี้ ศรีเทพ ได้พัฒนาตนเอง ในรูปแบบ ผสมพุทธ และพราหมณ์ ไปช่วงระยะหนึ่ง จนมีรูปแบบศิลปะที่ ต่อยอด ระหว่าง ไพรเกมง และ สมโบร์ไพรกุก สามารถ กำหนดเป็นรูปแบบศิลปะ เขมร แบบหนึ่ง ได้ คือ 1. รูปแบบพนมดา 2. ไพรเกมง 3. สมโบร์ไพรกุก (รวม ศรีเทพ และ ถลาบริวัติ) 5. พระโค ...อย่างไรก็ตาม ศรีเทพ ไม่มีความเกี่ยวข้องแต่อย่างใด กับ ชาวไต หรือ ไท ที่มาจากจีนตอนใต้ เลย

ขอบคุณสำหรับข้อมูลดีๆค่ะ🙏🙏🙏

บ้านโน่นวัด ที่นครราชสีมาอายุ6000ปี

เล่าได้ละเอียด ครับอาจารย์ ตรงไปตรงมาเข้าใจง่ายครับ

ขอบคุณอาจารย์มากมากย ได้ความรู้มากครับ

ตรงประเด็นเลยครับอาจารย์

❤❤❤สวัสดีตอนเช้าครับท่านอ.จากเมืองนครปฐมครับfcตลอดวัน.

แล้วอาจารย์มิคกี้ฮาร์ทชาวพม่าที่อ่านจารึกโบราณบอกว่าขอมก็คือคนไทยโบราณส่วนเขมรคือคนพื้นเมืองเผ่ากมีร์เป็นแรงงานทาสของขอม กับจารึกที่นครวัดที่แสดงถึงกองทัพสยามที่ใหญ่ใส่ชุดสวยงามต่างจากพวกเขมร รวมถึงดีเอ็นเอที่พิสูจน์แล้วว่าเขมรไปคล้ายกับพวกชาวเกาะแถวอินโดหล่ะคับ ข้อมูลมันมีเยอะจนงงกันไปใหญ่ บางข้อมูลบอกนักวิชาการไทยก็รู้ไม่ถูกต้อง ช่วยอธิบายหน่อยสิคับ

ผมเชื่อครับว่าคนสมัยก่อนเขาไม่มีประเทศผู้คนก็คงถ่ายเทกันไปมา ส่วนขอมเป็นไปได้ไหมครับ อาจารย์ คือกลุ่มคนที่ไปจากสยามหรือ คนทวารวดีเก่า ที่ไปสร้างเมืองที่เป็นดินแดนเขมรปัจจุบันครับ

อาจารย์อยากให้อาจารย์นำเสนอ เส้นทางข้ามทะเล สมัยโบราณ ที่เขาบอกว่าแถวระนอง ประจวบคีรีขันธ์ แถวนั้นเป็นทางเดินข้ามสมุทร หรือที่เราเรียกว่าแลนด์บริดจ์ ปัจจุบัน เห็นบอกว่าทางฝั่งพม่า เจอโบราณวัตถุสมัย พระเจ้าอโศก ด้วย เป็นไปได้มั้ยยุคแรกของพระพุทธศาสนา มาจากบริเวณนี้ (ยุคสุวรรณภูมิ) แล้วแพร่ ไปยังบริเวณต่างๆของทวารวดี ในคัมภีร์กล่าวว่าพระโสณะและพระอุตตระ ปราบผีเสื้อน้ำ แสดงธรรมมีคนบรรลุ 60000 คน ออกบวช 3500 คน มันเยอะมาก เลยนะ แสดงว่าผู้คนในสุวรรณภูมิ สมัยนั้นนับถือ เปลี่ยนจากนับถือผี มาเป็นพุทธ หนูว่า พุทธ ที่เรารับมาในช่วงแรกๆ มันแบ่งไม่ชัดว่า เป็น นิกายไหน เพราะในอินเดียเอง ในสมัยพระเจ้ากนิษสักกะ (น่าจะเป็นชาวเปอร์เซีย เพราะใช้ภาษาสันสกฤต) ครองอินเดียเหนือ ที่ได้ฉายาว่า เป็นพระเจ้าอโศก 2 เองต่างหาก ที่อุปถัมภ์พระพุทธศาสนาโดยเฉพาะมหายาน ได้รุ่งเรือง ไปถึงยุโรป ตะวันออกกลาง

ผมไปเดินที่วัดเนินโบสถ์ ที่ศรีเทพที่นั่นเป็นโบราณสถานเก่าครับ พบหินสลักรูปสัตว์ต่างๆ กระจายเกลื่อนพื้นคาดว่าในบ่อน้ำถ้าขุดค้นจะพบหลักฐานมากทีเดียว เมืองศรีเทพคงใหญ่มากลงมาถึงชัยบาดาล เท่าที่ผมเดินสำรวจนะครับ

🙏สวัสดีค่ะ ขอบพระคุณอาจารย์และอาจารย์ทุกท่านค่ะ 👍👍🌹🌹🥰😍💝💝💝💝💝

ชอบครับ อจ.อธิบาย ได้เข้าใจง่ายดี ผมว่า ศาสนานั้นเป็นเรื่องของ ชนชั้นปรกครอง ที่จะรับและนำมา เป็นกฎหรือ ระเบียบสังคม ในบ้านเมืองตัวเอง หรือมันก็คือ กฎหมาย ชนิดนึง นั่นเอง ที่นำมาใช้เป็นข้อบังคับใน ชุมชนบ้านเมือง โดยอิงกับสิ่งศักดิ์สิทธ หลักพื้นฐานก็คือ ศาสนาผีเดิม เพิ่มก็คือศานนาอื่น เพื่อเพิ่มอัพเลเวลความศักดิ์สิทธ อย่างเช่นเรื่องตำนาน อุรังคธาตุ เรื่องพระพุทธเจ้าปราบนาค สำเหร็จ เพื่อที่จะชู ตัวผู้นำทางจิตวิญญานใหม่ ขึ้นมา เดิมเป็นผีฟ้า แต่ขนบธรรมเนียมเดิมๆจากศาสนาผี ก็ยังคงมี ปฏิบัต มาจนถึงทุกวันนี้ ส่วนการเปลียน ไปมาไม่ว่า จะ พุทธเถวาท มหายาน หรือ ฮินดู ก็คงแล้วแต่ จริต ความเชื่อ ของผู้นำ กษัติ ในยุคสมัยนั้นๆ ซึ่งแรกๆก็น่าจะมีความขัดแย้งมากๆ จะเห็นจาก การเผาทำลาย ศาสนะสถาน รูปปั้น สัญลักษณ กันเป็นช่วงๆ จนเป็นยุคหลังๆน่าจะมีการ ประนีประนอม กันได้แล้วเราถึงได้เห็น การ ผสมผสานกัน ระหว่างผี พราหม พุทธ อยู่อย่างกลมกลืนกันแล้ว แต่กว่าจะเขย่าให้เข้ากันก็คงลบราก้นมาก่อนนั่นแหละครับ

อาจารย์ครับ ภาษาตระกูลออสโตเอเชียติก มอญ-เขมร ส่วย กูย มีที่มายังไงครับ พูดคล้ายๆกันมากครับ มีโอกาศมาทางอินเดียใต้ไหมครับ

ชอบการสรุปของอาจารย์ตอนท้ายคลิป คิดว่าใช่เลย

ขอบคุณมากครับที่ให้ความรู้ครับ อาจารย์

เริ่มขมวดมาถูกทางแล้วนะ อาจารย์

ขอบคุณทีให้ความรู้ครับ

🇹🇭คนไทย คือ ศรีเทพ🇹🇭 อดีตเมืองไทยเคยมีชื่อ🇹🇭 กรุงเทพทราวดีศรีอยุทธยา🇹🇭

ในสมัยปาละของอินเดีย ที่มหายานรุ่งเรืองก็มีจารึก เย ธมฺมาฯอยู่ทั่วไปเหมือนกันนะครับ อาจารย์

ขอบคุณครับ

พระธาตุบรรจุอัฐิพระพุทธเจ้าแต่ละส่วนพระวรกายกระจายตัวในแหลมทองแม้แต่ขี้เถ้า มีศรีเทพ มีภาษาบาลี ต้นกำเนิดอยู่ที่นี่คงไม่ใช่อินเดีย พงศาวดารพื้นเมืองแต่ละภาคก็บอกเล่าบันทึกแต่เราเชื่อฝรั่ง

สำหรับพื้นที่ภาคใต้ ในอดีตคืออีกอารยธรรมใช่มั้ยคะอาจารย์ รู้สึกเหมือนไม่ใช่ส่วนหนึ่งของราชอาณาจักรไทย

😍 ขอบคุณครับอาจารย์❤

ยินดีมากคะศีรเทพเป็นมรดกโลก

ศาสนาพุทธสอนถึง อริยะสัจจ 4 คือความจริงของชีวิต ให้คนพุทธรู้ถึงเรื่องจริง นอกนั้นเราไม่ติเตียนใคร เรื่องของเขา ปัจจุบันเราถึงเจริญกว่าใคร

ได้ความรู้มากครับ🙏🙏

ขอบคุณมากครับ

อีกเรื่อง ที่ตอนแรก หนูสงสัย คือการค้าสมัยก่อน เราติดต่อกับอินเดียโบราณ ถ้ามาทางน้ำ มาสร้างท่าเรือหรือ เดินทางเป็นเดือนๆ ปีๆ กว่าจะมาถึง แต่จากหลักฐานคนโบราณ ไม่ใช้เรืออ้อมแหลม แต่ใช้วิธีเดินข้าม เป็นไปได้มั้ย ว่าคนสมัยก่อนใช้สุวรรณภูมิ เป็นแหล่งกระจายสินค้า ทั้งทางบกและทางน้ำ ส่งขาย ให้จีน หรือดินแดนนะแวกนี้ หลักการคล้ายแลนด์บริดจ์ นั่นแหละ ที่เราเป็นคลังสินค้า จึงทำให้เรารับวัฒนธรรมอินเดียค่อนข้างมาก จากนั้น หลังสมัยคุปตะ มาก็มี ชาวอินเดีย หลายๆแคว้นเข้า มาลงหลักปักฐาน ทำคลังสินค้า เพราะ ตอนนั้น อินเดีย ก็ค้าขายกับโรมัน จึงจำเป็นต้องหาสินค้า ค้าขาย

ปะทะสังสรร ศาสนา และวัฒนธรรมอย่างต่อเนื่องก่อนล้มสลาย

อาจารย์ครับ ณ เวลาเดียวกันกับเมืองศรีเทพ ปราสาทเกาะแกร์ก็ได้รับการประกาศเป็นมรดกโลกด้วยครับ เมืองเกาะแกร์ถูกสร้างโดยพระเจ้าชัยวรมันที่๔ เหมือนปิรามิดชาวมายาในประเทศ เม็กซิโกเลยครับ อยากขอให้อาจารย์ทำคลิปเกี่ยวกับเมืองนี้ในคลิปต่อไปครับ🙏

บันทึกประวัติศาสตร์ในกเบื้องจานเรามีการศึกษาตรวจสอบบ้างหรือยังครับ

อาจารย์ทำคลิปให้ความรู้เรื่อง ใบเสมา ด้วยนะครับ ขอบคุณครับ

สวัสดีครับอาจารย์

Simhavishnu ครองราชย์ในช่วงพุทธศวรรษที่11-12 ปัลลวะ เคยนับถือไวษณพนิกาย ที่อุทยานศรีเทพก็พบพระกฤษณะด้วย แล้วเอกสารจีนก็เรียกอุทยานศรีเทพว่า ทราวดี เกี่ยวเนื่องเมืองตามความเชื่อกับความศรัทธาในไวษณพนิกาย แต่อินเดียก็จะมีศาสนาขึ้นๆลงๆสลับกันไป เชนบ้าง ไศวะบ้าง ไวษณพบ้าง พุทธบ้าง

ศรีเทพ มาจากอินเดียเหนือมั๊ยครับ ยุคสุริยเทพ มหายาน

พวกเราเป็นนักผสมตั้งแต่โบราณเลยนะคับ ผสมได้ทุกอย่าง จากอดีตจนมาปัจจุบัน

ศรีเทพเคยไปดูมาตอนปี 52 ถ้าไปแวะอีกทีคงไปขึ้นเขาถมอรัตน์ เห็นช่องที่พาไปดูโบราณสถานเค้าถ่ายมาให้ดูแล้ว น่าจะขึ้นไหว

เย้ๅมาแล้ว

ถ้าอ่านประวัติแล้วพุทธศาสนาเข้าสุวรรณภูมิ มาสามยุค สมัยพระเจ้าอโศกเมืองปาตลีบุตร(มคธ)ยังไม่แยกนิกาย สมัยทีสองพุทธศาสนานิกายมหายาน อีกช่วงมหายานบวกอินดู ต่อมาสมัยสุโขทัยเถราวาสลังกาวงศ์ จนถึงปัจจุบันนี้

เขียนภาพเกินจริงไปสำหรับเส้นทางเดินเรือ จากอินเดียจริงๆต้องไปอ้อมแหลมมาลายูก่อนมาถึงฝั่งทะเลไทย

พระพุทธเจ้านับถีอศาสนาพราหมณ์มาก่อนพระองค์อยู่ในวรรณกษัตริย์ ครับฮินดูน่าจะเกิดก่อนพุทธครับ

แต่เราคิดต่างเราว่าศาสนาพุทธ ศูนย์กลางอยู่ที่นครปฐม บ้านอีกที่หนึ่งของโทณะพราห์ม(พระปะโทนเจดีย์) มีพระปุญณโสณะเถระเป็นพระผู้ใหญ่บ้านเก่าอยู่เพชรบุรี ทั้ง2 ท่านเป็นพ่อค้ามีทั้งขบวนเกวียนและเรือสำเภา เมืองสมัยนั้นมีไม่กี่เมือง ใต้เพชรบุรีจะเป็นไชยา บาหลีที่มีเจดีย์ปุโรพุทโธแรกๆพระพุทธศาสนาขยายจากที่นี้ขึ้นไป แต่ไปเจริญเติบโตแถบลุ่มน้ำโขง อีสาน เหนือเพราะผู้ปกครองท่านเลื่อมใสศรัทธามาก*สมัยนั้นวิฑูรทัพพะลูกชายของพระเจ้าปเสนทิโกสนเขาทำสงครามกับศากยะวงศ์ พวกเจ้านายก็เลยอพยพหนีภัยมาอยู่ทางนี้กันเยอะ ที่ทางใต้เป็นเขตการค้า ทั้งทางบกน้ำ การค้าทางเรือมีวัฒนธรรมหลากหลายเข้ามาผ่านในหลายช่วงเวลาหลายชาติหลายศาสนาก็เลยเปลี่ยนไปไม่เหนียวแน่นเหมือนทางอีสาน เหนือ 23/9/23 Panchaphat.

พุทธเถรวาท เคยมีหลักฐานคนอินเดียมาจากเส้นทางพม่า แล้วมาไทยไหมครับ

🌷🌷🌷ความงดงามคือเราเป็นเเบบเรา จารีตงาม เก่าใหม่จะลืมไปเลย

นครวัดกัมพูชามีอายุ900ปีครับ

อยากให้อาจารย์ทำเรื่อง ท้าวฮุ่ง ขุนเจือง ครับ

🎉🎉🎉🎉🎉

ก็ไปใช้ชื่อประเทศว่า ไทย ตามตาแปลก หลวงวิจิตร ที่เขมรว่า ไทยมาได้ไม่นาน นั่นจริง คนไทยเข้ามา 700 กว่าปี แต่เราไม่ใช่ไทย เราคือสยาม สยาม รามัญ เผ่าพันธุ์เดียวกัน เรามาก่อนพุทธกาลครับ หลักฐานจารึกก็อักษรมอญ ไม่ใช่เขมร เขมรไม่ได้ใช้อักษรนี้ แต่มอญรามัญยังใช้ อยุธยาตอนต้นใช้อักษรมอญ ทวารวดีก็มอญอยู่แล้ว ไม่ต้องมาเถียง อักษรแบบไทยปัจจุบัน เจอครั้งแรกน่าจะในจินดามณีสมัยพระนารายณ์ ไม่รู้ว่าได้อย่างไง ในยุคที่เรียกทวารวดี มีแต่วัดศาสนาพรหามณ์ แปลก พิบูลสงคราม ทำทุเรศ สร้างจุดอ่อน ควรเปลี่ยนชื่อประเทศกลับได้แล้ว ไปเอาชื่อเผ่าพันธุ์เล็กๆในจีนมาตั้งเป็นชื่อประเทศ เชื่ออะไรกัน จารึกลายสือไท พ่อขุนรามที่มาสร้างในสมัยรัตนโกสินทร์ที่วัดบวรนิเวศน์

ตรวจ DNAง่ายสุด จะได้รู้ว่าผู้คนมีการเคลื่อนย้ายไปไหนบ้าง เพราะโครงกระดูกในชัยภูมิก็ประมาณ4000ปี โคราชก็ประมาณ6000ปี บ้านเชียงก็ประมาณ4000ปี

ทำระบบเอไอวิเคราะห์ได้ไหมครับ ทั้งรูปแบบ ศิลปะและ ภาษา

ขอเสนอครับ การใช้คำเรียกที่เฉพาะเจาะจง ผมว่าใช้คำตามหลักฐานที่พบดีกว่า เช่น กัมพุเทศะ, เนะ สยำ กุก, ทวารวดีสวยะปุญญะ อะไรเหล่านี้ผมว่าอย่าสร้างคำเพื่อสื่อความหมายเลย ดูจะงง ฯฯ ยังไม่ไม่รู้

จุดเริ่มต้นแผนที่ พุทธศาสนามาจากอินเดีย ชาวกลิงคะราษฎร์ รัฐโอริสสา สมัยพระเจ้าอโศกมหาราช ผ่านคนมอญโบราณ จุดศรีวิชัย

พุทธแบบอินเดียกับพุทธแบบลังกาเหมือนกันไหมครับ พราหมณ์ เชน พุทธ ฮินดู มันต่างกันมากไหมครับ ทำไมตอนแรกอารยธรรมขอมเหมือนจะเป็นฮินดู แต่ดูไปดูมากลายเป็นพุทธมหายาน หรือจะผสมๆกันอยู่ หรือจะเป็นอันเดียวกันเพียงแต่จะเน้นใครเป็นใหญ่