Nghề đóng đáy ở Cà Mau được chia làm 3 hình thức: đáy hàng cặm (hay còn gọi là hàng cạn), đáy hàng bè và đáy hàng khơi. Đáy hàng cặm được đóng ở những chỗ có mức nước sâu từ 15-16 m, người ta đặt những cây kè từ 17-18 m xuống lòng sông, cố định một chỗ xếp hàng từ 2-10 miệng đáy ngang mặt sông để thả và kéo những luồng tôm cá theo con nước chảy xiết chui vào bên trong miệng đáy.
Đáy hàng bè thì đặc biệt hơn, thường được đóng ở những nơi có lòng sông sâu và nước chảy xiết, dàn đáy được liên kết bằng những chiếc ghe nổi trên mặt sông. Thông thường có 2-3 chủ đáy cùng hợp tác đóng bè và hỗ trợ nhau trong công việc làm ăn cũng như những khó khăn trong cuộc sống hằng ngày.
Một người làm nghề đóng đáy hàng bè ở Tam Giang Tây, huyện Ngọc Hiển chia sẻ, đáy hàng bè có thể đóng được bất cứ nơi nào, miễn là có nhiều cá tôm và dòng nước chảy xiết. Đặc điểm thuận lợi của đáy hàng bè là chi phí không cao và có thể di chuyển dễ dàng nên người chủ đáy có thể thay đổi vị trí đóng đáy từ nơi này sang nơi khác nếu luồng cá tôm ở nơi đóng ngày càng ít dần.
Nếu như đáy hàng cặm và hàng bè được đóng trên những lòng sông thì đáy hàng khơi có sự khác biệt hơn là được đóng ngoài biển khơi, xa đất liền khoảng 8-10 km. Người ta giăng những miệng đáy ở những nơi có lòng lạch biển, độ sâu tầm 25 m. Miệng đáy rộng được làm bằng loại lưới dài, đuôi thắt, bắt cố định vào giữa hai cột đáy đã được cắm sâu xuống đáy biển. Nghề đóng đáy hàng khơi là nghề tương đối cực nhọc, ngư dân phải mưu sinh nơi đầu sóng, ngọn gió. Để có được dãy đáy cao dài thẳng tắp giữa biển khơi phải là sự đấu trí với thiên nhiên về lợi dụng sức gió, sức nước, định luật vật lý mới có thể dựng được những cột trụ to lớn xuống biển.
Làm nghề đáy hàng khơi đòi hỏi phải có nhiều lao động tham gia: người bỏ tiền dựng đáy (chủ đáy); người chuyên chở cá tôm, cung cấp lương thực, nước uống từ tàu đem ra điểm dựng đáy (bạn tàu); người canh giữ đáy ở trong chòi đợi đến khi con nước thuận lợi thì thả và kéo đáy (bạn chòi). Do đặc điểm công việc nên bạn chòi phải là người có kinh nghiệm về đi biển, bơi lội giỏi và gan dạ, dám đương đầu với sóng to gió lớn và đặc biệt là phải xa nhà. Họ tá túc trên những căn chòi nhỏ treo lơ lửng trên những cột đáy.
Mỗi chòi có diện tích khoảng 4-10 m2 với từ 2-3 bạn chòi ở cùng nhau để đóng đáy, thu hoạch, quản lý và bảo vệ đáy hàng khơi. Những sợi dây thừng được mắc giữa các cột đáy là phương tiện duy nhất để những người bạn chòi di chuyển qua lại thả đáy và kéo đáy. Những thao tác như đi dây, đu dây, thả lưới, kéo lưới nhanh thoăn thoắt cho thấy sự thành thạo trong công việc của họ như người nghệ sĩ xiếc trên biển cả.
Công việc của người bạn chòi không chỉ có thế. Họ còn phải thức khuya, dậy sớm, canh con nước, hết giặt đáy rồi lại phơi đáy. Những lúc rảnh rỗi, họ cũng tranh thủ mắc câu kiếm thêm vài con cá dứa bổ sung thu nhập cho gia đình hoặc ngân nga vài câu vọng cổ để vơi đi nỗi nhớ vợ con đang ngóng đợi nơi đất liền.
Hiện nay, Cà Mau có hàng ngàn miệng đáy ở các cửa biển như Cái Đôi Vàm (huyện Phú Tân); Rạch Tàu, Rạch Gốc (huyện Ngọc Hiển). Theo chân các bạn tàu ra đến địa điểm đóng đáy, du khách không chỉ thấy được sự bao la, rộng lớn của trùng khơi mà còn cảm nhận được sự chênh vênh kỳ thú của những hàng đáy ngày đêm phơi mình đón đầu những cơn sóng to, gió lớn.
Du khách hãy thử trải nghiệm với những căn chòi “tổ chim”, mạo hiểm đu người đi qua những sợi dây thừng nối liền giữa các cột đáy và cùng chung tay với các anh bạn chòi, bạn tàu kéo miệng đáy nặng trĩu. Qua đó sẽ hiểu sự vất vả gian lao để có được những thành quả to lớn, đem lại cuộc sống ấm no cho cả gia đình.
Dòng sông cho dù yên bình, biển cả cho dù bao lần dậy sóng, những hàng đáy hàng cặm, hàng bè, hàng khơi vẫn ngày đêm căng mình đón những luồng cá tôm dồi dào được thiên nhiên ban tặng cho vùng đất biển. Thế nên, bám biển, yêu những con nước là tình yêu không bao giờ vơi của người dân nơi này./.
27 сен 2020
