Mã đề hay còn được gọi với một số tên gọi khác là rau mã đề, xạ tiền thảo, cây bông mã đề, bông lá đề là loài thực vật mọc dại, xuất hiện khá nhiều ở Việt Nam.
Với sức sống mãnh liệt, cây bông mã đề xuất hiện ở rất nhiều nơi từ bụi rậm, góc vườn, ven đường đến khu vực rừng núi… Ngày nay, số lượng mã đề bị giảm đáng kể do diện tích đất bị thu hẹp, khai thác nhiều. Tuy nhiên, tại một số vùng vẫn rất phổ biến như Lào Cai, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Ninh Bình và nhiều tỉnh thành phía Nam.
Hầu hết các bộ phận của cây thuốc mã đề đều có thể sử dụng trong nhiều bài thuốc khác nhau tùy vào từng mục đích cụ thể.
Lá cây mã đề: Bộ phận này thường được người dân khai thác khá nhiều. Các lá mã đề non được dùng để ăn sống như một loại rau ăn kèm trong các món salad, rau ghém. Ngoài ra, chúng còn được dùng để xào, nấu các món canh tôm, hầm thịt mang đến nhiều giá trị dinh dưỡng.
Hạt: Khoảng tháng 7 - 8 là thời điểm thích hợp để khai thác bởi lúc này hạt đã già và chứa nhiều dưỡng chất. Người ta thường lấy cả bông rồi về phơi khô, đập để các rơi ra, bảo quản thật kỹ trong các hộp kín. Hạt sau khi khô còn được gọi với cái tên khác trong Đông y là Xa tiền tử.
Thân: Bộ phận thân sau khi thu hoạch cần loại bỏ hết rễ và các cây cỏ dại khác. Sau đó phơi khô, bảo quản tránh nơi ẩm mốc để sử dụng trong các bài thuốc. Vị thuốc này còn được biết đến là Mã đề thảo hay Xạ tiền thảo.
Rễ: Bộ phận rễ thường được tách ra riêng để phơi khô sử dụng trong tùy bài thuốc.
Đến thời điểm hiện nay, bạn có thể tìm được rất nhiều sách Đông y ghi chép về những đặc tính, công dụng của cây mã đề. Tất cả trong số đó đều khẳng định thảo dược này là vị thuốc có tính hàn, vị ngọt và quy vào kinh can, thận. Từ đó, cây mã đề có thể chủ trị các chứng như nóng trong, thông khí, tiêu thũng, kháng viêm, lợi tiểu và giải độc rất hiệu quả. Chính vì những đặc tính này, cây thuốc mã đề trở thành dược liệu phổ biến trong nhiều bài thuốc: Lợi tiểu, chữa bí tiểu, tiểu rắt, tiểu khó, tán sỏi, trị sỏi thận; trị các triệu chứng của các bệnh hô hấp như trừ đờm, chữa ho, đau họng. Chữa các bệnh ngoài da, mụn nhọt, nám. Khắc phục tình trạng cao huyết áp, hạ đường huyết. Mát gan, tăng cường chức năng gan và đào thải độc tố trong cơ thể. Tăng cường thị lực, hỗ trợ chữa các tật về mắt như cận, loạn hay viễn thị.
Bên cạnh những cuốn sách Đông y, còn có rất nhiều tài liệu khoa học trên thế giới nghiên cứu về đặc tính cây mã đề tác dụng và cách dùng của nó. Kết quả đã chỉ ra rằng rất trong mã đề chứa rất nhiều dược chất quý.
Bộ phận thân mã đề chứa phần lớn là aucubin - một loại glucozit cần thiết cho sức khỏe, có khả năng tiêu diệt các tế bào gây ung thư. Bên cạnh đó, bộ phận này cũng chứa nhiều allantoin và apigenin có tác dụng kháng viêm hiệu quả.
Lá cây chứa nhiều beta carotene, vitamin C và K, canxi và axit oleanolic. Những chất này giúp ngăn ngừa viêm gan, bảo vệ gan tốt hơn, đẩy lùi ung thư, giúp xương chắc khỏe và nhiều vai trò quan trọng khác trong cơ thể.
Hạt mã đề chứa lượng lớn các chất như choline, adnin, axit plantenolic rất tốt cho thận và hệ bài tiết.
#mãđề #bôngmãđề #xạtiềnthảo
2 окт 2024
