بحث شیطان یک بحث بسیار سنگینی است و شیطان‌شناسی خود یک فن است متاسفانه مسلمین با این که راجع به شیطان بسیار هم تبلیغ کردند ولی شیطان را گم کردند و مثل آمریکا شد شیطان از بس که از آمریکا تبلیغ کردیم تبلیغات علیه آن شد و همه آمریکایی شدند یا مثلا آن قدر لعنت بر شیطان گفته شد که شیطان وسط این لعن‌ها گم شد این شیطان که او را لعن می‌کنید کیست؟ نمی‌دانم کیست حقیقی است یا حقوقی؟ یا مثلا شرکت فلان آقای فلان، که شرکت فلان و آقای فلان هر دو حقوقی می‌باشند. یا در بحث اسما خدا حقیقی است یا حقوقی؟ حقوقی است پس یعنی دروغ است حقیقی است پس یعنی یک چیزی است. حال شیطان حقوقی است یا حقیقی؟ پس کجاست چیست ذاتش چیست حقیقت و راست است؟ شیطان حقیقت دارد ولی چیست؟ متاسفانه مسلمین شیطان را به تبلیغات رها کردند و نتوانستند بشناسند و ضربه فنی شدند چون یک کسی را نشناسی دشمن از همه طرف حمله می‌کند انسان وقتی دشمن را بشناسد مواظب است ولی وقتی دشمن را نشناسی چگونه می‌خواهی مواظب باشی. بنابراین بحث توحید بدون بحث شیطان مشکل دارد در اسفار یا در اشارات یا شرح تجرید و یا فصوص و شفا و مصباح همه کتاب‌ها بسیار از بحث توحید گفته شده‌است ولی راجع به شیطان یک چیزهای جزئی و سطحی آورده شده‌است و فقط حقوقی از آن بحث کرده‌اند از حقیقت شیطان بحثی نشده‌است. ولی به قرآن که وارد می‌شوید می‌بینید که چقدر شیطان را دست بالا گرفته است لذا انسان باید از قرآن تربیت بیاموزد.
منبع: پیش نویس درس شیطان شناسی
آیت الله العظمی محمدرضا نکونام
4 окт 2021
