AXROR BAXSHI yoshligi 2010 yi 

Nma diyopsan

ШАХАРДА ЭЧКИ КУЙ БУЛМАЙДИ УРИСЛАР АЙТГАНКУ БАРАНИ БА БА ДЕБ КИШЛОКДАГИЛАР УЧУН АЙТГАН БАРАН УЗИНГ ТОВУКМИЯ ЭШАКМИЯ

шахардан кишлокда мехр окибат шухлик одамийлик кучли

Qishloqdan shaharda muomila oqibat kuchli

😀😀😀😀😀👍👍👍🤭🤭🤭🤭

Бор ютубда.

Чирокчиданми Ахрор бахши Шомирод бахши хам зур бахши булган издоши чикибди маладес гап йук.👍

Мазза кидиб эштасиз

@@user-jk3pt5uq6p ха чирокчидан

Газини.бос.ахрор

Baxshi so‘zi, ustod, ma’rifatchi degan ma’noni anglatishi haqida Hodi Zarifov yozgan edi. Alisher Navoiyning «Munshaot» asarida «Bir sabohdin tush vaqtig‘acha va peshindin oqshomgacha ancha ish qilurlarkim, necha devon, necha navisanda baxshi va necha parvonachi qila olmagaylar», deb yozib qoldirilganki, bu yerda baxshi kotib, mirzo ma’nolarida ham qo‘llangan. Folklorshunoslikda Bulung‘ur, Qo‘rg‘on, Shahrisabz, Xorazm dostonchilik maktablari haqida ma’lumotlar bor. Akademik To‘ra Mirzayev Nurota, Sherobod, Qamay, Piskent, Janubiy Tojikiston kabi yana bir qancha dostonchilik maktablarini kashf etdi. XIX asr oxiri XX asr boshlarida Samarqandda ikkita - Bulung‘ur va Qo‘rg‘on baxshichilik maktablari mavjud edi. Bu maktablarda asosan epik san’at rivojlangan bo‘lib, ulardan davrining buyuk ijodkorlari - Fozil Yo‘ldosh va Ergash Jumanbulbul o‘g‘li yetishib chiqqanlar. Bulung‘ur maktabi vakillari asosan «Alpomish» kabi qahramonlik eposlarini kuylashgan bo‘lsa, Qo‘rg‘on maktabida asosiy e’tibor romantik dostonlarga qaratilgan. Tabiiyki, dostonlarning mazmun-mohiyati ta’sirida doston kuylash usullari ham turlicha bo‘lgan. Jumladan, bulung‘urlik baxshilar asarni o‘ta an’anaviy va arxaik bir tarzda kuylashgan bo‘lsa, qo‘rg‘onlik ijodkorlar kuylash usullarida badiiy rang-baranglik va poetik jimjimadorlik yetakchi o‘rin tutgan. Keyingi maktab vakillari ijro etgan dostonlarda arab va fors-tojik adabiyotlaridagi obrazlar, o‘zbek xalq kitoblaridagi syujetlar ham uchraydiki, bu narsa avvalambor Qo‘rg‘on baxshilarining maktab yoki madrasa ta’limidan yaxshigina xabardor bo‘lganligidan, ijrolari yozma adabiyot ta’siriga uchraganligidan dalolat beradi. Baxshichilikning yana bir maktabi XIX asrda Shahrisabzda mavjud bo‘lgan. Uning yorqin vakili Abdulla Nurali o‘g‘li (1874-1957) bo‘lib, u yirik dostonchi Rajab shoirning shogirdidir. Bu maktabning o‘ziga xos tomoni shundaki, bu yerdagi baxshilar dostonlarni sho‘x, quvnoq, ko‘tarinki ruhda aytishgan, kuylarni yuqori professional darajada ijro etishgan. O‘zbekiston va Tojikiston janubidagi baxshilarni birlashtirgan Sherobod dostonchilik maktabi vakillari ijro etgan «Oltin qovoq», «Malla savdogar», «Ollonazar Olchinbek» kabi dostonlar yuqorida keltirilgan dostonchilik maktablari vakillari tomonidan ijro etilmagan. Ko‘plab shogirdlar yetishtirgan baxshi Shernazar Beknazar o‘g‘li bu maktabning mashhur vakili hisoblanadi. Janubiy Tojikistonda yashovchi o‘zbek laqaylari orasida ham o‘ziga xos baxshichilik maktabi mavjud. Folklorshunos olima M.Mirkamolova 1961-1966 yillarda Janubiy Tojikistonda o‘tkazgan folklor ekspeditsiyasi davrida o‘zbek laqaylari orasida yashab ijod qilgan 114 ta soqi (baxshi) haqida ma’lumot berib o‘tganki, bu holat mahalliy o‘zbeklar orasida dostonchilik an’anasi naqadar keng tarqalganligidan darak beradi. O‘zbeklar orasida baxshi bir qancha nomlar bilan ataladi. O‘rta Osiyoning janubiy hududlarida yuzboshi, sozanda, Tojikistonning o‘zbek laqaylari orasida soqi, Farg‘ona vodiysida sanovchi, shuningdek jirov, jirchi, oqin kabi nomlar bilan yuritiladi. Bunday xalq ijodkorlari boshqa turkiy xalqlar orasida ham mavjud bo‘lib, qozoqlarda oqin va jirov, qirg‘izlarda manaschi, mo‘g‘ullarda to‘lchi, o‘g‘uzlarda uzan deyiladi. Tojik folklorshunosligida xalq eposi ijrochilari go‘yanda, hofiz va shoir deyiladi, biroq «Go‘ro‘g‘li» turkumidagi dostonlar ijrochisini dostonga qiyosan go‘ro‘g‘lisaro, deb ham atashadi. Yirik o‘zbek baxshilarining nomiga «shoir» so‘zini qo‘shib ishlatish hollari mavjud. Shoir arabcha so‘z bo‘lib, asosan poetik asarlar ijodkorlari, lirik asarlar mualliflariga nisbatan qo‘llanadi. Baxshilarning bunday atalishi nisbatan keyingi davrlar mahsuli bo‘lib, yozma adabiyotning xalq og‘zaki ijodiga ko‘rsatgan ta’siri natijasi hisoblanadi. Baxshi xalq dostonlarini yuqori, professional darajada asosan do‘mbira, shuningdek, qo‘biz jo‘rligida ijro etuvchi, ularni avloddan-avlodga o‘tkazuvchi xalq san’atkoridir. Biroq, el orasida baxshi deganda, gohida kelajakni ko‘ruvchilar ham tushuniladi. Ular so‘zlari va g‘ayritabiiy harakatlari bilan kasalni go‘yo darddan xalos qiladi. Bunday faoliyat usuli shomonlik ham deyiladi. Shomoniylik qadimgi turkiylarning diniy e’tiqod shakllaridan hisoblangan. Uning asosida yovuz va ezgu ruhlarning inson hayotiga ta’sir etishiga ishonch yotadi. «Qo‘rqut ota kitobi»dagi Qo‘rqut ota ham urug‘ oqsoqoli bo‘lish bilan birga qo‘shiqchi va ayni vaqtda elining kelajagidan xabar beradigan shomon sifatida namoyon bo‘ladi. Bu narsa o‘tmishda baxshilar xalq dostonlarini kuylash bilan birga ruhiy ta’sir ko‘rsatuvchi va kasalni tuzatuvchi vazifalarini ham bajargan, degan tushunchani hosil qiladi. Darhaqiqat, qirg‘iz manaschilarining og‘ir bemorlarga, to‘lg‘og‘i tutgan xotinlarga dardini yengillashtirish uchun ham doston kuylaganligi ma’lum. Shuningdek, turkmanlar «baxshi» deganda xalq hofizini tushunsalar, qozoqlar kinnachi-shomonni «baqsu», deb atashgan. O‘zbek baxshichilik san’atining o‘ziga xos, boshqa joylardagi ijrosiga o‘xshamagan, alohida yo‘nalishga ega bo‘lgan Xorazm dostonchiligi va xalfachilik san’ati ham bor. Alpomish obrazi nafaqat o‘zbek xalq og‘zaki ijodida, balki boshqa turkiy xalqlarda, shuningdek, o‘zbeklarga qo‘shni bo‘lgan tojik va mahalliy arablar folklorida ham turli ko‘rinishlarda mavjud. Bu obraz variantlari turkiy xalqlar qahramonlik eposlarida evolyutsion rivojlanishni boshidan kechirgan. Jumladan, qozoqlarda Alpomis, tatar va boshqirdlarda Alpamsha, uyg‘ur va oltoyliklarda Alip Manash, qirg‘izlarda Manas, o‘g‘uzlarda Alp Bamsi, vengerlarda Alpmush kabi obrazlardagi talqinlari mavjud. O‘zbek «Alpomish» dostonining hozirgi holatidagi variantlarining paydo bo‘lganiga ming yil bo‘lsa-da, biroq uning dastlabki arxaik syujeti ancha qadimiydir, degan tushunchalar ham yo‘q emas. Greklarning «Odisseya» dostonining so‘nggi tahriri eramizdan avvalgi 600-yilda, deb qayd etilgan. Akademik V.Jirmunskiyning fikricha, greklarning «Odisseya» dostonida Odisseyning qaytish syujeti O‘rta Osiyo «Alpomish»i syujeti bilan bog‘liq. Odissey bilan Alpomishning, ayniqsa qo‘ng‘irot versiyasi shunchalik yaqinki, ularni tasodifiy o‘xshash deyish qiyin. Eng qadimgi yozuv hisoblangan shumer yozuvida bitilgan «Gilgamish» dostoni «Alpomish» dostonining qadimgi varianti deb faraz qilinmoqda. «Alpomish» dostoni versiyalari nafaqat O‘rta Osiyoda, balki Oltoy, Sibir, Sharqiy Turkiston, Kavkazorti va Kichik Osiyo turkiy tilli xalqlar orasida mavjudligini qayd qilib o‘tdik. Syujetning bunchalik keng hududga yoyilishida albatta o‘ziga xos omillar bo‘lgan. Buning asosi sifatida uzoq o‘tmishda turkiy xalqlarning ushbu keng hududlarda yashaganligini, shuningdek yashash manzilini o‘zgartirib, ulkan muzofot uzra ko‘chib yurganligini keltirib o‘tish mumkin. Bunday faoliyat turkiy xalqlar orasida nafaqat iqtisodiy, balki madaniy munosabatlarni ham paydo qilgan, bular zamirida og‘zaki ijod asarlari ham qo‘shni elatlarga og‘izdan-og‘izga o‘tib, turli darajalarda shakllana boshlagan. Syujetning eng arxaik versiyalaridan biri «Alip-Manash» Oltoy ertagida mavjud bo‘lib, bu syujet o‘zbek «Alpomish»i kabi evolyutsiyani boshidan kechirmagan va rivojlanmay ertak darajasida qolib ketgan. Shu yerda yana bir masalaga munosabat bildirib o‘tish joiz: o‘zbek, qoraqalpoq, qozoq versiyalariga oltoy, tatar, boshqird variantlari bevosita asos bo‘lgan deyish to‘g‘ri emas. Biroq doston versiyalariga asos bo‘lgan «bobo syujet»ni aniqlash va o‘sha asosida doston versiyalarining evolyutsiyasini kuzatish zarurati bu boshqa masala. Qadimda Sirdaryo quyi oqimi hududlarida yashagan o‘g‘uz qabilalari o‘sha yerdagi elatlar kabi «Alpomish»ning «bobo syujeti»ni yaxshi bilishgan, chog‘i. Qipchoq qabilalarining g‘arbga qilgan yurishi va o‘g‘uz qabilalarining Kavkazorti, Kichik Osiyo, Yevropaga qadar siljishlari natijasida Alpomish ( Alip Bamsi) haqidagi «bobo syujet» ham o‘sha joylarga borib qolgan va keyinchalik «Qo‘rqut ota kitobi» tarkibidagi «Alpomish» dostoniga eng yaqin asar bo‘lgan «Bamsi Bayrak» dostonini vujudga keltirgan. Kichik Osiyoda bu obraz Anado‘li xalq ertaklaridan ham o‘rin olgan. Shunisi qiziqki, Alpomish obrazi bilan bog‘liq doston hozirgi vengrlarda ham mavjud. Doston qahramoni Otilla asarda ikkinchi nom Almush (Alpmush), deb atalgan. «Alpomish» dostoni qadim tarix qa’ridan asrlar mobaynida og‘izdan-og‘izga, ajdoddan-avlodga o‘tib elni ezgulik sari yetaklab, o‘zligini anglatib, ma’naviy va jismoniy kamol toptirib kelmoqda. Bu doston o‘zining barcha jihatlari bilan jahonning «Odisseya», «Iliada», «Manas», «Mahobhorat», «Shohnoma», «Nibelunglar haqidagi qo‘shiq», «Qo‘rqut ota kitobi» eposlari kabi buyukdir.

Гап юк ҷонидан