چۆنێتی خانەنشینكردنی كرێكاری رۆژانە لە یاسای نوێی كاردا، مافەكانی كرێكاران، قسەی وەزیری كار بۆ ئەو خاوەنكارانەی كرێكارەكانیان دەستەبەرناكەن، هۆكاری درەنگ یەكلایی بوونەوەی كێشەی كرێكاران لە دادگای كار، ئەگەر كرێكارێك لەلایەن خاوەنكارەكەی غەدری لێكرا پەیوەندی بە چ ژمارەیەكەوە بكات؟، كرێكار دەبێت لە هەفتەیەكدا چەند كاژێر كار بكات؟ ئایا لە كەرتی تایبەت تاوەكو چەند مافەكانی كرێكار پارێزراوە؟ ئەمانە هەموو ئەو مژارانە بوون كە لەم بەرنامەیەدا تیشکیان خرایەسەر.
كرێكارێك دەڵێت: "شوێنی زۆر گرنگ هەیە گرێبەستی كار بۆ كرێكارەكانی ناكات".
وەزیری كار جەخت لەوە دەكاتەوە تاوەكو كرێكار گرێبەست نەكات و دواتر دەستەبەرنەكرێت هیچ مافێكی پارێزراو نابێت. ئاشكراشی دەكات كاتێك فەرمانبەریان ناردووەتە شوێنكارێك بۆ دەستەبەركردنی كرێكارەكانی، خاوەنكارەكە تاوەكو ئاستی مردن لە فەرمانبەرەكەیان داوە، نوێنەری سەندیكای كرێكارانیش جەخت لەوە دەكاتەوە 95٪ـی خاوەنكارەكان پابەندی یاسای كار و یاسای خانەنشینی نابن. مامۆستایەكی زانكۆش كە شارەزای یاسای كاری عێراقییە، جەخت لەوە دەكاتەوە "ئەگەر یاسای كاری ساڵی1987یش جێبەجێ بكرێت 90٪ـی خواستی كرێكاران بەدی دێت".
'شتی سەیر' لەسەر چەوسانەوەی كرێكارانی ژن
"لە هەندێ شوێنی كەرتی تایبەت مۆڵەتی دایكایەتی هەر نییە، هەفتەی دوو رۆژ پشوو هەر نییە، لە سووپەرماركێتەكاندا پشووی جەژن و بۆنەكان و هەینی هەر نییە"؛ شنۆ عومەر، پشكنەر لە لقی سلێمانیی سەندیكای كرێكارانی كوردستان لە دەستپێكی ئەم بەرنامەیە ئەو قسانەی كرد و گوتیشی: "ئەوەندەی ئێمە بەدواداچوونمان كردووە، كرێكاری ژن دووجار دەچەوسێندرێتەوە وەكو ژن و وەكو كرێكاریش".
بەپێی گێڕانەوەكانی شنۆ عومەر، لە بەشێك لە كارگەكانی نان، حەوتی بەیانی بۆ شەشی ئێوارە كار بە كرێكار دەكرێت لە هەندێ شوێنیش 10 كاژێر كار بە كرێكار دەكرێت مانگی بە 150 هەزار دینار، شنۆ عومەر بە روخسارێكی خەماوییەوە دەڵێت: "كەس ئاگای لە كێشەكانی ژنانی كرێكار نییە". ئەو پشكنەرە باس لەوەش دەكات ژن هەیە هێندە كاری قورسیان پێكراوە تووشی نەخۆشیی ژنانە بووە.
لەبارەی ئەوەش بۆچی ژنانی كرێكار لە پای پێشلكردنی مافەكانیان سكاڵا تۆمار ناكەن، گوتی: "زۆربەی كرێكاران ناتوانن سكاڵا تۆمار بكەن، چونكە دەترسن كارەكانیان لەدەست بدەن، كرێكار هەبووە ناومان بۆ دەستەبەركردن تۆمار كردووە، لەسەر ئەوە دەریان كردووە". لە كۆتایی قسەكانی، شنۆ عومەر جەخت لەوە دەكاتەوە خاوەن كار هەیە "وەكو كۆیلە" مامەڵە لەگەڵ كرێكارەكانی دەكات.
'16 كاژێر كاركردن بە 10 هەزار دینار'
هەر لە بەرنامەكە دا بەشێك لە كرێكاران قسەی دڵیان كرد؛ كرێكارێك دەڵێت: "كرێكار هەیە 16 كاژێر بە 10 هەزار دینار كار دەكات".
بەشێك لەو كرێكارانەی لەم بەرنامەیەدا بەشداربوون كرێكاری رۆژانەی بێ خاوەنكاربوون، ئەوان جەختیان لەوە دەكردەوە ئیشیان زۆر كەمە: "كرێكاری رۆژانە هەیە لە مانگێكدا رۆژێك كاری دەستدەكەوێت". ئەو كرێكارانە ئەوەشیان خستەڕوو سەندیكای كرێكاران كەمترین بەرگری لە كرێكاری رۆژانە دەكات كرێكارێك گوتی: "لەكاتی كاردا كەوتمە خوارەوە ساڵێك و شەش مانگ لەقاچ كەوتم، كەسێك نەبوو لێم بپرسێتەوە". لەبارەی دەستەبەركردنی كرێكاران و كردنی گرێبەستی كاركردن بەتایبەت بۆ ئەو كرێكارانەی كە خاوەنكاری هەمیشەییان هەیە، كرێكارێك دەڵێت: "شوێنی زۆر گرنگ هەیە گرێبەستی كار بۆ كرێكارەكانی ناكات".
'پەرلەمان نەینارد خۆمان بەنیازین بینێرین'
كوێستان محەممەد، وەزیری كار و كاروباری كۆمەڵایەتیی هەرێمی كوردستان ئەوەی خستەڕوو یاسایەكی كاری زۆر باشیان ئامادەكردبوو، ناردبوویانە پەرلەمان، بەڵام پەرلەمان نەیناردووەتە رۆژنامەی وەقائیعی كوردستان. ئەو گوتی: "وەكو ئەنجوومەنی وەزیران بەنیازین خۆمان یاسا بنێرین بۆ رۆژنامەی وەقائیعی كوردستان."
ئێستا لە كوردستان بەپێی یاسای كاری ساڵی 1987ی عێراق كار دەكرێت بەپێی لێكدانەوەكانی كوێستان محەممەد، ئەو یاسایە كەمتر مافی داوەتە كرێكاری نەوجەوان و كرێكاری ژن.
وەزیری كار جەخت لەوە دەكاتەوە پێش هاتنی بۆ وەزارەت بەڕێوەبەرایەتیی كار و دەستەبەری كۆمەڵایەتی بەتەواوەتی پەراوێز خرابوو، تەنانەت وەك خۆی دەڵێت: "كەس نەیدەزانی خانەنشینی كرێكار چییە، سەلامەتیی تەندروستی هەر ناوی نەبوو، لە زۆربەی شوێنەكان بەڕێوەبەرایەتیی كار هەر نەبوو ئێمە دامانمەزراند، تەنانەت لەسەردەمی ئێمەوە پشكنەری كار هەیە".
7 сен 2024
