Rövşən Саvаdоv və ОМОN hаdisələri hаqdа detаllаr - [15 mart 2012] 

Rəsul Quliyev: «Hökumətdə olanların 90 faizi Cavadov qardaşlarından qorxurdu»
Martın 17-si hökumət qüvvələri ilə Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsi (OMON) arasında yaşanan silahlı qarşıdurmanın 17 ili tamam olacaq. Həmin hadisələr barədə AzadlıqRadiosunun suallarını o vaxt parlamentin sədri olmuş, hazırda mühacirətdə yaşayan Rəsul Quliyev cavablandırır.
- Rəsul bəy, bu günlərdə məlum 17 mart hadisələrinin 17 ili tamam olacaq. Bu gündən baxanda Sizcə, o hadisələrdən qansız-qadasız sovuşmaq olardımı?
- Sözsüz. Ancaq o dövrdə bu məsələnin qansız-qadasız həll olunması məsələsi Cavadov qardaşlarından asılı idi. Azərbaycanda bəzən məsələləri səthiləşdirməyi sevirlər, dərindən təhlil etmək istəmirlər. Amma 1995-ci ilin 17 mart hadisəsini dərindən təhlil etsək, görərik ki, bu, qəfil ortaya çıxan bir problem deyildi.
1988-ci ilin Sumqayıt hadisələrindən başlayaraq həmin ilin dekabr, 90-cı ilin yanvar, 92-nin mart və may, 93-ün iyun hadisələri müəyyən qüvvələrin Azərbaycanda hökumətin mütləq mənada köməksizliyindən istifadə edərək dövlət əleyhinə çıxmaları idi.
Elə bu köməksizliyin nəticəsində də 1994-cü ilin oktyabr və 95-ci ilin mart hadisələri baş verdi. Əlbəttə ki, bu proseslərə son qoymaq lazım idi. 1994-ün oktyabr hadisələrində bu prosesə son qoymaq imkanı var idi.
O vaxt məsələlər qismən qansız-qadasız həll olundu. Bunun da 3 səbəbi var idi. Biri o idi ki, Surət Hüseynovla Cavadov qardaşları bir-biri ilə dil tapa bilmədilər. Çünki onların sahibləri müxtəlif idi. Bax, bu da ikinci səbəb idi. Birinə Türkiyə, digərinə isə Rusiya kəşfiyyatı rəhbərlik edirdi.
Rusiya ilə Türkiyə arasında olan düşmənçilik bunların birləşməsinə imkan vermədi.
Üçüncü-ən əsas məsələlərdən biri isə sözsüz ki, bizim camaatı vaxtında mitinqə çıxartmağa nail olmağımız idi.
Bir çoxları deyir ki, 1994-cü ildə camaat özü axışdı meydana. 30 dəqiqə ərzində 3 minə yaxın adam toplaşdı ora. Amma əslində bu, belə deyil.
- Əhali özü meydana axışmadısa, onda bu qədər adamın az bir vaxta yığışması necə baş verdi?
- Əslində hadisələrin bu cür inkişafından bizim xəbərimiz var idi. Cənab Əliyev (Heydər Əliyev - İ.R. ) onda Amerikada səfərdə idi. Hadisələrin baş verməsinə 5 gün qalmış mən icra başçılarını yığıb təlimatlandırmışdım. Hər rayonda 250 nəfər olmaqla avtobuslarla təmin olunmuş şəkildə hər an üçün hazır vəziyyətə idi. Ona görə də o mitinqə biz dəvət edəndə - baxmayaraq ki, gecənin yarısı idi - 30 dəqiqə ərzində onları avtobuslara yığıb meydana gətirmək mümkün oldu. Bunun nəticəsində də sözsüz ki, qan tökülmədi, onlar geri çəkildilər.
Ancaq bu məsələnin Rusiya variantı ləğv olunandan sonra da proses dayanmadı. O addım-addım həmin bu 17 mart hadisələrini yaxınlaşdırırdı.
Mart hadisələrinin baş verməməsinin, yaxud qansız həll olunmasının yeganə bir yolu var idi. O da ancaq və ancaq Cavadov qardaşlarının OMON-la birlikdə silahları təhvil verib, dövlətin qanunlarına tabe olmaları idi. Təəssüf ki, onlar belə bir addım atmadılar. Silah ancaq dövlətdə ola bilər. Silahlanmış qrupların olması mümkün deyil. Belə şeylərlə dövlət yaşaya bilməz. Təəssüf ki, onlar tərksilah olmadılar. Çünki 100 faiz əmin idilər ki, çox tezliklə qələbə çalacaqlar. Artıq Azərbaycanda belə hadisələr baş vermişdi. Ümid edirdilər ki, yenə də təkrar oluna bilər. Belə bir eyforiya danışıqlara mane oldu və nəhayət qan tökülməsi ilə qurtardı.
- Ümumiyyətlə, bu gün Siz həmin o 17 mart hadisələrini necə dəyərləndirirsiniz?
- Əslində mart hadisələri Azərbaycanın tarixində baş vermiş faciəvi hadisələr sırasında diqqət mərkəzində dayana biləcək hadisə deyil. Məsələn, Horadizin və Cəbrayıl rayonunun azad olunması uğrunda döyüşlərdə 5 minə yaxın adam həlak oldu. O, xatırlanmır, amma məsələn, burada bir qrup OMON-un həlak olması xatırlanır. Niyə? Səbəb nədir? Səbəb odur ki, mart hadisələrində dövlətçiliyi qorumaq, bərpa etmək lazım idi. Bu, aksiomadır. Bunun ikinci variantı yoxdur və ola da bilməz.
- Sizcə, o hadisələrdə dövlətçilik qorundu, bərpa oldumu?
- Görülmüş iş doğru idi. Amma bu görülmüş iş dövlətçiliyin bərpa olunmasına xidmət etmədi. Həmin o hadisədən sonra demokratik yolla dövlətin 3 qolu yaranmasaydı - müstəqil məhkəmə sistemi, müstəqil parlament və seçilmiş prezidentin olmasından söhbət gedir -deməli, dövlətçilik də bərpa olunmayacaqdı. Belə alındı ki, 17 mart hadisələrindən sonra dövlətçiliyin bərpası yox, Heydər Əliyevin diktaturasının bərpası baş verdi.