Šopi su etnos koji već vekovima živi na tromeđi zapadne Bugarske, istočne Srbije i severoistočne Makedonije. Ta regija se u prošlosti zvala Šopluk, a pre dolaska Turaka na te prostore nosila je nazive Staro Braničevo i Serdika.
Šopluk je oblast u srcu Balkana, koja je sve do 1879. godine bila geografska, etnička i jezička celina. Nakon Berlinskog kongresa i uspostavljanja granice između Srbije i Bugarske, ta celina je razdovojena, a najveći deo Šopluka pripao je Bugarskoj i protezao se sve od Vidina do Sofije.
Šopi imaju svoj govor, svoje običaje, slave, pesme i igre i svoja jela od kojih je najpoznatije šopska salata.
Jovan Cvijić je stanovništvo Šopluka podelio na tri grupe: prvu sa etničkim Srbima, drugu sa mešovitim stanovništvom i treću koja je bliža Bugarima.
Ono što vezuje sve Šope, ma gde oni živeli je šopski govor, koji je živ i danas a koji u Bugarskoj nazivaju zapadno-bugarskim govorom, dok ga u Srbiji smatraju delom prizrensko-timočkog dijalekta.
U Srbiji se danas mali broj ljudi izjašnjava kao Šop jer je to dugo bilo nepoželjno, dok ih u Bugarskoj ima najviše u gradu Elinu Pelinu u sofijskoj oblasti. Oko 7.000 stanovnika tog grada izjašnjavaju se kao Šopi. Njihov broj kao i broj Srba u Bugarskoj do Berlinskog kongresa bio je znatno veći. Godinu dana pre uspostavljanja granice između Srbije i Bugarske, Srbi iz Bugarske, u pismu upućenom srpskom knezu Milanu Obrenoviću, 16. jula 1878. godine i overenom sa 250 opštinskih pečata, pišu sledeće:
„Mi, tvoj siromašni i nesrećni narod iz okruga Radomirskog, Sofijskog, Samokovskog, Dupničkog i Entropoljskog, čisti i pravi Srbi, molimo te i preklinjemo, ponovo, oslobodi nas od ove bede i privi nas pod svoja krila, da nas spaseš od ovog bugarskog gospodarstva, jer smo svi od pamtiveka čisti i pravi Srbi. Zato te molimo uzvišeni vladaoče, oslobodi nas i sjedini sa našom majkom Srbijom. Mi nećemo da budemo Bugari, čiji je duh, izgled i jezik od našeg različan. Mi smo pravi Srsubi, slavimo slavu, pevamo o svojim srpskim kraljevima, govorimo srpski, znamo od starina da smo Srbi i kako sada možemo postati Bugari?" Srbi i Šopi iz Vidina i Trna pisali su u to vreme slične deputacije i peticije i slali ih na evropske dvorove, ali uzalud. Na Berlinskom kongresu definisana je granica između Bugarske i Srbije onako kako su to velike sile htele, a ne kako je narod želeo.
Nakon uspostavljanja granice oni koji su ostali u Srbiji zadržali su svoja prezimena a oni koji su pripali Bugarskog, menjali su svoja prezimena i umesto nastavka IĆ dodavali mu nastavak OV. Takva sudbina nije zadesila samo Srbe i Bugare već i Šope koji su, vremenom, najviše izgubili svoj identitet i dodir sa svojim korenima.
Urednik: Branko Stanković
Snimatelj: Darko Bursać
Montaža: Marija Baronijan Šašić
Urednik emisije Branko Stanković autor je 18 dokumentarnih filmova i dve drame koje su ekranizovane na RTS-u, a i mnoštva dokumentarnih emisija, koje su, kao i filmovi, nagrađivane na domaćim i međunarodnim festivalima.
Label and copyright: Radio-televizija Srbije
Zabranjeno svako kopiranje video i/ili audio snimaka i postavljanje na druge kanale!
#kvadraturakruga
#rts
28 окт 2022
