تەعریب بە دووریی 64 کیلۆمەتر لە سنووری هەولێر بەخێرایی دەکرێت. نەبوونی ئارامی، کەمیی خزمەتگوزاری و چەندین کێشەی دیکە، بوونەتە هۆی ئەوەی گوندە کوردنشینەکانی مەخموور بەرەو چۆڵبوون بچن.
بەرنامەی لەگەڵ رەنج ئەم جارە تایبەت بوو بە تەعریب و چۆڵبوونی گوندە کوردنشینەکانی سنووری قەزای مەخموور. هاونیشتمانییەک دەڵێت، پرۆسەی تەعریب و بەعەرەبکردن پێشتر هێواش بوو، بەڵام ئێستا زۆر بەخێرایی دەکرێت. هاونیشتمانییەکی دیکەیش گوتی، تەعریب بە داگیرکردنی زەویی جووتیاران نەوەستاوە، بەڵکو ئێستا ناوی گوندەکانیش گۆڕاون بۆ ناوی عەرەبی.
"پەرلەمانتارە كوردەكان بەدەم ئەو كێشەیەوە ناچن"
محەممەد جاسم كاكەیی، سەرۆكی لیژنەی ئاسایش و بەرگری لە ئەنجوومەنی پارێزگای نەینەوا وەک میوانێكی سەرەكیی بەرنامەكە باسی لەوەكرد، پێشتر لە سنووری زوممار تەعریب بەچڕی لەسەر دەستی پەرلەمانتارێكی عەرەب هەبووە، بەڵام بە هەوڵی بەشێک لە هاوكارەكانی لە ئەنجوومەنی پارێزگای نەینەوا، ئەو تەعریبەیان راگرتووە، ئەو گەلەیی لە ئەندامە كوردەكانی پەرلەمانی عێراق هەیە بەوەی هیچ هاوكار نین بۆ راگرتنی ئەو هەوڵانەی تەعریب كە لە سنووری نەینەوا و بەتایبەت لە مەخموور هەن.
محەممەد جاسم كاكەیی لەبارەی بێدەنگیی پەرلەمانتارانەوە گوتی: "بەشێكی پەیوەندیی بەوەوە هەیە كە هیچ كەسێكی كوردی مەخموور پەرلەمانتاری عێراق نییە، تەحەدا دەكەم هیچ پەرلەمانتارێكی كورد لە عێراق بەدەم راگرتنی تەعریبی سنووری مەخموورەوە چووبێت، ئێمە وەكو كوردێک لە نەینەواین ئەو هەموو هەوڵە داگیركارییە هەیە ئەگەر ئێمە لەوێ نەبین دەبێت چی رووبدات."
"30 هەزار عەرەبی مەخموور كراونەتە حەشدی شەعبی"
سەرۆكی لیژنەی ئاسایش و بەرگری لە ئەنجوومەنی پارێزگای نەینەوا، نایشارێتەوە ناكۆكییەكانی كورد لەنێوخۆ بەتایبەت یەكێتی و پارتی لە سنووری نەینەوا، هۆكارێكی زیادبوونی ئەو كێشانەیە كە بۆ خەڵكی كورد لەو سنوورەدا دروست دەبێت: "ئێمە لەگەڵ برایانی پارتی بەجیا رووبەڕووی تەعریب دەبینەوە، ئەگەر بەیەكەوە بووینایە بەدڵنیاییەوە باشتر دەبوو، هەندێک جار بەرامبەرەكانمان ئەو بەیەكەوە نەبوونەمان دەقۆزنەوە، بۆ تەعریبی زیاتر."
محەممەد جاسم كاكەیی، ناكۆكی و ململانێكانی لایەنە سیاسییەكان لە هەرێمی كوردستان بە ئاسایی دەزانێت، بەڵام لە دەرەوەی هەرێمی كوردستان و بە تایبەت لە ناوچە دابڕێندراوەكان بە "كارەسات" ناودەبات و دەڵێت "لەو ناوچانە كورد پێویستی بە یەكدەنگی هەیە، بەتایبەت لەكاتێكدا بەپێی دوایین ئامار، 30 هەزار عەرەبی سنووری مەخموور و قەراج پڕچەككراون و كراونەتە حەشدی شەعبی".
ئەندامە كوردەكەی ئەنجوومەنی پارێزگای نەینەوا باسی لەوەش كرد، ئەگەر لەم قۆناخەدا كورد بشگەڕێتەوە گوندەكانی سنووری قەراج، هیچ سوودێكی نییە: "چونكە گوندەكان هەمووی وێرانەن، نە رێگە بە كەڵك دێت نە بینای قوتابخانە ماوە، هیچ شتێك لە شوێنی خۆی نەماوە".
ئەو ئەندامە کوردەی ئەنجوومەنی پارێزگای نەینەوا لەگەڵ ئەوە نییە كورد بایكۆتی سەرژمێریی 20-11ی ئەم ساڵ بكات و دەڵێت: "لەجیاتی بایكۆت، با هەموو كوردێك كە ئێستا بە هەر هۆكارێك بێت لە دەرەوەی مەخموور دەژی، لە رۆژی سەرژمێریدا بگەڕێنەوە ناوچەكانیان".
قەزایەكی دەوڵەمەند لەنێوان دوو حكومەتدا
د. سیروان مەخمووری، هەڵگری بڕوانامەی ماستەر لەسەر ناوچە دابڕێنراوەكان، وەك میوانێكی دیكەی بەرنامەكە باسی لەوە كرد، تاوەكو 2013 گفتوگۆ و ململانێی كورد لەگەڵ بەغدا لەسەر خاك بوو، بەڵام دواتر هەنگاو بە هەنگاو گۆڕدرا "ئێستا هەموو كێشەكان بووەتە چارەسەركردنی مووچە".
د. سیروان، مەخموور بە سەبەتی خۆراكی هەموو عێراق ناودەبات و دەڵێت "تەنیا ئەم ساڵ 20 هەزار تۆن گەنم لە سایلۆی مەخموور وەرگیراوە ئەوەش هۆكارە بۆ ئەوەی كە مەخموور بە سەبەتی خۆراكی عێراق ناوببرێت، جگە لەوە كێڵگەی نەوتی خورمەڵە هەر لەو سنوورەدایە كە نەوتێكی زۆری تێدایە".
هەر بەپێی زانیارییەكانی توێژەری بواری ناوچە دابڕێنراوەكانی كوردستان، قەزای مەخموور لەڕووی ئیدارییەوە بەسەر بە دوو حكومەتەدا دابەش بووە و چیای قەرەچووخ سنوورەكەی جیاكردووەتەوە: "تەواوی قەزای مەخموور 2693 كلیۆمەتر چوار گۆشەیە، 1450 كلیۆمەتری كە ٪59ـی خاكەكە دەكات، كەوتووەتە لای حكومەتی عێراقی و 1243 كلیۆمەتریشی كە 41%ـە، كەوتووەتە سنووری هەرێمی كوردستانەوە، لەو سنوورەی كەوتووەتە ژێر دەسەڵاتی حكومەتی عێراق، بۆشایی ئەمنی زۆرە و بەردەوام كێشەی ئەمنی هەیە، هەر ئەوەش بووەتە هۆی چۆڵبوونی 49 گوندی كوردنشینی سنوورەكە".
"قەراج قەبرستانی زیندووانە"
مامۆستا عەبدوڵڵا عەبدولڕەحمان، كەسایەتیی سنووری مەخموور كە لە ناحیەی قەراج بە "مەلا عەبدوڵڵا" ناسراوە، لە بەرنامەکەدا باسی لەوە کرد، لە 2003 و 2004ـەوە پێشبینی ئەم دۆخەی ئێستای مەخمووری كردووە: "ئەوکات لە گوتاری هەینی دا پێشبینیم بۆ ئەم دۆخەی ئێستا كردبوو، چەندین جاریش باسی ئەوەم كردووە كە لە ئایندەدا ناوچەكە تەعریب دەكرێت".
29 сен 2024
