Şır-şır şəlaləsi Haçaqaya dağının ətəyində yerləşir.
Gədəbəy - Kiçik Qafqazın orta və yüksək dağlıq qurşaqlarında yerləşir. Ərazisi Şahdağ silsiləsinin şimal yamacını, Başkənd-Dəstəfur çökəkliyinin və Şəmkir dağ massivinin bir hissəsini əhatə edir. Ən yüksək zirvələri: Qoşabulaq (3549 m.), Qocadağ (3317 m.) və s. Yura, Tabaşir, Paleogen və Antropogen çöküntüləri yayılmışdır. Qara və ağ mərmər yataqları var. Yayı quraq keçən mülayim isti, qışı quraq keçən soyuq və dağlıq tundra iqlimi üstündür. Çay şəbəkəsi sıxdır. Axıncaçay və Zəyəm çaylarının yuxarı axını bu rayonun ərazisindədir. Şəmkirçayının yuxarı axını rayonun cənub-qərb sərhədindən axır. Qonur dağ-meşə, çimli dağ-çəmən və s. torpaqlar yayılmışdır. Meşələrin ümumi sahəsi 30,5 min hektardır(1980).Heyvanları: qayakeçisi, cüyür, qonur ayı, canavar və s.Quşlardan tetra, ular,qartal və s. var. Rayonda ərazisində məşhur Qızılca Dövlət Təbiət Yasaqlığı və 4 təbii abidə - Qovdu, Gödəkdərə, Qamış və Şamlıq meşə massivləri var. Keçidərəsi yarğanında gözəl bir şəlalə, Keçi- keçi, Cərcə, Cüyür və Ayıbulaqları, eləcə də Çaldaş, Qızılca Narzan, Mor-mor mineral su bulaqları var. Rayonun dağlarında, meşə və dərələrində heyvanat və bitki aləmi çox zəngindir. Gədəbəy rayonu Kiçik Qafqazın orta və yüksəklik dağlıq qurşağında yerləşir. Rayon ərazisi Şahdağ silsiləsinin şimal yaçacını, Başkənd-Dəstəfur çökəkliyinin və Şəmkir dağ massivinin bir hissəsini əhatə edir Yura, Tabaşir,Paleogen və Antropogen çöküntüləri yayılmışdır. Qranitlə zəngin metamorfik süxur olan gədəbəyit ilk dəfə (1903) Gədəbəy Mis-kolçedan yatağında öyrənilmişdir. Çay şəbəkəsi sıxdır. Mormor, Turşsu,Koroğlu,Şahzadə, narzan, Böyük Bulaq və s. mineral və süfrə su bulaqları ilə zəngindir. Əsas çayları Axımca, Zəyəm, İnəkboğan, mamasan, Şəmkir, Gədəbəy Cəhri və s.Qayakeçisi bezoar keçisi, cüyür, qonur ayı, canavar və s. Quşlardan arıquşaoxşar bığlıca, qaraquş, ispan sərçəsi, daşlıq sərçəsi, qafqaz tetrası, qafqaz uları və s. quşlara rast gəlinir. Orta dağlıqda kollu və seyrək meşəli çəmənliklər, enliyarpaqlı meşələr yayılmışdır. Meşələrdə palıd, fıstıq, qafqaz vələsi ağacları üstünlük təşkil edir. Yüksək dağlıq ərazilərdə sübalp və alp çəmənlikləri vardır. Meşələr burada 2000-2500 m-ə qədər yüksəlir. Yüksək dağlıq meşələrin tərkibi, əsasən şərq palıdı, şərq fıstığı, tozağacı, trautvetter ağcaqayını, buasye quşarmudu, adi meşə gilasından ibarət olur. Ərazinin subalp binkiləri 1800- 2600 m yüksəklikləri əhatə edir. Burada qaragilə, topaçiçək əsmə, şərq nəmgülü, adaçayı, alışan lalə, kəpənəkçiçək, yeddi dilimli acıçiçək, keçiqulağı, iberiya ətirşahı və s. Alp yüksəkliyinin əsas bitkiləri taxıllar və çil fəsiləsinə aiddir. Bu bitkilər burada alp xalıları yaradır. Alp xalılarının əsas tərkibini qafqaz zirəsi, şaxduran, qayabağayarpağı, çəmən yoncası, cil, steven zənciotu, sibbaldia, üçdişli zəngçiçəyi, cinotu təşkil edir. Ərazinin ən gözəl geoloji təbiət abidələri mənzərəli landşaftlara malik olan Axıncaçay, Şəmkirçay, Zəyəmçay dərələridir. Digər mənzərəli ərazi İnəkboğançay boyunca uzanan keçidərəsidir. Haçaqaya dağının ətəyində, Şır-şır şəlaləsi vardır.
#ArzuMüəllim #CoğrafiyaMüəllimi #Gəncə41nömrəliMəktəb
30 сен 2024
