Dopełniacz - końcówki

Подписаться 3,8 тыс.

Просмотров 1,5 тыс.

50% 1

Najbardziej znienawidzona przez cudzoziemców wypowiedź nauczycieli języka polskiego brzmi: "W zasadzie to jest poprawne systemowo, ale Polacy tak nie mówią". Dzieje się tak zazwyczaj wtedy, gdy brak jest jednoznacznych reguł i zasad. Przypadkiem, w którym kryteria doboru końcówek są co najmniej niejednoznaczne jest dopełniacz liczby pojedynczej rodzaju męskiego. Obowiązuje w nim kryterium zwyczajowe, czyli... Polacy po prostu tak mówią, ale dlaczego? Łatwiej odpowiedzieć na pytanie jak, pytanie dlaczego wymaga dłuższego zastanowienia. Zresztą na oba pytania nie zawsze da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Ale to pewnie jest dyskretny urok dopełniacza.
PokONajmy zawiłości gramatycznych reguł i wyjątków od nich! Nie dajmy się pokONnać strachom i niechęciom. Jak tego dokONać?
Może wystarczy gramatykę pokochać i polubić. Wszak można się nią i w nią bawić.
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego stwarza po temu wyjątkową okazję. Spotkaliśmy się ONline i... dowiedzieliśmy się wszystkiego, co chcieliśmy wiedzieć o deklinacji, ale baliśmy się zapytać. Świetni wykładowcy, nauczyciele akademiccy, lektorzy, językoznawcy teoretycy i dydaktycy praktycy opowiedzieli wszystko, co o deklinacji wiedzą: jak rozpoznać rodzaj, jak liczyć to, co niepoliczalne, jak odmieniać i skąd wiedzieć, czy używać śrubokrętu czy śrubokręta, dlaczego Maria Dąbrowska napisała "Noce i dnie", a nie "Noce i dni".
KOLEJNE CZĘŚCI :)
- Czy rzeczownik nazywa rzecz? Co to jest deklinacja? prof. Jolanta Tambor - • Deklinacja - co to jes...
- „Dlaczego widzę Piotra, ale przyglądam się Piotrowi?”. Czym jest przypadek? prof. Aleksandra Janowska - • Co to jest przypadek (...
- „Ta jesień, ale ten wrzesień”. Czy rodzaj rzeczowników ma sens? - dr Marcin Maciołek - • Rzeczownik - rodzaj
- „Wody oceanów i cukry proste”. Liczba rzeczowników - reguły i odstępstwa - dr Beata Kiszka - • Rzeczownik - liczba
- „Który przypadek jest najczęstszy? A który jest najpierwszy?”. Kolejność przypadków - tradycja, częstość, frekwencja - prof. Anna Synoradzka-Demadre - • Kolejność przypadków
- „Szafiru tego szafira nie doceniła luba ma”. Dopełniacz - końcówki - dr Marcin Maciołek - • Dopełniacz - końcówki
- „Kostka masła, karton mleka, tabliczka czekolady”. Dopełniacz - sytuacje użycia - mgr Karolina Graboń - • Dopełniacz - sytuacje ...
- „Widzę studenta, kota i komputer”. Biernik - końcówki liczby pojedynczej i mnogiej - dr, prof. UŚ Katarzyna Sujkowska-Sobisz - • Biernik - końcówki
- „Kupię szalik, bo jak nie kupię szalika, to zmarznę”. Rekcja biernikowa i zmiana rekcji w negacji - prof. Barbara Mitrenga - • Dopełniacz - końcówki
- „Wysyłam mejl czy mejla? Prowadzę blog czy bloga?”. Zmiany i przemiany - prof. Danuta Krzyżyk - • Piszę mejl czy mejla? ...
- „Jestem Polką, interesuję się Polską, posługuję się językiem polskim”. Narzędnik - sytuacje: przedstawianie się, zainteresowania, narzędzia - prof. Aleksandra Achtelik - • Narzędnik w nauczaniu ...
- „O bohaterskim koniu i walącym się domie.../domu... - jak to było u Kasprowicza?”. Miejscownik - kryteria doboru końcówek - dr Maria Czempka-Wewióra - • Miejscownik - kryteria...
- „Kocham cię w słońcu i przy blasku świec”. Miejscownik w poezji - prof. Jolanta Tambor - • Jak uczyć (się) miejsc...
- „Sobie śpiewam a muzom”. Celownik - najrzadszy przypadek, końcówki - dr Joanna Przyklenk - • Celownik - najrzadszy ...
- „Przyjaciółce, przyjacielowi, przyjaciołom…” Celownik w dedykacjach - prof. Małgorzata Kita - • Celownik w dedykacjach
- „Sezamie, otwórz się!”. Wołacz - czy to przypadek? - dr Marcin Maciołek - • Wołacz - czy to przypa...
- „Do babki potrzebuję rodzynek czy rodzynków?”. Przypadki - końcówki równoległe co to takiego? Kryteria doboru - prof. Jolanta Tambor, dr Marcin Maciołek - • Końcówki równoległe - ...
Projekt jest realizowany w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, finansowany przez Narodową Agencję Wymiany Akademickiej w ramach programu Promocja Języka Polskiego. Wydarzenie było realizowane poprzez platformę edukacyjną Polska Półka Filmowa.
Polska Półka Filmowa w serwisie RU-vid:
/ polskapółkafilmowa
Polska Półka Filmowa w serwisie Facebook: / polskapolkafilmowa
Polska Półka Filmowa w serwisie Instagram: @polkafilmowa
Strona www: www.polskapolkafilmowa.pl

Опубликовано:

22 мар 2023

Ссылка:

Скачать:

Готовим ссылку...

Добавить в:

Мой плейлист

Посмотреть позже

Комментарии : 5

@jolantatambor3214 3 месяца назад

Ha! Spróbuję odpowiedzieć. Choć... w przypadku dopełniacza liczby pojedynczej rzeczowników męskich odpowiedź nie jest tak jednoznaczna, jak chcieliby mówiący. Wprawdzie owszem, tak: męskie rzeczowniki żywotne przyjmują końcówkę -a, ale... nieżywotne męskie mogą mieć zarówno -a, jak i -u. Kryterium doboru końcówek dla męskich nieżywotnych w dopełniaczu to kryterium ZWYCZAJOWE, czyli nie ma "twardych" wyznaczników. Na czym polega owa zwyczajowość? Otóż, np. -a przyjmują: nazwy narzędzi: młotka, kalkulatora, noża, widelca, nazwy naczyń: talerza, garnka, kubka, nazwy grzybów: borowika, rydza, maślaka, nazwy walut: dolara, franka, jena, nazwy owoców i warzyw: banana, ananasa, arbuza, nazwy samochodów: fiata, opla, mercedesa, forda, nazwy tańców: walca, kankana, poloneza, rokendrola, nazwy gier: tenisa, hokeja, pokera, nazwy części ciała: policzka, nosa, zęba, brzucha, palca, kciuka (ale: karku), nazwy miesięcy: stycznia, marca, kwietnia, nazwy miar i wag: metra, kilograma, litra, nazwy większości polskich miast: Krakowa, Wrocławia, Gdańska, Szczecina, Chorzowa, Cieszyna (ale: Ełku, Śremu, Szczyrku, Grunwaldu, Spoptu oraz Białegostoku, Krasnegostawu), zdrobnienia: nożyka, stolika, torcika, natomiast końcówkę -u: nazwy abstrakcyjne: pomysłu, zapału, strachu, żalu, gniewu, wstydu, dobrobytu, czasu, nazwy zbiorowe: tłumu, narodu, ludu, sejmu, nazwy dni tygodnia: poniedziałku, wtorku, czwartku, piątku, tzw. nazwy materiałowe (w tym produkty ciekłe i sypkie): materiału, cukru, jogurtu, kefiru, ryżu, makaronu, piasku, koniaku, soku, nazwy pierwiastków chemicznych: bromu, fosforu, potasu, jodu, magnezu (ale: wapnia), nazwy obce: portalu, Internetu, biznesu, hotelu, banku (ale: komputera, skanera - bo są też narzędziami, a narzędzia przyjmują raczej końcówkę -a), wyrazy złożone: parostatku, długopisu, spadochronu, śrubokrętu (ale też: śrubokręta, bo jest też narzędziem), skrótowce: MEN-u, KUL-u, UW-u, PIS-u, MSZ-u, nazwy środków lokomocji: roweru, samochodu, samolotu, autobusu. Czasem zróżnicowanie formalne wyraża różnicę znaczenia: zamka ‘zamknięcia mieszkania, domu, kurtki, walizki itp.’ i zamku ‘budowli obronnej’, przypadka ‘kategorii gramatycznej’ i przypadku ‘zbiegu okoliczności’ itp. Ale to jedyny w języku polskim tak skomplikowany, bo o mało sprecyzowanych kryteriach doboru końcówek przypadek - większość mówiących Polaków ma z nim różne problemy. Pozostałe przypadki są o wiele prostsze i systemowo logiczne :) Zatem proszę się nie bać polskiej gramatyki :) A pocieszeniem dopełniaczowym może być fakt, że bywa, iż cudzoziemcy i Polacy popełniają w nim takie same błędy.

@marcinschmude7025 Год назад

Pytanie: Dlaczego w formie dopełniacza liczby pojedynczej słowo dom przyjmuje końcówkę "u"?

@kimberly-owo 3 месяца назад

Słowo "dom" kończy się na "u" w dopełniaczu pojedynczym, ponieważ jest to reguła odmiany rzeczowników rodzaju męskiego w dopełniaczu. W języku polskim rzeczowniki rodzaju męskiego nieosobowego w dopełniaczu pojedynczym zwykle kończą się na "u". (Polecam używać CHAT GPT również do odpowiadania na własne pytania, bardzo pomogło mi to w poprawnej nauce języka polskiego)

@marcinschmude7025 3 месяца назад

@@kimberly-owo Zadałem to pytanie prawie rok temu. Byłem ciekaw odpowiedzi polonisty z kanału. Uczę amatorsko pewnego znajomego Holendra języka polskiego który zadał mi pytanie o to kierując się tabelką opisującą deklinację dopełniacza liczby pojedynczej. Wynika z niej że formy osobowe (żywotne) przyjmują końcówkę “a” a nieosobowe (nieżywotne) “u” - rzeczowniki abstrakcyjne (humoru, chaosu, wiatru etc.) i zbiorowe ( groszku, makaronu, cukru, ryżu etc.) stąd moje pytanie było o dom ale teraz wiem że budowle też przyjmują zazwyczaj końcówkę “u” jak: klubu, garażu, kiosku, budynku, sklepu etc. ale np. wieżowiec przyjmuje na końcu “a”. Regułą jest też, że nazwy naczyń, miar, liczb, miesięcy, narzędzi, wag, tańców, gier, owoców przyjmują końcówkę “a” pomimo, że są nieosobowe. A zaczęło się od zagwozdki bo Holender mi zwrócił uwagę na “telewizorA” a nie “telewizorU”. Odpowiedziałem, że to wyjątek bo to narzędzie ale moja teoria upadła przy słowach telefon i smartfon. W trakcie pogadanek jak ciężko jest coś logicznie wytłumaczyć często używam zwrotu: De poolse taal heeft meer uitzonderingen dan vaste regels (Język polski ma więcej wyjątków niż stałych reguł). Nie jestem polonistą więc niekiedy mam spory problem.

@jolantatambor3214 3 месяца назад

@@marcinschmude7025 to spróbuję trochę to wyprostować :) Otóż rzeczowniki męskie żywotne w dopełniaczu faktycznie przyjmują końcówkę -a (łącznie z duchem, robotem, androidem i... trupem ;), ale... z męskimi nieżywotnymi już tak prosto nie jest, mogą mieć -a, mogą mieć -u. Kryterium doboru końcówek w dopełniaczu męskim w liczbie pojedynczej to kryterium ZWYCZAJOWE. A to znaczy, że są pewne grupy rzeczowników przyjmujące jedną lub drugą końcówkę, ale... mogą mieć różnorakie odstępstwa. np. -a przyjmują: nazwy narzędzi: młotka, kalkulatora, noża, widelca, nazwy naczyń: talerza, garnka, kubka, nazwy grzybów: borowika, rydza, maślaka, nazwy walut: dolara, franka, jena, nazwy owoców i warzyw: banana, ananasa, arbuza, nazwy samochodów: fiata, opla, mercedesa, forda, nazwy tańców: walca, kankana, poloneza, rokendrola, nazwy gier: tenisa, hokeja, pokera, nazwy części ciała: policzka, nosa, zęba, brzucha, palca, kciuka (ale: karku), nazwy miesięcy: stycznia, marca, kwietnia, nazwy miar i wag: metra, kilograma, litra, nazwy większości polskich miast: Krakowa, Wrocławia, Gdańska, Szczecina, Chorzowa, Cieszyna (ale: Ełku, Śremu, Szczyrku, Grunwaldu, Spoptu oraz Białegostoku, Krasnegostawu), zdrobnienia: nożyka, stolika, torcika, natomiast końcówkę -u: nazwy abstrakcyjne: pomysłu, zapału, strachu, żalu, gniewu, wstydu, dobrobytu, czasu, nazwy zbiorowe: tłumu, narodu, ludu, sejmu, nazwy dni tygodnia: poniedziałku, wtorku, czwartku, piątku, tzw. nazwy materiałowe (w tym produkty ciekłe i sypkie): materiału, cukru, jogurtu, kefiru, ryżu, makaronu, piasku, koniaku, soku, nazwy pierwiastków chemicznych: bromu, fosforu, potasu, jodu, magnezu (ale: wapnia), nazwy obce: portalu, Internetu, biznesu, hotelu, banku (ale: komputera, skanera - bo są też narzędziami, a narzędzia przyjmują raczej końcówkę -a), wyrazy złożone: parostatku, długopisu, spadochronu, śrubokrętu (ale też: śrubokręta, bo jest też narzędziem), skrótowce: MEN-u, KUL-u, UW-u, PIS-u, MSZ-u, nazwy środków lokomocji: roweru, samochodu, samolotu, autobusu. Czasem zróżnicowanie formalne wyraża różnicę znaczenia: zamka ‘zamknięcia mieszkania, domu, kurtki, walizki itp.’ i zamku ‘budowli obronnej’, przypadka ‘kategorii gramatycznej’ i przypadku ‘zbiegu okoliczności’ itp. Ale to jedyny w języku polskim tak skomplikowany, bo o mało sprecyzowanych kryteriach doboru końcówek przypadek - większość mówiących Polaków ma z nim różne problemy. Pozostałe przypadki są o wiele prostsze i systemowo logiczne :)