Ba ba gai (Ba ba suối) có tên tiếng Anh là Wattle-necked softshell turtle, tên khoa học là Palea steindachneri (Siebenrock, 1906).
Ba ba gai có mũi dài, mai có màu nâu đến xám với nhiều nốt sần không đều, yếm gần như trắng toàn bộ (có vài vết mờ hoăc lốm đốm), cá thể non có viền màu trắng nhạt, từ phía sau mắt đến đầu. Đặc điểm phân biệt rõ ràng với các loài ba ba khác là có các vết ngấn da sần ở cổ, rìa trước và trên mai có nhiều nốt sần (Hình 1). Tuy nhiên ba ba gai rất dễ bị nhầm lẫn bởi cua đinh ở miền Tây Nam Bộ.
Trên thế giới ba ba gai phân bố chủ yếu ở Việt Nam và Trung Quốc. Chúng là đối tượng sống trong môi trường hoang dã ở các sông, ngòi, khe suối ngoài tự nhiên. Tuy nhiên hiện nay ba ba gai được tìm thấy ở Trung Quốc rất ít (IUCN, 2017) và chủ yếu nhập từ Việt Nam. Ở Việt Nam ba ba gai phân bố tự nhiên ở các sông, suối đầm hồ tại một số tỉnh miền núi phía Bắc nhưng chủ yếu tập trung ở huyện Văn Chấn tỉnh Yên Bái, do Văn Chấn có điều kiện địa lý, khí hậu rất thuận lợi cho ba ba gai sinh trưởng và phát triển.
Ba ba gai sinh trưởng và phát triển tốt ở các đầm hồ, khe suối miền núi, nơi yên tĩnh, kín đáo và có nguồn nước trong, mát và không bị ô nhiễm. Ba ba gai là loài nhút nhát, nhưng rất hung dữ hay cắn nhau. Con lớn có thể cắn con bé, thậm chí khi thiếu thức ăn có thể ăn cả con bé. Thức ăn chính cho ba ba gai chủ yếu là động vật. Sau khi nở vài giờ ba ba tự biết tìm mồi ăn. Mới nở ba ba con ăn động vật phù du, giun đất có kích thước nhỏ. Khi lớn ba ba gai ăn cá, tép, cua, ốc, giun đất và hến. Trong điều kiện nuôi nhân tạo ba ba có thể ăn xác động vật mới chết, phụ phẩm thực phẩm, ngoài ra còn ăn ngũ cốc (ngô, đậu tương,...).
Ba ba gai là loài đẻ trứng thụ tinh trong. Khi mới nở ba ba gai có khối lượng từ 5 - 8 gam/con. Trong điều kiện nuôi từ cỡ giống 50 - 100 gam/con, sau 1 năm ba ba gai có thể đạt từ 0,5 - 1,0kg, sau năm thứ 2 đạt từ 1,0 - 3,0kg. Ngoài tự nhiên ba ba gai có thể bắt đầu sinh sản từ 4 - 6 tuổi. Trong điều kiện nuôi dưỡng tốt từ 3 - 5 năm ba ba có trọng lượng 2,5 - 3,5 kg thì bắt đầu đẻ trứng.
Ba ba gai sống ở dưới nước nhưng đẻ trứng trên cạn, mùa sinh sản thường vào mùa mưa. Ban đêm ba ba gai bò lên bãi cát ven suối, bờ ao tìm chỗ kín đáo có đất, cát sốp ẩm bới làm tổ và đẻ trứng. Sau khi đẻ xong, chúng dùng hai chân trước cào lớp cát, đất lấp kín trứng, sau đó dùng bụng xoa nhẵn mặt đất rồi bò xuống nước sinh sống. Ba ba là loài không biết ấp trứng, sau 55 - 60 ngày thì trứng nở. Ngoài tự nhiên, tỷ lệ nở của trứng ba ba gai thấp do tác động của các yếu tố môi trường không thuận lợi và một số loài địch hại.
Thịt ba ba gai là một trong những loại thức ăn quý, có giá trị dinh dưỡng cao. Trong 100g thịt ba ba có khoảng 80g nước, 16,5g protein, 1g lipid, 1,6g carbohydrat, 107mg canxi, 1,4mg chất sắt, 3,7mg axit nicotinic, khá giàu các vitamin B1, B2, vitamin A và iốt. Các món ăn từ ba ba rất thích hợp cho những người bị bệnh lao, viêm gan mãn tính, xơ gan, tiểu đường, viêm thận, nam giới thận yếu thuộc thể can thận âm hư (người gầy yếu; hay hoa mắt, chóng mặt; có cảm giác sốt về chiều; lòng bàn tay, bàn chân nóng, gò má đỏ; vã mồ hôi trộm, di mộng tinh, miệng khát, họng khô, lưỡi đỏ,...).
Từ năm 2014 - 2015 Hội Nông dân huyện Văn Chấn thực hiện thành công dự án xây dựng mô hình nuôi thương phẩm ba ba gai do Sở Khoa học và Công nghệ Yên Bái hỗ trợ kinh phí.
Ngoài ra, ba ba gai đã được Phòng nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Văn Chấn đánh giá là loài dễ nuôi ở Văn Chấn, chu kỳ khai thác dài, có ưu thế phát triển và là thế mạnh của huyện. Từ năm 2014 - 2016 Quỹ tín dụng nhân dân của thị trấn Trần Phú đã tạo điều kiện cho 251 lượt hộ nông dân vay vốn với kinh phí trên 13 tỷ đồng để sản xuất giống và nuôi ba ba gai thương phẩm. Ba ba gai Văn Chấn - Yên Bái dần dần được nhiều người biết đến và có được danh tiếng trên thị trường, nhiều hộ nuôi ba ba gai đã trở thành tỷ phú, nhiều đoàn nông dân của các tỉnh Thái Bình, Hải Dương, Hải Phòng, Nghệ An,… đến thăm quan và học tập (Báo dân sinh- Bộ Lao động Thương binh và Xã hội. Các làng nuôi ba ba gai ở Văn Chấn- Yên Bái rất nổi tiếng trong ngành thủy sản .
25 авг 2024
