Arhiv Jugoslavije objavio je novembra 2020. godine monografiju naučnog saradnika dr Saše Ilića pod nazivom Stranci „gastarbajteri”: strana stručna radna snaga u privredi Jugoslavije 1945-1950. godine. Po obimu opširna knjiga (611 strana) nastala je na osnovu doktorske teze autora, koju je pod mentorstvom dr Dubravke Stojanović branio na katedri za Opštu istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu.
Knjiga prikazuje stanje u osiromašenoj i razorenoj posjeratnoj Jugoslaviji i nastojanje novih, komunističkih vlasti da, saglasno modelu oprobanom u Sovjetskom Savezu, izvedu intenzivnu industrijalizaciju i elektrifikaciju. Međutim, delatnosti na modernizaciji privrede nisu bile moguće bez stručnog kadra, koga nije bilo dovoljno. Spas se očekivao od SSSR, ali iza velikih obećanja nisu stajala adekvatna dela, pa je u jugoslovenskom razvoju učestvovao tek mali broj (preterano plaćenih) sovjetskih stručnjaka. Jugoslavija je zbog toga rano morala posegnuti za drugim izvorima strane stručne radne snage. Prvi je bio u zemlji - brojni ratni zarobljenici kojima će se u zamenu za ugovor o radu ponuditi sloboda, što je više hiljada prihvatilo. Drugi se nalazio u susednim i obližnjim zemljama u kojima je rat stvorio nezaposlenost - najviše Nemačkoj, ali i Austriji, Čehoslovačkoj, Mađarskoj, Italiji i Bugarskoj. Ti stručnjaci biće traženi, ili će sami nuditi usluge tako da će oko deset hiljada njih biti na kraći ili duži rok angažovano u preduzećima i na gradilištima Jugoslavije. Rezultati koje su ostavili u privredi, posebno elektroprivredi, hemijskoj, mašinskoj, automobilskoj i radio-industriji bili su impresivni.
Istraživanje teme obavljeno je na obimnoj arhivskoj građi, prvenstveno fondova Arhiva Jugoslavije, a okvir istorijske pojave i epohe na osnovu brojne domaće i strane publikovane građe, literature i štampe.
22 авг 2024
