#278 

Ad Verburgge in gesprek met sinoloog Henk Schulte Nordholt over China en de opstanden in Hong Kong. "Voor China is Hongkong van levensbelang."
Vanaf eind jaren ’80 heeft China een enorme economische ontwikkeling doorgemaakt. Schulte Nordholt legt uit dat dit te maken heeft met drie pijlers: een stapsgewijze privatisering van de economie, de open deur naar het Westen, én het blijven vasthouden aan de politieke monopolie van de communistische partij. “Dat is eigenlijk nog steeds de situatie van vandaag de dag.”
Schulte Nordholt was erbij toen in april 1989 de studentenprotesten op het Plein van de Hemelse Vrede aanvingen. Hij legt uit dat de beweging toen voornamelijk politiek gemotiveerd was. “Er waren zeker economische grieven, maar de kern van de onvrede was toch het gebrek aan politieke vrijheid.” De studenten en arbeiders dachten destijds: “Welvaart is verbonden aan politieke vrijheid.” Schulte Nordholt vertelt uitgebreid over deze periode. Het Tiananmenplein was anderhalve maand lang een soort vrijstaat, maar dat was tegelijkertijd “een enorme existentiële bedreiging voor de partij.” Op 3 en 4 juni is er vervolgens hard ingegrepen.
Deze harde ingreep kunnen we beter begrijpen vanuit historisch perspectief. Schulte Nordholt schetst dat er in de Chinese geschiedenis sprake is van zogenaamde dynastieke cycli. Na een lange periode van stabiliteit en orde, breekt een korte periode van chaos aan. “Dat is iets wat Chinese leiders nog steeds ter harte nemen. Iedere dynastie is altijd gevallen door een grote boerenopstand.” De angst voor chaos is diepgeworteld. Schulte Nordholt over ’89: “Toen ontstond het idee dat de jeugd niet goed was opgevoed.” Het waren immers de jongeren en studenten die meer politieke vrijheid eisten. “Het idee was: we hebben te weinig nadruk gelegd op de oude tijd en de vernedering door het Westen. Dat moeten we doen om duidelijk te maken dat China op de weg terug is, maar daar ook reden toe heeft vanwege die vernedering.”
Die dynamiek speelt nu nog volop mee in de ontwikkelingen in Hongkong. Schulte Nordholt vertelt dat die stad - lang onder Engels bewind - altijd een vreemde eend in de bijt is geweest: enerzijds westers, anderzijds cruciaal voor China. Hij schetst de spanning: “Over en weer is er ressentiment, de identiteiten [van Chinezen en Hongkongers] zijn uit elkaar gelopen.” Maar, zo stelt Schulte Nordholt, “de communistische partij kan niet toestaan dat het afdrijft. Dat herstel van de eeuw van vernedering is er om China te herenigen.”
Waar de spanning in Hongkong op uit zal lopen? Schulte Nordholt verwacht dat China heeft berekend dat het Westen niet een al te hoge prijs voor de stadstaat zal willen betalen. “En voor China zelf is het van levensbelang.” Daarnaast bepleit de sinoloog een andere positionering van Europa. “Ja we moeten ons zorgen maken, we moeten ons fermer opstellen in het Westen en een veel duidelijk beleid hebben in Europa [..] maar niet een soort Fukuyama-achtige overmoed, van: het wordt een ‘copy paste’ van onze parlementaire democratie.”
--
2:15 Jij hebt gewoond en gewerkt in China. Welke omslag heb je daar gezien in de jaren ’80?
9:26 Je beschrijft in de Chinese geschiedenis steeds de beweging van orde naar chaos? “Dat noemen sinologen de dynastieke cyclus”
12:25 Stond de opstand in 1989 in het teken van meer vrijheid of was het economisch gemotiveerd?
18:39 Kun je beschrijven hoe die omslag na ’89 eruit zag?
22:55 Wat betekent het dat China de rest van de wereld als minder gaat beschouwen?
29:05 Hoe kan een hoog moderne staat leven in bijna een oligarchische structuur?
32:05 Dat is tot op de dag van vandaag de deal, vrijheid inleveren voor veiligheid en orde?
37:16 Hoe verschilt de Hongkonger van de Chinees?
45:41 Zo’n politiek bewustzijn in Hongkong, dat is toch wel iets van de laatste jaren?
49:45 Nu heeft het in Hongkong wel politieke betekenis, want Trump is er vol tegenaan gegaan?
53:08 Hoe denk jij dat dit conflict rond Hongkong zich de komende maanden gaat ontrollen?
--
De Nieuwe Wereld TV is een platform dat mensen uit verschillende disciplines bij elkaar brengt om na te denken over grote veranderingen die op komst zijn door een combinatie van snelle technologische ontwikkelingen en globalisering. Het is een initiatief van journalist Paul van Liempt, filosoof Ad Verbrugge en David van Overbeek
De Nieuwe Wereld TV wordt gemaakt in samenwerking met de VU, Centrum Ethos en Filosofische School Nederland.
Volg ons!
Website: www.denieuwewereld.tv
Twitter: / de_nieuwewereld