🇹🇷
Afganistan’ın Pamir Yaylasında 1913 Dünya’ya gelen Hacı RahmanKul Han,1978 Yılında 1138 Kırgız vatandaşları ile birlikte Pakistan’a Mülteci olarak göç eder ve 4 yıl burada yaşadıktan sonra 1982 yılında Türkiye’ye gelir ve Türkiye’de Ulupamir Köyünde yaşamaya başlar.1990 Yılında vefat ettiğinde halkına vasiyet olarak ‘’Asla Dininizden ve Türklüğünüzden vazgeçmeyiniz’’ der.
Caparkul oğlu Rahmankul, Tacikistan'ın Murgab ilçesinde (başka bir malumata göre- Güney Kırgızistan'daki Çon Alay yerinde) 1913-yılı Ağustos (baş oona) ayında doğmuştur. Babası Caparkul bir zamanlar Hokand hanı Kudayar'ın binbaşısı olmuştur. Kırgız Türklerinin Teyit adlı boyundandır.
Caparkul Sovyet devrinde Afganistan'a göçüp kaçtığı anlatılır. 1938-yılı Rahmankul'un Afganistan'daki Kırgızların hanı olduğunu ilan edildi. 1948-yılı o hanlıktan çekilip Çin tarafındaki Pamir dolayına geçer. İki yıl sonra, Çin'in komünist rejimi kurulunca, o da 1950 yılı yaz ayında Afgan Pamiri tarafına geri döner. Pakistan'a vardığında Bin-Teke adlı yerde Çin sınır koruyucularını öldürmüş, silahlarını alıp Küçük Pamir bölgesine geçmiştir.
Afganistan devlet başkanı Zakir-şah onu 1950 yılı kendi tarafına çeker. Afgan Kırgızları Rahmankul'u tekrar han yaparlar. 1964-yılı Rahmankul Han Afganistan'ın parlamentosu- Loya Cırga'nın milletvekili olmuştur. Bir de Afganistan parlamentodaki yöneticisi de olmuştur. 1978-yılında Afganistanda Saur inkılabı (Nisan inkılabı) diye adlanan olay gerçekleşti. Sovyetlerin etkisi hissedilir hale gelince Rahmankul Han, Pamir'deki halkıyla Pakistan'a göç eder. Pakistan'da Gilgit vadisinin sıcak ve nemli havası Kırgızları rahatsız eder. Hastalıklar baş gösterir. Çok sayıda Kırgız burada yaşamını yitirir. Malumatlara göre, Rahmankul Han Kırgızları ABD'nin Alaska bölgesine yerleştirilmesi teklifinde bulunulmuştur.
1982- yılının Ağustos ayında Rahmankul Han 293 aile (1138 kişi) Kırgızları ile hava yoluyla Türkiye'nin Adana bölgesine getirilmiş ve Rahmankul Han tarafından soğuk bir yer istenmiştir. Bunun üzerine Van'ın Karagündüz köyüne geçici olarak yerleştirilmiş ardından yine Van'ın Erciş ilçesine bağlı Altındere harasının yakınındaki kendi isimlerini verdikleri Van Gölü'nün kuzey boyun Ulupamir köyüne yerleştirilmişlerdir.
Ayrı kalan bazı Kırgız aileleri Pakistan'da kalmış veya Afganistan Pamirine geri dönmüştür. Fransız Türkolog ve Kırgızşinas Remi Dor gibi araştırmacılar Rahmankul'un bilimli, akıllı bir siyasetçi olduğunu belirtirler.
🇰🇬
1913-жылы Ооганстандын Памир тоосунда туулган Хажы Рахман Кул хан 1978-жылы 1138 кыргыз жараны менен Пакистанга качкын катары көчүп келип, ал жерде 4 жыл жашагандан кийин 1982-жылы Түркияга келип, Улупамир айылында жашай баштаган. Түркияда 1990-жылы 1966-жылы дүйнөдөн кайтканда «Диниңден, түрктүүлүгүңдөн эч качан баш тартпа» деп элине мурас калтырган.
Жапаркул уулу Рахманкул 1913-жылы август айында (баш оона) Тажикстандын Мургаб районунда (башка маалыматтар боюнча - Түштүк Кыргызстандын Чоң Алай жеринде) туулган. Атасы Капаркул бир кезде Кокон ханы Кудаярдын майору болгон. Ал кыргыз түрктөрүнүн тейит уруусунан.
Капаркул совет доорунда Ооганстанга көчүп кеткен дешет. 1938-ж. Рахманкул Ооганстандагы кыргыздардын ханы болуп жарыяланган. 1948-жылы ошол хандыктан чыгып, Кытай тараптагы Памир аймагына көчүп кеткен. Эки жылдан кийин, Кытайда коммунисттик режим орногондо, ал 1950-жылы жайында Ооган Памир аймагына кайтып келген. Пакистанга келгенде Бин-Теке деген жерде кытайлык чек арачыларды өлтүрүп, курал-жарактарын алып, Кичи Памир аймагына өтүп кеткен.
Ооганстандын президенти Закир-шах 1950-жылы аны өз тарабына жеңип алган. Ооган кыргыздары Рахманкулду кайрадан хан кылышат. 1964-жылы Рахманкул хан Ооганстандын парламентине - Лоя Жыргага депутат болгон. Ал ошондой эле Ооганстандын парламенттик лидери болуп иштеген. 1978-жылы Ооганстанда Саур революциясы (Апрель революциясы) деп аталган окуя болгон. Совет бийлигинин таасири сезилгенде Рахманкул хан Памирдеги эли менен Пакистанга көчүп кетет. Пакистандын Гилгит өрөөнүндөгү ысык жана нымдуу аба ырайы кыргыздардын тынчын алууда. Оорулар пайда болот. Бул жерде канчалаган кыргызстандыктар каза болду. Маалыматка ылайык, Рахманкул ханга кыргыздарды АКШнын Аляска аймагына жайгаштыруу сунушу түшкөн.
1982-жылы август айында Рахманкул хан менен 293 үй-бүлө (1138 адам) аба аркылуу Түркиянын Адана аймагына алынып келинип, Рахманкул хан суук жер сураган. Андан соң Вандын Карагүндүз айылына, андан соң Ван көлүнүн түндүк боюндагы Улупамир айылына убактылуу жайгаштырылып, Вандын Эржиш районундагы Алтындере жылкы заводунун жанына өздөрү атын коюшкан.
Бөлүнгөн кыргыз үй-бүлөлөрүнүн айрымдары Пакистанда калып же Ооган Памирине кайтып келишкен. Француз түркологу, Кыргызстан Реми Дор өңдүү изилдөөчүлөр Рахманкулдун билимдүү, акылдуу саясатчы болгонун белгилешет.
10 сен 2024
