Samipaşazade Sezai - Sergüzeşt - Romantizmden Realizme Geçiş
Seslendiren: Emine Aktaş
Sergüzeşt Romanı Üzerine:
Sergüzeşt romanı, yazarın kendi yaşadığı dönemde (yani
Tanzimat sonrası Batılı türde bir devlet inşasının biraz durakladığı yenileşmecilerin Abdülmecit’i indirip yerine Murad’ı geçirdiği
fakat çok geçmeden yeni Padişahın akli dengesini kaybettiğinden
veliaht olan Abdülhamit’in tahta geçirildiği ve kısa sürede başta
yenilikçiler olmak üzere tüm toplumu sıkı bir düzenle kontrol altına aldığı ve Batılılaşma hamlelerinin sekteye uğratıldığı günlerde)
kaleme alınmıştır. Bir tarafta Batılı elitler oluşmuş ancak geleneksel ilişkiler de muhafaza edilmektedir. İngiltere’de kurulan kölelik
karşıtı derneklerin tüm dünyada köleliğin kaldırılması için başlattığı mücadele, Osmanlı yenilikçi elitleri nezdinde de karşılık görüyor. Şeri Hukuk nedeniyle kölelik tümüyle kaldırılamadığı ancak
eskisi gibi köle pazarlarında açıktan satış yapmanın yasaklandığı
bir dönemdir, bu dönem. Dikkatle bakılırsa köle tacirleri resmi
köle pazarlarında değil eve teslim sipariş usulüyle çalışmaktadırlar.
Romanda evden kaçan 9 yaşındaki Dilber’in koruyuculuğunu üstlenmek isteyen yaşlı kadın Dilber’i bedel ödeyerek dahi ona kötü
muamele yapan aileden alamıyor, kendi evine sığınmış küçük köleyi sabah mahalle imamının gelip sığındığı evden eski sahibine götürmesi kölelik müessesesinin devam ettiğini anlatıyor.
Yazarın, yalnızca kölelere insan gibi muamele edilmesini ve onların da duyguları olduğu hissini uyandırma çabası çok değerlidir.
Hatta yalnız muhafazakâr Müslümanlar değil, Celal Bey’in modern ailesi de konaklarında bolca köle kullanmakta, romanın kahramanı Celal Bey de hizmetindeki diğer kölelerden bir rahatsızlık
duymamakta yalnızca güzelliği ve eğitimine hayran olduğu Dilber
ile evlenme hesapları yapmaktadır ki bu çok yaygın bir gelenektir.
Aslında hiç tanımadığın bir kızla gerdek gecesi bir sürpriz yaşamaktansa her yönüyle tanıyabileceğin, üstelik de eğitim görmüş bir
köleyle evlenmek daha akıllıca gelebilmektedir. Nitekim Ahmet
Mithat Efendi’nin meşhur romanında Rakım Efendi de kendi satın
aldığı ve yetiştirdiği kölesiyle evlenerek tüm okurlarına her konuda
olduğu gibi evlilikte de örnek bir davranış gösterme iddiasındadır.
Sergüzeşt ’in yayımlandığı yıllarda Abdülhamit sayısız evliliklerinde hep Çerkez köle kullanmış ve haremindeki cariyelerin
tümüyle evlenemese bile Çerkez olmalarını neredeyse şart koşmuştur. 1909’da tahttan indirildiğinde hareminde 213 esir tespit
edilerek azat edilmiş ve bunların kahir ekseriyeti, Çerkez asıllı
olarak kayıtlara girmiştir. Osmanlı hanedanının ve sarayın diğer
mensupları ise o dönem soylu sınıf görüntüsüne ulaşmışlar ve evliliklerini ya aileden kuzenler ya da paşazadeler yanında siparişle
alınmış ve eğitilerek yetiştirilmiş köle kızlarla yapmaya devam etmişlerdir. Kuzey’den toplanıp Batum- İstanbul güzergahı ile gemilerle getirilen beyaz köleler, tamamıyla kadınlardan oluşuyordu ve
çoğunlukla cariye olarak alınıp satılıyorlardı. Ticaretini genellikle
Çerkezlerin yapması bu kadın kölelerin tümüyle Çerkez olarak
tanımlanmasına yol açsa da Çerkezlerin kadınları kaçırarak getirmeleri sonucu bu ismi aldığını söyleyebiliriz. Paşa konakları da haremlerinde maddi güçleri ile orantılı olarak köle bulundurmaya ve
beğendikleriyle şeriatın verdiği hakla nikâhsız birlikte olmakta ve
gerekirse ya da çocukları olursa evlenmektedirler. Sergüzeşt ’teki
birkaç köle kızın esircinin konağındaki kendi aralarındaki konuşmalardan da bunu öğrenebiliyoruz. Odalık tanımlaması da biraz bu
yanına vurgu anlamında yapılmış bir tanımlamadır. Cumhuriyete
kadar tüm romancılarımız halayık, cariye hikâyelerini gerçekçi bir
anlatımla hayatın doğal bir yanı olarak dile getirmişlerdir. Bu arada
“Arap Bacı”, “Bacı Kalfa” tanımlamalarıyla da zenci kadın köleler de
bolca yer almıştır edebiyatımızda. Bu kadınlar kendilerine verilen
unvandan da anlaşılacağı gibi Bacı diye çağrılıyorlardı çünkü bunlar daha çok hizmet için alınıp satılan, müebbet, bekar kölelerdi.
Kuzey’den gelen köleler odalık olarak kölelik hukukunun da izin
vermesinden dolayı cinsel bir özne olarak düşünülürken, güneyden gelen Afrikalı kadınlar renklerinden dolayı zaten beyaz efendilerin genellikle ilgisine mazhar olmuyorlardı.
Türk Romanının Doğuşu ve Gelişimi kitabımı bağlantıya tıklayarak satın alabilirsiniz.
www.kitapyurdu...
"Juan Sánchez - Beautiful Rose " is under a Creative Commons (CC BY 3.0) license
juansanchezmus...
Music promoted by BreakingCopyright: • "Beautiful Rose" is al...
7 сен 2024
