Assalamu Alaykum kanalimga va Java dasturlash bo'yicha videokursimga hush kelibsiz!
Kerakli dasturlar:
1.Java JDK: www.oracle.com...
2.IntelliJ IDEA: www.jetbrains....
1. Java nima?
Java dasturlash tili va platforma.
Java yuqori darajali, mustahkam, xavfsiz va obyektga yo`naltirilgan til. Platforma: dastur bajarila oladigan ixtiyoriy apparat yoki dasturiy muhit platformadir. Javaning ham o`zini mahsus bajarilish muhiti - platformasi mavjud (JRE - Java Runtime Environment).
2. Javadan qayerda foydalaniladi?
“Sun” firmasi ma`lumotiga ko`ra, 3 mlrd atrofidagi qurilmalar Javani ishlatadi (eski ma`lumot, hozir undan ko`p).
Mana ulardan ba`zilari:
-Shaxsiy kompyuter dasturlari (Desktop Applications) - acrobat reader, media-pleyer, antiviruslar va h.k.
-Web-dasturlar
-Korxona-tashkilotlar dasturlari (Enterprise Applications) - bank yoki ishlab chiqarishga oid dasturlar
-Mobil dasturlar
-Smart kartalar
-Robotlar
-O`yinlar
-…..
3. Java (JavaScript tili bilan adashtirmang, bir-biriga o’xshash emas) dasturlari odatda bayt kodlarga (bytecode) kompilyatsiya qilinadi(class fayli tarzida) va bu har qanday Java platformasida ishlashini ta’minlaydi. Java platformasi apparat yoki dasturiy muhit bo`lishi mumkin. O`zbekstonda Javada bevosita ishlaydigan apparatlar kam uchraydi. Bizda JVM, ya`ni Java Virtual Machine keng tarqalgan.
4. Asosiy konsepsiyalari:
Java quyidagi 5 maqsad uchun qurilgan, u shunday til bo’lishi kerakki:
Oddiy, obyektga mo’ljallangan, taqsimlangan va o’rganishga oson bo’lsin.
Mustahkam va xavsiz bo’lsin
Qaysidir qurilma platformasidan yoki uning arxitekturasidan mustaqil bo’lsin(ya’ni qaysidir platformaga tobe bo’lmasin).
Juda samarali bo’lsin.
Dasturlash tili uchun tarjimon(interpreter) yozish mumkin bo’lsin.
Shuningdek dasturlash tili parallel ishlashni va dinamik tiplashda foydalanishni ta’minlay olsin.
5. Dunyo bo’yicha dasturlash sohasidagi eng yetakchi hisoblangan stackoverflow.com saytini 2013-2015 yillardagi tekshiruvlariga(stackoverflow.c... 2015#tech-lang) ko’ra server-tomon(server side) dasturlash tillari ichida Java 1-o’rinni bermay kelmoqda. Undan tashqari o’sha saytning eng ko’p beriladigan savollar uchun foydalinadigan teglarida ham Java yetakchi o`rinlarda turibdi.
6. Javada qanaqa dasturlar yoziladi: asosan 4 tipdagi
1) Standalone applications - Linux, Mac yoki Windowsga o`rnatib, kundalik ishladatigan dasturlarimiz: mp3 pleyer, ofis, antivirus kabilar. Ular AWT, Swing yoki JavaFX texnologiyalari orqali tuziladi
2) Web Applications - tarmoq orqali ishlovchi ixtiyoriy dasturlar. Eslatma: web dasturlar ikki qismdan, server tomon hamda klient tomon (brauzer) dan iborat. Javada faqat server tomoni uchun yoziladi. Bunda servlet, jsp, jsf kabi fundamental texnologiyalardan boshlab Spring, Play kabi freymworklar qo`l keladi. Umuman olganda brauzer uchun HTML, CSS hamda Java Scriptdan boshqa tilda yozib bo`lmaydi.
3) Enterprise Applications - bu dasturlar yirik salmoqqa ega bo`lib, odatda katta jabhalarda ishlatiladi. Banklar, tashkilotlar yoki astronomiya ishlarida. Ular yuqori havfsizlik, yuklamani (nagruzka) serverlarga teng taqsimlash (load balancing) yoki klasterlash (clustering - katta tizimdan xuddi yagona obyekt sifatida foydalanish) kabi sifatlarni talab qiladi. Javada bular bor.
4) Mobile Applications - Mobil qurilmalarga mos dasturlarni ham Javada yozish mumkin. Androiddan boshlab, Java ME (JME - Java Micro Edition) gacha. JME ga misol qilib, Nokia telefonlarimiz uchun ishlangan JAR o`yinlarni misol keltirish mumkin.
7. JRE va JDK ni nima farqi bor? JRE - Java Runtime Environment JDK - Java Development Kit JRE bu faqat dastur bajarilishi uchun kerak bo`lgan muhit, xolos. Dasturchi bo`lmagan oddiy foydalanuvchilarga Java dasturlari bajarilishi uchun JRE yetarli. JDK = JRE + dasturlashga oid qo`shimcha instrumentlar. Bu esa dasturchilarga kerak. Formuladan ko`rinib turibdiki, JDK ning hajmi JREdan katta bo`ladi. U bir marta ko`chirib o`rnatiladi xolos.
8. Nima uchun aynan Javani o`rganamiz?
Hozirgi kunda dasturlash tillari to`g`risidagi ayrim tortishuvlar quloqqa chalinadi. Bu til yaxshi… Yo`q, mana bunisi… Bu tilda qilingan ishni, bunisida qilib bo`lmas emish, mana bunisi eng tezi emish va hokazo. Bular xato fikrlar. Biz dasturlash tillarini imkoniyati haqida tortishayotkan bir paytda, g`arbliklar boshqa galaktikalarni o`rganib, odamni boshini boshqa tanaga ko`chirishni amallashmoqchi! Keling, bu tortishuvga bitta o`zbekona o`xshatish bilan nuqta qo`yamiz. “Lacetti yaxshi… Yo`q Nexia yo`lga zo`r… Malibu qulay va obro`li… Captiva undanam obro`li… Sparkka yetmaydi baribir va hokazo”. Sezganingizdek, bu xato tortishuv. Hammasini o`z o`rni va maqsadi bor. Dasturlash tillari ham shu kabidir. Javaning ham o`z maqsadi bor. Kerak bo`lsa, bir nechta tillardan foydalanib yagona kompleks dastur yozish mumkin.
12 сен 2024
