Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Biuro Programu „Niepodległa” zaprasza do śledzenia debaty profesorskiej, która odbyła się w muzealnym Saloniku, a dotyczy najbardziej kontrowersyjnego wydarzenia w całym dwudziestoleciu międzywojennym, przełomowego dla historii politycznej i ustrojowej Polski, czyli przewrotu majowego.
Powstały o nim monografie (choć żadna nie pojawiła się po 1989 roku), wielokrotnie był przedmiotem historiograficznych analiz i publicystycznych sporów. Przy okazji 95. rocznicy tych wydarzeń warto raz jeszcze - w gronie naukowców - podjąć próbę odpowiedzi na pytania o przyczyny, wskazać na niejasności odnośnie jego przebiegu oraz doraźne i dalekosiężne skutki zamachu.
Miejsce debaty jest symboliczne, to właśnie z Sulejówka Józef Piłsudski wyruszył w drogę, aby ponownie sięgnąć po władzę - tym razem niemal dyktatorską. Czy planował przejąć ją siłą, a jeśli tak, to od kiedy nosił się z takim zamiarem? Czy sam przewrót był nieuchronny i czy Marszałek był jedynym potencjalnym zamachowcem? Jak to, co wydarzyło się w maju 1926 roku nad Wisłą, wpisywało się w ówczesne europejskie trendy? Wreszcie, czy Józef Piłsudski okazał się realnym, a może bardziej anachronicznym przywódcą lub adekwatniej, dyktatorem?
W trakcie debaty historycy scharakteryzują strony konfliktu, nieustępliwość prezydenta Stanisława Wojciechowskiego z jednej oraz pragmatyzm premiera Wincentego Witosa z drugiej strony. Przedstawią reakcje społeczne: kibicującą przewrotowi Warszawą, ale też przyjrzą się opiniom prowincji. Omówione zostaną zewnętrzne reakcje: od dyplomatycznego zdumienia, aż po próby wykorzystania sytuacji dla własnych, utylitarnych interesów państwowych. Wreszcie historycy zastanowią się dlaczego Józef Piłsudski okazał się skuteczniejszy i wygrał starcie zwaśnionych obozów politycznych.
Przewrót majowy zmienił układ władzy aż do końca II Rzeczypospolitej. Warto zatem postawić pytanie o kształt rodzimego autorytaryzmu - nie tylko w kontekście struktur i mechanizmów, co zdefiniowania polskiej racji stanu. A może nawet próby jej redefiniowania.
Zapewne podczas debaty wyłonią się kolejne istotne kwestie - wszystkie będą przedmiotem refleksji naukowców, którzy mając odmienne opinie, rzetelnie pochylają się nad faktami, dysponując solidnym warsztatem interpretacyjnym. W przypadku tak ważkich wydarzeń w historii państwowości wydaje się to niezbędne, ale czy zawsze przestrzegane?
Debatują: prof. Włodzimierz Suleja (prowadzący), prof. Andrzej Friszke,
prof. Krzysztof Kawalec, prof. Grzegorz Nowik, prof. Karol Olejnik.
11 май 2021
