شش قاعده در شروع ذکر گفتن - آیت الله محمدرضا نکونام 

بیان شش قاعده برای افرادی که می خواهند ذکر را به طور اصولی و بر پایه دانش ذکر شروع کنند:
یک: ذکر عام باشد
ذکر یا عام است یا خاص.
ذکرهای عام ذکرهایی است که گفتن آن برای عموم مردم تجویز شده است؛ مگر آن‌که کسی شرایط سلامت عمومی را نداشته باشد و به بیماری خاص مبتلا باشد، که چنین کسی، گاه لازم است حتی از ذکرهای عمومی پرهیز کند تا بیماری باطنی وی که با ذکر سازگاری ندارد، شدت نگیرد. تسبیح (سبحان‌اللّه)، استغفار (استغفراللّه) و صلوات از ذکرهای عام است. افرادی که در مرتبه نفس هستند و موتور عقل و قلب خود را به کار نیانداخته اند، نمی توانند از ذکرهای خاص استفاده کنند. ذکرهایی که در مرتبهٔ حس و عقل و با بُرد نفس انجام می‌شود، ذکرهای عمومی است. ذکر خاص همان ذکر قلبی است.
دوم: ذکر کوتاه باشد. مانند استغفراللّه
سوم: ذکر را به گونه انشائی بگوید، نه اِخباری.
توضیح اینکه ذکر یا به قصد و نیت اِخبار گفته می شود یا به قصد انشاء.
در ذکر اخباری، قصد تقلید می‌شود و ذکر به تقلید از معصوم و به زبان وی گفته می‌شود و هدف در آن، نیل به ثواب و تشبه به معصوم، در عمل ذکرپردازی است؛ نه یافت نتیجه‌ای خاص. اثر ذکر اِخباری، بیش‌تر وصول به ثواب قرائت آن است و بیش از قرائت و توجه به لایه‌های سطحی نفس و به امور باطنی نزدیک به آن، خاصیتی ندارد. ذکر گفتن به نیت انشاء یعنی معنای صحیح ذکر را بداند و ذکرپرداز با توجه به ظرایف معنایی ذکر،آن را بگوید. کسی که معنای درست اذکار نماز را نمی‌داند، چنان‌چه در نماز خود قصد انشا داشته باشد و معنایی را اراده کند که درست نیست، نماز وی باطل است. هم چنین ذکری که به قصد انشا دور گرفته می‌شود، دارای وجه خاص می‌باشد و وصول به نتیجه‌ای معین، در آن منظور می‌گردد. ذکر گفتن به نیت اخباری مانند استفاده داروهای تقویتی عمومی داروخانه است و داروهایی که نیازمند ویزیت و نسخه پزشک می باشد همان ذکر انشائی است.
چهارم: تعداد برای آن قرار ندهد . به این معنا که در نیت نداشته باشد که ذکری را به طور مثال صد مرتبه یا بیست مرتبه بگوید. چراکه ذکر گفتن به تعداد خاص نیازمند تجویز استاد معنوی است.
پنجم: به تعداد کم بگوید (زیاد استفاده نکند). در گفتن ذکر، نباید افراط نمود و برای مثال در یک جلسه هزار صلوات گفته شود. برای شروع ذکر گفتن ذکر باید کمتر از ده مرتبه باشد.
ششم: مستمر بگوید و با ذکرهای دیگر ترکیب و معجون نکند.
اذکار، ختومات، ادعیه و به‌طور کلی امور معنوی، از علوم حقیقی است که اگر قواعد آن درست به کار برده نشود، مثل زدن کلنگ بدون در دست داشتن نقشه، آن هم بر زمینی بی‌گنج است که هرگونه تلاشی را بیهوده می‌سازد و به هدر می‌دهد؛ بلکه فرد را نسبت به امور معنوی و پدیده‌های ماورایی و گاه حتی نسبت به وجود حق‌تعالی بی‌اعتقاد می‌سازد؛ از این‌رو، آگاهی از شرایط تأثیر ذکر و آداب پردازش آن و اصول و قواعد ذکردرمانی برای کسی که از آن در مقام تعلیم یا کاربرد، بهره می‌برد، یک ضرورت است؛ به‌ویژه آن که متولیان حقیقی این علم ـ که حضرات معصومین علیهم‌السلام می‌باشند ـ در شرایط سخت و تحمیلی خلفای جور می‌زیستند و کم‌تر شاگرد متعهد، وفادار و دارای نبوغ فکری و اندیشاری با زمینه‌های مثبت باطنی و با کشش‌های معنوی داشتند و زمینه برای آموزش رسمی و سیستماتیک این علم، فراهم نبوده است.
آیت الله محمدرضا نکونام