Long đong nghề hến
Làm hến là công việc mưu sinh từ lâu của những gia đình ven sông Ly Ly ở thôn An Lạc (xã Duy Thành, Duy Xuyên, Quảng Nam). Người dân ở đây không biết nghề cào hến có từ bao giờ nhưng trẻ con lớn lên đã biết cào hến, đãi hến bán cho nơi khác.
Chẳng biết có phải vì dòng sông này yên bình hay không mà hến ở đây nhiều đến thế, cào quanh năm không hết. Chỉ cần mang cào ra, sau một lát là có đầy một thúng hến. Người trong làng cũng vì thế mà chẳng khi nào phải đói. Để có thể “vào nghề”, yêu cầu đầu tiên với người làm nghề là phải thạo bơi lội và giỏi chịu lạnh. Đồ nghề chỉ có một chiếc ghe nhỏ, một bàn cào bằng tre và vài chiếc rổ mắt thưa. Cào hến chóng mất sức do phải ngâm mình trong nước nên đi theo nhóm là lựa chọn hàng đầu của các “thợ cào”.
Theo ông Nguyễn Văn Tình - một người dân địa phương thì ngày trước làng ông sống được là nhờ con hến. Chẳng biết có phải vì dòng sông này yên bình hay không mà hến ở đây nhiều đến thế, cào quanh năm không hết. Chỉ cần mang cào ra, sau một lát là có đầy một thúng hến. Người trong làng cũng vì thế mà chẳng khi nào phải đói. Người cào hến phải thức dậy đi cào từ lúc 1 giờ khuya cho tới hơn 12 giờ trưa.
Cào hến còn phụ thuộc vào yếu tố thời tiết và con nước. Ngày xưa làng An Lạc nổi tiếng nhất Quảng Nam với nghề cào hến, bởi chất lượng hến ở đây vô cùng đặc biệt. Con hến được tận dụng để chế biến nhiều món ăn như ruột hến xào, nấu canh ngon tuyệt, nước luộc hến ngọt lịm, còn vỏ hến dùng để nung vôi. Con hến chỉ nhỉnh hơn đầu ngón tay út, lại nằm dưới đáy sông nên công việc xúc hến khá vất vả, chỉ dành cho những người đàn ông.
Buổi trưa, làng hến vắng người, chỉ có mấy chú vịt chao mình trên mặt nước. Bên bến sông, một phụ nữ chừng 35 tuổi vẫn ngồi cặm cụi bên mẻ hến, cố đãi cho được những con hến cuối cùng bằng đôi bàn tay trần ngâm trong nước nóng. Chị cho biết: “Nghề hến xuất hiện ở thôn An Lạc này lâu lắm rồi. Một thời gian cả làng nghỉ nghề do chiến tranh, sau hòa bình mới làm lại. Mấy ông già của làng từ nhỏ đã lội sông cào hến, nay qua đời hết rồi. Thời chúng tôi cũng làm nghề cào hến nhưng bây giờ làng hến chẳng còn mấy ai!” - người phụ nữ này cám cảnh. Sau lưng chị, một đoạn bãi sông Tam Kỳ trải đầy vỏ hến.
Trong cái chòi nhỏ lợp lá dừa, bên cái lò nấu hến. Sau lưng những người phụ nữ đang đãi hến, một đoạn bãi sông trải đầy vỏ, chứng tích cuộc mưu sinh nhọc nhằn dầm mình trên nắng, dưới nước của những thế hệ người dân nơi đây. Con hến chỉ nhỉnh hơn đầu ngón tay út, lại nằm dưới đáy sông nên công việc xúc hến khá vất vả, chỉ dành cho những người đàn ông.
Phụ nữ chịu trách nhiệm sàng sảy lại khi hến được mang về. Công việc tiếp theo vẫn là sàng sảy lại cho sạch đất, sỏi, rong rêu. Công việc này tưởng đơn giản nhưng rất tốn thời gian và công sức. Mấy chiếc ảng to dùng để chao hến bốc khói nghi ngút trên bếp lửa cạnh những đống vỏ hến. Đôi tay những người phụ nữ thoăn thoắt chao nước, lọc sạch vỏ hến, gạn để lấy những phần thịt hến ngả màu trắng vàng, là chút tinh túy của đời con hến.
Chị Huỳnh Thị Bảy cho biết: “Bùn bám trên vỏ hến rất chắc, phải vừa sàng, vừa rửa mới sạch được. Công đoạn này phải làm đi làm lại cho đến lúc thật sạch mới mang bán, có khi làm từ 7-10 lần đãi rửa mới được”.
Với những người cào hến, lội nước lâu bị chuột rút là điều đáng sợ. Rồi cả những bệnh ngoài da khi phải ngâm cả thân mình dưới sông hàng tiếng đồng hồ, trong khi giá hến bán không được bao nhiêu. Trong làng đã có nhiều người, nhất là những người lớn tuổi phải bỏ nghề do các bệnh về xương khớp. Nhưng cha giải nghệ thì con, cháu lại tiếp tục bám nghề, bởi đó là công việc giúp nuôi sống con người nơi đây.
23 авг 2024
