Kto ma rację nauka czy religia? Historyczność Torah 

Kultura,wiedza,erudycja ai także poczucie humoru tym się posługujesz w wspaniałych wykładach..Bardzo dziękuję

Masz niebywały dar opowiadania. Myślałeś może o karierze wykładowcy? Opowiadanie o religii godzinę i utrzymanie uwagi widza nie jest czymś powszechym, a ciebie chciałoby się więcej. Wyrazy szacunku, Elyahu i dziękuję za dzisiejszy wykład.

Dziękuję 🙏 CI za ten fantastycznie ciekawy wykład , nikt nie potrafi tak jasny prosty sposób przekazać tak istotne kwestie dotyczące Tory i historii religii Żydowskiej . Dzięki 🌹

Jak zawsze świetny wykład. Ten kanał jest kopalnia wiedzy o historii i Religi i kulturze tak żydowskiej jak i polskiej. Słucham sobie również wykładów biblisty Marcina Majewskiego. Piękne uzupełnienie i wyjaśnienie.

Uwielbiam te wykłady o religii i historii, zdecydowanie lepiej się to przyswaja.

Dziękuję za bardzo ciekawy wykład

Eliyahu, świetny wykład o Tora. Czekamy na cześć o Tora mówionej 😊

Nie mogę z komórki dać łapki w górę, więc napiszę komentarz. Eliyahu, bardzo ciekawy odcinek. I znowu wiem więcej na temat Tory - samego zwoju. Kolejny raz pokazujesz irracjonalność zarzutów świata pozażydowskiego pod adresem Tory i traktowania jej zapisów dosłownie. Judaizm ceni naukę - judaizm nie zaprzecza ustaleniom historyków i archeologów, bo mimo tego judaizm wie, że Tora mówi prawdę, bo Tora jest ważna jako instrukcja, jako historia narodu, ale nie jest podręcznikiem historii - to wielka i ważna myśl! Dziękuję - dzięki Tobie mam kolejny argument i kamyczek do ogródka wiedzy o judaizmie :-)

Bardzo ciekawy wykład! I się pochwalę, bo znam odpowiedź na pytanie z końca filmu. Nie zdradzę odpowiedzi żeby nie zepsuć zabawy. Tylko że odpowiedź poznałam dzięki prowadzącemu ten kanał juz jakiś czas temu chyba na jakimś spotkaniu na Zoom. Dlatego polecam słuchać takie wykłady bo można się dowiedzieć wiele innych tak ciekawych rzeczy 😊

Bardzo dobry wartościowy wyklad, dzięki

Długi film pełen wiedzy. Czyli to co uwielbiam 👍

Dziękuję za ten bardzo ciekawy film

mądrego zawsze warto posłuchać , a jak ma „dar słowa” to i przyjemnie dzięki

Strzelam: Ma symboliczne znaczenie, reprezentując fizyczną i duchową łączność z tekstem Tory oraz pokazywanie, że tekst ten jest czymś wartościowym i dostojnym.

Wiem , zapraszam do wspierania kanału, jest już odcinek w którym Elijahu mówi o tym . Myślę że nikt się nie spodziewa jaki to prawdziwy powód ! Niesamowita jest odpowiedź, zaskoczenie wielkie.!! Nie wspieracie to czekacie 😎

godzinka ciekawego wykładu, dziękuję ipozdrawiam

Pięknie opowiadasz o judaiźmie. Pięknie mówisz po polsku. I mówisz z takim przekonaniem i pasją jak rasowy, z powołania nauczyciel. Często bywam w Krakowie. I dzięki twojej inspiracji odkrywam żydowski Kazimierz. Chylę głowę przed twoimi podcastami, pasją z którą opowiadasz.

Wspaniały wykład 😀 „czy to wszystko wydarzyło się naprawdę? … a jakie to ma znaczenie?…” Dziękuję 👍🕎

O Judaizmie zawsze opowiada Pan tak, że wręcz powala logika zasad w nim panujących... A co do jadu, to zgaduję, że może chodzić o zapobieżenie zatarcia imienia Boga, którego to wymawiać (jak i zacierać) nie można 🤔

dziekuje Ci za ten odcinek. bardzo ciekawy merytorycznie

Dziękuję, bardzo dobre informacje, esencja Tory. Znaczenie w życiu duchowym , religijnym, prawa życia moralnego itd. 🎉🎉🎉🎉🎉 Ks. Wyjścia to początek życia dla każdego, który chce być prowadzony , przez STWÓRCĘ dla Jego stworzenia. 😊

Piękny wykład dziękuje

Jak zawsze ciekawy odcinek

Nigdy nie przypuszczałem , że Judaizm jest taki ciekawy i tyle można się z niego nauczyć.W ogóle to zanim się zetknąłem z tym kanałem to miałem dosyć stereotypowe postrzeganie judaizmu i Żydów.Oczywiscie nie byłem jakimś anty semitą ani żadnym haterem Żydów ale nie za bardzo miałem rozeznanie przez co patrzyłem na tą religię jak i na Żydów tak a nie inaczej. Oczywiscie uległo to zupełnej zmianie po obejrzeniu 'kilku' twoich filmików.Super kanał ,ciekawe treści i sympatyczny prowadzący potrafi opowiedzieć , bez zbędnego zagmatwywania. Oby tak dalej. Powodzenia w rozwoju kanału.

Eliyahu, wykład jak zawsze pierwsza klasa. Jestem w trakcie słuchania i jeśli chodzi o używanie jadu, naszła mnie myśl odnośnie jego używania. Definiujesz słowo "Torah" jako słowo pochodzące od czasownika podążać w konkretnym kierunku. Czy jad, w formie palca, który na coś wskazuje symbolizuje to, że Żydzi będą zawsze podążać za słowem Najwyższego zawartym w Torah? Że zawsze będą mu ufać i kierować się tym co w Niej przekazał? Pozdrawiam niezmiennie 🕎

​​Pierwotny powód był związany z czystością rytualną. Jad jest często używany i uważany za hidur micwę

Witam Andrzej Kiechnik Jastrzębski. Powiedzmy sentymentalnie, że Sokołów Podlaski. Dopiero dołączyłem do czatu więc początek odsłucham później. Super robota i super przekaz. Bardzo doceniam i pozdrawiam Andrzej Kiechnik Jastrzębski

Bardzo lubię słuchać pana. Tak bardzo ciekawe są panskie wyklady i opowieści. Bardzo, bardzo proszę o kontynuację tego programu . Serdecznie pozdrawiam, alicja z Maryland, USA.

Sam kształt Jadu ma znaczenie, ręka, symbolizuje delikatnośc jak i siłę. W kontekście studiowania Tory, "siła" może oznaczać konieczność wytrwałości, determinacji i zdolności do przezwyciężania trudności. Z kolei "delikatność" może odnosić się do szacunku i staranności w interpretowaniu oraz praktykowaniu nauk Tory. Celem jest równoważenie tych dwóch aspektów w procesie uczenia się.

To ja bardzo proszę film o wskaźniku, tym bardziej, że nawet na stronach muzeów pojawia sie informacja, że podczas czytania Torah nie wolno zasłaniać świętych słów Boga.

Forma wskaźnika jest bardzo ciekawa, wreszcie to dłoń, która wskazuje, prowadzi i to po świętym tekście. Ciekawe co to za powód jest, Ty to wiesz jak zaciekawić :) (choć temat judaizmu sam w sobie jest arcyciekawy)

Obejrzałem z wielką przyjemnością. Oglądam kanał od dawna (choć pierwszy raz na koncie, z którego piszę) i jestem niezmiennie pod wrażeniem tego jak bardzo perfekcyjną religią jest judaizm. Nie ma w nim miejsca na niedbałość, na niechlujstwo, a nawet z pozoru drobne rzeczy mają często głębokie znaczenie. Wspomniana w odcinku sztuka pisania zwoju Tory - coś wspaniałego. Co do zagadki: bardzo rozbudziłeś moją ciekawość, myślę, że odpowiedź będzie zaskakująca. Pozdrawiam i dziękuję za ciekawie spędzony czas pełen niesamowitych informacji.

Wydaje mi się, że wskaźnika używa się, żeby wydzieliny skórne jak chociażby pot czy łój nie uszkodziły papieru. Taki zwój napewno nie jest tani, raz kupiony zapewne ma służyć przez wiele lat, więc dąży się do minimalizacji uszkodzeń.

Jan Blacha z ❤Opole

Jest tego kilka przyczyn: dotykanie pergaminu powoduje, że staje się on rytualnie nieczysty, a często kruchy pergamin łatwo ulega uszkodzeniu. Co więcej, pergamin welinowy nie pochłania atramentu, więc dotknięcie zwoju palcami spowoduje uszkodzenie napisu. Wyjątkiem od tego zakazu jest święto Simchat Tora (Radość Tory), podczas święta Sukkot, gdy pozwala się dzieciom na dotykanie Tory.

Fajna ciekawostka o pisaniu imienia amelek. Dzięki temu to imię będzie po wsze czasy wykreślane.

Jad jak dla mnie ułatwia sledzenie tekstu aby nie pominąć żadnej litery i slowa. Tak jak za dziecka uczyło się czytać książki przesuwając palcem po tekście.

Czy jad symbolizuje "palec" Boga, który sam pokazuje ludziom swoje słowa? Jakby dawał je teraz. Takie podążanie za Jego wskazaniem?

Dziekuje za jakze ciekawy wyklad. Zdaje mi sie, ze juz kiedys wspomniales o prawdziwym przeznaczeniu wskaznika, jednak nie jestem w stanie wskazac teraz konkretnego odcinka. Otoz uzywa sie go, aby nie dotykac zwoju Tojra reka, gdyz powoduje to niczystosc duchowa. Pozdrawiam!

Dzień dobry, dziękuję za niezwykle ciekawy odcinek. Czy jad symbolizuje rękę Boga?

Wszędzie jest napisane by nie dotykać tekstu ręką Jezeli to nie to, to tak na zdrowy rozum, myślę że wskaźnik pomaga by się nie pomylić przy czytaniu (śpiewaniu) Tory Bardzo ciekawy wykład Dziękuję

Być może wskaźnik służy po to,aby przez pomyłkę nie dodać,lub nie ująć ani jednej literki ze zwoju?

Moja teoria (raczej: domysł) na temat wskaźnika jest taka że z jednej strony zapobiega przed opalcowaniem/zatłuszczeniem pergaminu, a z drugiej może jakoś pomaga przy wskazywaniu rytmu przy intonacji?

Nie wiem do czego się dokopałem, ale znalazłem, że za nieużywanie jadu jest kara (dosłownie za trzymanie zwoju gołą ręką)😱 ale brzmi tak absurdalnie, że chyba nie będę pisał, bo jeśli się okaże, że to nie to... 😂

Jak zawsze super książka! A to słowo po polsku to chyba “inkantacja” lub po prostu “zaśpiew”

Pamiętam jak czytałem... mogę mówić Torah, jeśli czytałem polski pięcioksiąg i komentarze po angielsku? No i w komentarzach (żydowskich autorów, hm.. Friedmann? The Jewish Study Bible: Second Edition?) po angielsku była uwaga dotycząca przeskoków czasowych -- że następny rozdział bywa wcześniejszy niż poprzedni. I ten komentarz mówił, że jest tradycja, że Torah jest poza czasem, bo dzieje się wśród Żydów żyjących w każdych czasach. Więc nie ma się co zastanawiać, czy coś jest wcześniej, czy później :) Myślę, że to ładnie pokazuje związek z nauką.

Witam

Thanks!

Wracajcie do Polski!

Super

❤❤❤

Człowiek nie może uczynić Tory nieczystą. Ale to kontakt ze świętością Tory czyni człowieka nieczystym (zdaje się że to samo dotyczyło ofiar poświęconych Bogu - kontakt z nimi czynił nieczystym). I po to potrzebny jest jad :)

Nie znam odpowiedzi, dlaczego używany jest jad. Natomiast wskaźnik ten zakończony jest palcem i ręką. Nie wydaje mi się, że to przypadek. Może jest tu związek lub odniesienie do ukazanej ręki w księdze Daniela i słów pisanych palcem na ścianie pałacu w Babilonie. W obu przypadkach są to słowa od Boga i żeby podkreślić ten fakt i że słowa są podyktowane wprost od Boga, to stosuje się symboliczną rękę i palec.

Odpowiedź jest w odcinku... imienia Boga nie można "uszkodzić"...

Wskaźnik często kończy się małą ręką z wyciągniętym palcem, co dodatkowo symbolizuje bliskość Boga przekazującego Prawo Mojżeszowi na górze Synaj. W ten sposób, jad jest nie tylko praktycznym narzędziem, ale również symbolem boskiego pochodzenia Tory i połączenia z Bożym przekazem.

Jeśli ktoś potrzebuje w coś wierzyć to ma do tego pełne prawo. I nie potrzebuje do tego żadnych racjonalnych i naukowych powodów. A jeśli ta religia nie szkodzi, a pomaga ludziom w bycia lepszymi trzeba to przyjmować z szacunkiem. Oczywiście żadna religia nie ma prawa narzucać innym swoich poglądów. Wychowano mnie w katolicyzmie. i przez wiele lat bezkrytycznie wierzyłem w to co przekazywał mi kościół katolicki. Dopiero gdy dojrzałem zacząłem poszukiwania. Z szacunkiem słuchałem poglądów zarówno ludzi wierzących jak i środowiska naukowego. Doprowadziło mnie to stwierdzenia że wszystkie religie to regionalne tradycje w których zostaliśmy wychowani. A ponieważ te tradycje mają setki lub tysiące lat i mają oparcie w naszych rodzinach to trudno z powodów racjonalnych je odrzucić. Inna kwestia jest taka że świat nie jest miejscem sprawiedliwym. Religie wypracowały model który dał wyznawcom nadzieję na zaspokojenie elementarnej sprawiedliwość jak nie za życia to po śmierci. Więc utrzymywanie tego przekonania w wyznawcach dały nielicznym wpływy, władzę i pieniądze. Religie potrzebują władzy, a władza potrzebuje religii. I to są powody dla których religie dobrze się mają.

używanie wskaźnika - jad, chroni zwój przed bezpośrednim dotykaniem tekstu palcem.

spoglądają na to samo z różnych perspektyw - między nauką a religią (jakąkolwiek) nie ma sprzeczności, jeśli ktokolwiek nie myli porządków- metodologia nauk, logika,...- odpowiadają na zupełnie inne pytania. Podobnie ludzie mieszają pytania i metody różnych dziedzin nauki- one mogą się uzupełniać, być sobie pomocnicze, ale nie można ich mieszać- tak mi się wydaje.

Wydaje mi się że Jad jest używany po to, aby w trakcie czytania nie pomylić się i nie opuścić żadnego słowa lub litery. Pozdrawiam

Jad jest używany, ponieważ tak przykazał Bóg w Torze - ni mniej ni więcej. Takie wyjaśnienie nasuwa mi się po odcinku :)

Żeby nie pogubić się w czytaniu bo wówczas trzeba zaczynać od samego początku... 😉

Chodzi o trzymanie rytmu czytania? Tak jak batuta pomaga dyrygentowi ? Tez nie musi kazdego drajka dotknąć paleczja po glowie zeby sluchacze wiedzieli jaka leci melodia

Cześć, usłyszałem pewne zdanie i nie rozumiem o co w nim chodzi. Mógłbyś w skrócie coś podpowiedzieć? Brzmi ono: wyciągnąłbyś osła w shabbas? Dla mnie brzmi to absurdalnie ale z Twoich filmów dowiedziałem się, że shabbas to bardzo ważne święto. Pozdrawiam.

W Języku Polskim wszystkie rzeczowniki są odmienne ale czasami wszystkie formy we wszystkich przypadkach są jednakowe. Wtedy mówimy, że taki rzeczownik jest nieodmienny, chociaż jak napisałem wcześniej nie jest to prawda. Najbardziej typowym takim słowem jest słowo 'kakao'. Wszelkie próby jego odmiany kończą się raczej komicznie. Nazwa świętej księgi (zwoju) judaizmu jest oryginalnie zapisana pismem hebrajskim, które jest abugidą tj. systemem pisma w zasadzie bez samogłosek. Oznacza to, że nie można tej nazwy w prosty sposób transliterować na alfabet łaciński. Dlatego będę transliterował ze słuchu. Osobiście spotkałem dwie formy wymowy tego słowa jako 'Tora' i jako 'Tojra'. Zapewne to 'a' na końcu, to nie 'a' tylko samogłoska zwana szwą, czyli coś pośredniego między polskim 'a' i polskim 'e', ale prawdę powiedziawszy to ja tego nie słyszę. Może dlatego, że jestem z Polski. Odmiany słów w Języku Polskim zależą od końcowych sylab w temacie i o ile słowo 'Tora' fajnie wpisuje się w sytem deklinacyjny Języka Polskiego obok słów: 'kora', 'pora', 'zmora', 'potwora' (potwór rodzaju żeńskiego); to nie znam rodzimych słów, które kończyły by się na '...ojra'. Dlatego nie razi mnie jak odmieniasz nazwę 'Tojra' stosując jednakową formę do każdego przypadku. Jak masz wątpliwość napisz do poradni językowej przy Uniwersytecie Warszawskim (poradniajezykowa.uw.edu.pl).

Tym słowem może być: Inkantacja.

Ha, wszędzie jest napisane, że jad (ręka) jest wskaźnikiem do czytania Tory, ułatwiającym wskazywanie podczas czytania odpowiednich fragmentów Tory. Oraz, że w/g tradycji żydowskiej nie wolno dotykać świętego zwoju ręką ludzką. To że jest to ręka , to zauważyłam w którymś z poprzednich Twoich odcinków i uznałam, że jest właśnie tak jak piszą w internecie. Teraz już zgłupiałam😉 Myślę, że to iż ma to kształt ręki ma znaczenie 😊

Jad służy do tego by nie dotykać tekstu jednocześnie do śledząc:) prawda?

Moim zdaniem chodzi użycie wskaźnika zapobiega zakryciu palcem jakiejś litery czy słowa. Zakrycie zmienia słowo czy znaczenie a to jest niedopuszczalne. Nie jest to konieczny element bo na filmie z czytania Tojry na tym kanale nie używają wskaźnika ale nie śledzą też tekstu palcem. Skoro należy zakrywać napisy na nagrobkach kamieniami aby nie przeczytać całości to tutaj odwrotnie, nie wolno zakrywać nawet jednej literki.

A ja się zapytam czy jest jakiś progres w profilaktyce przeciw depresji lub w ogóle w zdrowiu psychicznemu w tej "zamknietej" społeczności.? Bo w filmie z przed paru lat( sam swierdziłeś, że profilaktyka, to akurat leży w Żydowskiej społeczności) było/jest dosyć słabo. A jeśli jest Tobie dostępna statystyka, to jak wzrasta/maleje liczba prób samobójczych. W Polsce liczą prób rośnie, ale udanych to raczej constans. Czyli raczej WOŁANIE O POMOC, a nie chęć eutanazji. Pytanie bez kontekstu i racjonalizm o zadane wyłącznie z ciekawości.

Tory nie może dotykać ludzka ręka, dlatego potebny jest Jad

Tojra - odmieniać czy nie. Zdanie prywatne. Najważniejsze, jak jest w tradycji żydowskiej. Później jaka jest Twoja tradycja.

Witam. Nie pytam złośliwie, interesuję się różnymi religiami. Jak Żydzi tłumaczą istnienie jednego boga, skoro naukowcy (różnych dziedzin) udowodnili, że Judaizm nie był od początku religią monoteistyczną, stał się nią drogą teologicznej ewolucji z politeizmu poprzez henoteizm. Dowody są oczywiście między innymi w treści Torah. Gdyby do tego jeszcze dodać najstarsze dotąd odkryte rękopisy z Qumran, gdzie słowo elohim stoi tak przed JHWH, jak przed innymi bogami, ale też aniołami, demonami, ogólnie różnymi nadprzyrodzonymi bytami i nie tylko, to istnienie jednego boga (świadomie nie zapisuję z wielkiej litery) staje się mocno wątpliwe. Judaizm jest pierwszą monoteistyczną religią, ale absolutnie nie pierwszą ogólnie... Bardzo proszę się odnieść, choćby pokrótce, lub może nakręcić cały odcinek poruszający owe zagadnienia. Pytań oczywiście rodzi się o wieeeele więcej, ale te tematyczne akurat zadaję tu:) Super kanał, jestem fanem, w końcu ktoś "odmitowywuje" tę religię. Pozdrawiam serdecznie i życzę zdrowia, dużo zdrowia 🤍

jad - ułatwia wskazywanie i czytania fragmentów Tory- nie wolno dotykać świętego zwoju ręką ludzką

Jad ( hebr. ręka ) jadit , ozdobna wskazówka , używana podczas nabożeństw w synagodze do wskazywania odczytywanego tekstu Tory . Bezpośrednie dotknięcie zwoju było zakazane ze względu na możliwość jego skalania. Taką definicję spotkałem , czy oto chodzi nie wiem. Jako osoba nie wierząca a interesująca się judaizmem zgadzam się z Tobą że judaizm jako religia jest irracjonalna , ale jej idea już nie, jest jak najbardziej racjonalna czego przykładem jesteś Ty i to że naród Żydowski istnieje po dzień dzisiejszy. Pochwałami nie będę Cię zanudzał. Mam pytanie co znaczy ( bez rata szem ) Pozdrawiam.

Czy jad używany jest by nie zostało zatarte imię Pana? To jedna hipoteza drugą to ręką Pana prowadzi czytającego przez tekst .

Zeby sie nie pomylic w czasie czytania Tory I nie wracac do tekstu ktory sie jus czytalo

Jak umiesz jidysz w porównaniu z polskim i angielskim?

I tu kończy się ateizm tylko tyle w temacie

Może kobiety nie chciały oddać swojej biżuterii, nie z powodu chęci przestrzegania bożego prawa, tylko z żalu przed utratą kosztownych błyskotek, które kobiety kochają i w których uwielbiają się pokazywać?😂😂😂

Nie można gołym palcem po tekście

Dziękuję za bardzo ciekawy wykład