Hammaga salom men Umid, O'zbekiston Tarixi 7-Sinf 7-Mavzu.
7-§. VI-VII ASRLARDA MADANIY HAYOT
Tayanch tushunchalar: Yozuv; diniy e’tiqodlar; San’at; Musiqa
Bu davrda Sug‘d, Xorazm va Toxariston aholisining alohida-alohida yozuvlari bo‘lib, sug‘d va xorazm yozuvlari qadimgi oromiy yozuvi asosida maydonga kelgan edi. Toxar yozuvi baqtriya yozuvi asosida shakllangan edi. Xat, hujjat va ayrim axborotlar kabi maktubotlar asosan charm, yog‘och, sopolga va kamdan kam hollarda qog‘ozga bitilardi. Chunki qog‘ozning bahosi nihoyatda baland edi. Ayrim bitiklar esa hatto podsho saroylari va ibodatxona devorlari ga ham yozilardi. Ular orasida elchilik maktub- lari, xo‘jalik kirim va chiqimlari, yuridik shartnomalar, astronomik hujjat, tarixiy yodnomalar hamda diniy aqidalar bitilgan nodir qo‘lyozma topilmalar bor. Bizning zamonimizgacha saq- lanib qolgan sug‘d yozuvlari Panjikent yaqinidagi Mug‘ qal’asida, Sharqiy Turkistondagi Turfan shahri yaqinida, Samarqandning qadimiy xarobasi Afrosiyobda qayd etib o‘rganilgan.
* Ilk o‘rta asrlarda yurtimizda sug‘d, xorazm, toxar va turkiy run (ko‘kturk) yozuvlari mavjud bo‘lgan.
VI-VII asrlarda O‘rta Osiyoda zardushtiylik, buddaviylik, nasroniylik, moniylik, qam (shomoniylik) kabi bir nechta mahalliy va boshqa o‘lkalardan kirib kelgan dinlar mavjud bo‘lgan. Aholining ko‘pchiligi zardushtiylik diniga e’tiqod qilgan.
* Arkon - dindagi eng muhim vazifa, suyanchiq, ma’muriyat
* Qam-shomon - Ko‘k Tangriga sig‘inuvchi yakka xudolik dini
O‘rta Osiyoda musiqa, raqs, qo‘shiqchilik, qiziqchilik va dorbozlik kabi
Mustаqil ish. Darslikning matnidan foydalanib jadvalni to‘ldiring.
Yozuvlari
Qaysi yozuv asosida shakllangan
San’at turlari
Qaysi hududdan topilgan Sug‘d Panjikent Xorazm Varaxsha Toxar Afrosiyob Ko‘kturk Quva
Ayritom. Arfa (chiltor) chalayotgan qiz.
san’atning turli sohalari ham rivojlangan edi. Bu davrda san’at sohasida Buxoro qiziqchilari, Samarqand naychilari, Toshkent raqqos yigit va raqqosa qizlari bilan shuhrat topgan edi. Choch raqqoslari ijro etgan mashhur
«Choch raqsi» yoki doira chertmasiga imo
bilan yelka uchirib tushadigan o‘ynoqi «Doira
raqsi» Xitoy a’yonlarini maftun etib, ularni hayratga solgan edi. Birgina Buxoro shahrida usta hunarmandlar tomonidan o‘n turdagi cholg‘u asboblari yasalgan.
10 сен 2024
