Hocam şunu merak ediyorum imam buharı hadis piridir ve raviler le ilgili şartları malumdur ve Ravi için verdi mücadele bizzat şartları yerinde doğrayıp raviyi degerlendirmişken imam Ebu Hanife için sui zan mı yapmıştır yada hiç sormadan emin olmadan mı konuşmuş tur
Bizler ebu hanifeye yöneltilen tenkitlerin tümüyle sui zan üzerinden olduğunu söylemiyoruz, bilakis ebu hanifenin kendi asrında tartışma konusu bir imam olduğunu ifade ediyoruz. Ancak diyoruzki; ilmi ve imameti kabuledilen zatlarda biz onların zamanında yaşayan akranlarının sözlerine bile itibar etmezken sonradan gelenlerin sözlerine nasıl itibar edelim. İmamların birini tenkid ettiklerinde, eğer o kimse hakkında malut sahibi değil isek o konuda münekkidlerin ifadelerine göre hareket ederiz, ama eğer o tenkid edilen kişi imameti kabuledile gelmişse helede kendinden sonraki nesillerden sonra hem fikir olunmuşsa imametinde, böyle bir hakkındaki sözlere iltifat etmeyiz. Konuyla alakalı yayınlanan son dersi "alimlerin birbirleri hakkındaki sözlerine nasıl yaklaşmalıyız" tekrardan dinlemenizi tavsiye ederim. Orda bahsettiniz tarzdaki müşkilatları ve çözümleme metodunu anlatıyoruz.
Tek bir nakil konuştuğun boş kelamları yerle yeksan eder : Said b. Selm tahdis etti, o babasından şöyle dediğini rivayet etti: "Curcan'da iken Ebu Yusuf'a Ebu Hanife hakkında sordum. Dedi ki: "Onu ne yapacaksın? O bir Cehmî olarak öldü." Abdullah b. Ahmed b hanbel - Kitâbu's Sünne 217 -İbn Hibban es-Sikat (7/646) İbn Şahin Şerhu Mezahibi Ehli's-Sunne (31) Sehmi Tarihu Curcan (341) Hatib Tarih (15/513)
Kitâbu's Sünne lih el-Ferrâ tahdis etti, dedi ki: Ebu İshak el-Fezarî rahimehullah'ı şöyle derken işittim: "el-Evzaî rahimehullah bana dedi ki: "Biz Ebu Hanife'ye re'yde bulunduğu için kızmıyoruz, hepimiz re'y yapıyoruz. Lakin bize ona kendisine Nebî sallal- lahu aleyhi ve sellem'den hadis gelmesine rağmen muhalefet ettiği için kızıyo- ruz. 197 238- Bana Muhammed b. Harun tahdis etti, dedi ki: bize Ebu Salih tahdis etti, dedi ki: el-Fezarî rahimehullah'ı şöyle derken işittim: "el-Evzâî ve Sufyan rahi- mehumallah şöyle diyorlardı: "İslam'da bu ümmete karşı Ebu Hanife'den daha uğursuz bir kimse doğmamıştır. "98
Alimlerin Ebu Hanife Hakkında Sözleri 1 Büyük hadis imamlarından olan ve rical konusunda sertliği ile tanınan, Yahya b. Said el -Kattan’ın Ebu Hanife’yi şöyle takdir ettiği nakledilir: “Allah’a karşı ne yalan söyleyelim. Ebu Hanifenin reyinden daha güzel rey işitmedik ve görüşlerinin birçoğunu benimsedik” [1312] İbnü’l-Kattan, Ebu Hanife hakkında sorulan bir soru üzerine de “onun sika olduğunu” belirtir.[1313] İmam Şafii’nin, “insanlar fıkıhta Ebu Hanife’nin çocuklarıdır” [1314] sözü, onun hakkında söylediği en meşhur ta’dil ifadesidir. İlk hadis musannıflarından Ma’mer b. Râşid de: “Hasan Basrîden sonra fıkıhta Ebu Hanife’den daha güzel konuşan birini bilmiyorum” [1315] diyerek onun fıkhî kudretine işaret etmiştir. İmam Buhari’nin: “Ondan başka kimsenin yanında kendimi küçük görmedim” [1316] dediği şeyhi Ali İbnü’l-Medînî de Ebu Hanife’yi ta’dil edenlerdendir. O şöyle der: “Ebu Hanife sikadır ve raviliğinde bir beis yoktur. Ondan Sevrî ve İbn Mübarek rivayet etmişlerdir”.[1317] Ebu Hanife’nin muasırlarından olan Şu’be, onun hakkında: “Vallahi o güzel anlayışlı ve hıfzı kuvvetli idi”[1318] derken, Evzaî, “meselelelerin zorluklarını insanlar içinde en iyi bilen o idi” [1319] demektedir. Hocaları arasında sayılan İmam Cafer es-Sâdık da: “Ebu Hanife, beldesi halkının en fakihi idi[1320] diyerek onu övmüştür. Hıfzı ve zühdü ile Kûfe’nin medâr-ı iftiharı olan Mis’ar b. Kidam ise Ebu Hanife’yi gördüğü zaman hürmeten ayağa kalkar, oturduğu zaman gider önüne otururdu.[1321] İbn Hacer’in naklettiğine göre, Süfyân-ı Sevrî şöyle demiştir: “Ebu Hanife’nin önünde, şahin önündeki serçeler gibiyiz. O gerçekten alimlerin efendisidir.” [1322] Nitekim Ebu Yusuf, Sevri’nin Ebu Hanife’ye bağlılıkta kendisinden ileride olduğunu” belirtmiştir.[1323] Abdullah b. Davud el-Hureybî ise, Ebu Hanife aleyhinde bulunan kimseleri telmihen şöyle der: “Ebu Hanife hakkında konuşan insanlar, hasedçi ve cahildirler. Bana göre onlar en iyi durumda cahildirler”.[1324] Kendisine, insanların Ebu Hanife’yi ayıpladıkları husus nedir? Diye sorulunca şöyle cevap verir: “Vallahi onların ayıpladıkları bir konuda, onun ancak isabet ettiğini, ayıplayanların ise hata ettiklerini biliyorum. Bir keresinde onu Safa ile Merve arasında sa’yederken gördüğümde bütün gözler ona çevrilmişti”.[1325] İmam Şafii’nin bildirdiğine göre, İmam Malik de Ebu Hanife’yi övenler içindedir. Ona, Ebu Hanife’yi görüp görmediği sorulur. Şöyle cevap verir: “Evci öyle bir adam gördüm ki şu direği altın yapacağını söylese, buna delil getirebilir”.[1326] Görüldüğü gibi, Ebu Hanife hakkındaki övgülerin birçoğu onun fıkhî gücü ile ilgilidir. Fakat bu, aynı zamanda onun fıkhının kaynağı olan Kur’an ve Hadis ilimleri itibariyle de tevsik ve ta’dil edildiğine işaretttir. Bu iki kaynağa dayanmadan, mücerret reyle fıkıhta söz sahibi olmak mümkün değildir. Nitekim hadisçiler sık sık, çözemedikleri meseleleri, fukahaya havale etmek durumunda kalmışlardır. Onun için, Süfyan b. Uyeyne’nin meclisinde bulunan Ebu Hanife ashabından Bişr b. Velid el-Kâdî, zor bir mesele ile karşılaşıldığı zaman, Süfyan’ın; “Burada Ebu Hanife ashabından kimse var mı?” diye sorduğunu, kendisine işaret edilince de, “haydi cevap ver” dediğini ve kendisinin de cevap verdiğini belirtir. Bunun üzerine Süfyan: “Dinde kurtuluş, fukahaya teslim olmaktır” demiştir.[1327] Kendisine soru soran birisine A’meş, Ebu Hanife’nin halkasını göstererek: “Bu halkaya devam et, çünkü onlar, bir meseleyle karşılaştıkları zaman, isabet edene kadar onunla uğraşmaktan vazgeçmiyorlar” demiştir.[1328] Hatib Bağdadî, İbn Kerâme’den şu nakilde bulunmuştur: “Birgün Vekir b. Cerrah’ın yanında idik. Adamın biri, “Ebu Hanife hata etti” dedi. Veki’: “Onun yanında Züfer, Ebu Yusuf ve Muhammed gibi kıyas ve içtihatlarıyla, Yahya h. Zekeriyya b. Ebi Zaide, Hafs b. Gıyas, Hıbban ve Mendel b. Ali gibi hadis hıfzı ve bilgisiyle, Kasım b. Maan gibi Arapçaya hakimiyetiyle, Davud b. Nusayr et-Tâî ve Fudayl b. Iyad gibi zühd ve takvalarıyla şöhrete ulaşmış kişiler varken, Ebu Hanife nasıl hata edebilir? Böyle arkadaşlara ve talebelere sahip olan kimse, kolay kolay hata etmez, etse bile onu hakikate döndürürler” diye karşılık verdi.[1329] Esed b. el-Furat’m bildirdiğine göre, Ebu Hanife’den imlâ suretiyle kitap tedvin eden 40 talebesi vardır. Bunlardan Ebu Yusuf, Züfer, Dâvud et-Tâî, Esed b. Amr, Yusuf b. Halid es-Semti, Yahya b. Zekeriyya b. Ebi Zâi-de’nin de içinde bulunduğu 10 tanesi ileri gelenlerindendi.[1330] (1 nolu dipnot). Zehebi’nîn belirttiğine göre, cerh ve ta’dil konusunda ilk kitap tasnif eden Yahya b. Said el-Katlan’dır Ayrıca o ve talebesi Veki’ b. el-Cerrah, Hanefi mezhebi üzere fetva veriyorlardı. (Age., 1 nolu dipnot;.Krş. Tarilıu Bağdad. XIII. 345-346 ve el-İntika, 132). Bu bilgiler ışığında, Tarihu Bağdad’da yer alan ve Said b. el-Kaltan’a atfedilen “Ebu Hanife sahibul-hadis değildi” (Bkz. Age., XIII, 416) ifadesinin ona aidiyeti şüphelidir. [1314] Tehânevî, Kavaid. 191. [1315] Age.. 191 [1316] Age.. 197(1 nolu dipnot). [1317] Age.. 197(1 nolu dipnot). [1318] Tehânevî. Kavaid. 198. [1319] Age., 199. [1320] Age., 199. [1321] Age., 199. [1322] Age., 199. [1323] Tehânevî, Ebu Hanife, 34. [1324] Tehanevî, Kavâid, 199. [1325] Age., 199. [1326] Age., 200; Krş. Bağdadî, Tarih, XIII, 338. [1327] Tehnnevî, Kavâid, 201 [1328] Age., 201. [1329] Age. 201; Krş. Bağdadî. Tarih, XIV,. 247. [1330] Tehânevî. Kavâid, 202. [1331] Kureşî, el-Cevâhir, I. 56; Bağdadî. Tarih. XIII. 327. [1332] İbn Abdilberr, Cami’, II, 163; Zehebî, Menâkıb, 46. [1333] İbn Nedim. el-Fihrist, 285. [1334] İbn Abdilberr, Kitabul-İstiğnâ, I, 572-573. [1335] Bkz. el-İntikâ fi Fedâili’s-Selaseti’l-Eimmetil-Fııkaha, 122 vd. [1336] Câmiu Beyâni 1-îlm ve Fadlih. II. 132-163. [1337] Zehebî, Menakıb. 45. [1338] Zehebî. Tezkiretu’l-Huffaz. 1, 168-169. [1339] Zehebî, Mîzânu’l-İ’tidal, IV, 265. [1340] Laknevi, er-Refu ve’l-Tekmil, 121 (Ebu Gudde’nin notu). [1341] Age., 121-127. [1342] Zehebî, Mîzânul-Î’tidal, I, 2-3. [1343] Laknevî, er-Ref, 127. [1344] Zehebî, Mizan,-1. 3. [1345] Zehebî, Menâkıb, 45. [1346] Zehebî, el-İber, I, 164. [1347] İbn Hacer, Tehzibu’ı-Tehzîb, X, 449-452. [1348] Süyûtî, Tebyîzu’s-Sahîfe fî Menakıbı’l-İmam Ebî Hanife, Haydarabad 1961. [1349] Süyûtî, Tabakatu’l-Huffaz, 73-74. [1350] Şarani, Mîzân, I, 55 [1351] Heytemî, el-Hayrâtu’1-Hisân fî Menâkıbı’l-İmâmi’l- A’zam Ebî Hanifeti’n-Nu’man. Beyrut 1983. )
