Wieś która ma 1.000 lat, zdjęcia na szkle., dwudziestolecie międzywojenne
To były elity... intelektualne - mieli po 4 - 8 h ziemi - ale mieli ambicje i nie pili. Na żadnym z 300 zdjęć nie ma alkoholu a nawet papierosów poza jednym przypadkiem. Po wojnie przez ponad 20 lat żyli gorzej niż przed wojną. Byli zaradni, ciekawi świata, nawet filmy były wyświetlane - pierwszy to "Golgota" - czyli 1938 rok.
Jak to możliwe aby na wsi gdzie nie było wtedy prądu wyświetlano filmy?
To proste - projektor był napędzany korbką a żarówka była zasilana napięciem około 6-10 V. Dawało to obraz wielkości arkusza A2 a żarówka była zasilana z dynama roweru - dynamo było na tylnym kole roweru, koło było podniesione i siedzący na tak unieruchomionym rowerze napędzał dynamo.
Radia były najpierw kryształkowe - czyli bez zasilania prądem, później wspólne, lampowe - działali w straży, w zespołach muzycznych i teatralnych oraz w "Kole Młodzieży Wiejskiej" - organizowali wycieczki. Rowery, motocykle, konie, elektrownia wiatrowa, prąd z młyna już przed 1928 rokiem.
To jest prawdziwy obraz tej wsi za inne wsie się nie wypowiadam.
Przez 18 lat zbierałem dane o tej wsi - korzystałem z informacji od około 80 osób /większość już nie żyje/ i została wydana książka - ponad 300 stron w formacie A4 - setki zdjęć i dokumentów. Ta wieś jest starsza od Moskwy i Warszawy - istniała w XI wieku. Jest to podane w książce o Czersku wydanej przez Instytut Historii PAN.
Groby znajdowane na terenie wsi pochodzą z czasów kultury amfor kulistych czyli jeszcze przed wybudowaniem piramidy Cheopsa czyli z przed ponad 4,5 tys. lat.
0:10 lampa naftowa
0:16 na ścianie jest izolator a jest rok ok 1934 - po co ten izolator?
0:36 przy drodze stoją słupy - przed 1928 rokiem, to młynarz postawił prądnicę w młynie i sprzedawał wsi prąd, napięcie tej sieci to było 110 V, skąd to wiem? u Zielińskich zachowały się żarówki z tamtego okresu,
0:57 pierwsza elektrownia wiatrowa w okolicach Garwolina "Rotor" - ładował akumulatory
1:20 szkoła w Rębkowie przed wojną i podczas wojny była siedmioklasowa - po wojnie za Pludrakowskiej aż do 1958 roku była już tylko czteroklasowa,
1:40 dzieci w wieku szkolnym w 1915 roku były lepiej ubrane niż w 1956 roku,
2:02 zima, rozlewisko przy drodze do rzeki, w tle budynek dworu, tylko tych dwóch panów pracowało na posadach w mieście, dziś w tym miejscu stoją budynku które co roku na wiosnę mają problemy z nadmiarem wód powierzchniowych,
2:18 pierwszy motocykl na wsi, nie ma reflektora, gaźnik bez filtru powietrza, bak lutowany a nie tłoczony,
2:33 tłumik w dziwnym miejscu,
2:36 ta wieś po wojnie już nie odtworzyła tego poziomu kultury jaki miała przed wojną,
3:18 broń na ścianie, dziś nie do pomyślenia - policja by zarekwirowała za sposób przechowywania, co się przez te 90 lat zmieniło? ludzie czy władza zgłupiała?
3:50 więzień KL Auschwitz i Buchenwaldu - przed wojną nikt tak nie grał na skrzypcach jak Adolf - po wojnie nie wziął skrzypiec do rąk - sprawdzałem - nie ma go w spisie orkiestry obozowej a KL Auschwitz,
3:55 wszyscy ci panowie byli represjonowani albo przez Niemców albo przez Sowiety albo przez jednych i drugich,
7:35 przed wojną w okolicach Garwolina było około 180 młynów z tego połowa to były wiatraki, zaraz po wojnie było ich tyle samo ale nowe władze widziały w nich zagrożenie, dość szybko większość z nich wiec zniknęła,
8:00 teatr - ale nie tylko bo z przedstawieniami jeździli po okolicy - za zarobione pieniądze pokryto blachą dach remizy strażackiej,
9:25 rodzina Siudalskich, pies Boy,
9:30 sierpień 1939 roku, za miesiąc panią z dzieckiem Sowieci postawią na Kresach do rozstrzelania aby przykładnie ukarać "polskich panów" - przeżyła bo wstawiła się za nią ludność miejscowa, po wojnie wyemigrowała do Londynu, ten chłopiec w Anglii gdy dorósł stworzył podstawy ultrasonografii czyli USG, pana w okularach 11 listopada 1940 roku zastrzelił Niemiec Szmid - wyprowadził jego i kapitana Wrześniaka przed kawiarnię i po prostu zastrzelił, pan z dzieckiem był aresztowany w 1943 roku przez Gestapo - udało się wykupić, w 1944 aresztowany przez NKWD - udało się wykupić a dokładnie to ojca uratowała Żydówka "Czarna" Goldbergowa.
Minęło od 1939 roku 84 lata - wielu z tych którzy oglądają ten film dziś twierdzą, że pokazuję na nich szlachtę a to byli przecież chłopi.
A jak tam jest dziś?
W tej wsi dziś mieszka 1.000 osób - ile z nich interesuje się historią tej wsi?
Może trzy osoby.
Oferowałem za darmo strażakom na 100 lecie straży unikalne zdjęcia doskonałej jakości z lat 1922- 39 - nie byli zainteresowani.
A szkoła?
A przegapiła - mimo, że sygnalizowałem - 150 lecie i dopiero w 151 rocznicę obchodzili 150 lecie.
W swojej książce opisałem 80 lat historii szkoły, o nowszych czasach nie miałem informacji. Sądziłem, że wzorem szkoły na Wilkowyj dopiszą brakujące 70 lat historii szkoły ale nie ma tam nikogo kto by się tym zajął.
Ja swoje zrobiłem - oddałem hołd dawnym mieszkańcom tej wsi jacy tam mieszkali przed wojną...
17 дек 2013
