English word "QUEEN" and Polish word "ŻONA" 'wife' are related! (English subtitles) 

Czy pamiętacie jeszcze Ciekawostki? ☺ Bo Ciekawostki nie zapomniały o Was i dzisiaj spieszą do Was z nowym odcinkiem - niespodzianką 👑 Dziś będzie o królowych, żonach i innych kobietach 👰 Ostatnimi czasy byłem mocno zajęty doktoratem, dlatego dawno mnie nie było. Dzięki za cierpliwość ☺Czy wracam do częstego publikowania? W tym momencie jeszcze nie - potrzebuję jeszcze kilku miesięcy na skończenie doktoratu. Ale zaraz potem - tak! A tymczasem przygotowałem odcinek specjalny. A prawdopodobnie niedługo będzie kolejny 🙂 FAQ: • „Małżonka” też jest pośrednio związana z „żoną”. Jest to zapożyczenie ze staroczeskiego „malžena” 'żona ślubna' (w opozycji znaczeniowej do 'konkubina'), to zaś było częściowo zapożyczeniem, częściowo kalką ze staro-wysoko-niemieckiego złożenia „mâlwîp” 'żona (ślubna)', w którym: - „mâl” oznaczało 'umowę, kontrakt (tu: ślubny)' (stąd też dzisiejsze niemieckie „Gemahl” 'małżonek') - „wîp” oznaczało 'kobieta, żona' (stąd dziś niemieckie „Weib” - negatywne określenie kobiety; pokrewne jest też np. angielskie "wife" 'żona') Cząstka pierwsza została zapożyczona jako „mal”, a cząstka druga została przetłumaczona jako „žena”. Czyli „małżonka” to taka 'żonka kontraktowa' 😉 • Angielskie „wife” ‘żona’ jest, jak napisałem wyżej, spokrewnione z niemieckim „Weib”. Oba pochodzą z pragermańskiego *wībą. Tyle że wcześniejsze pochodzenie tego pragermańskiego *wībą jest mocno niepewne. Próbuje się je łączyć z tocharskim "kip/kwīpe" 'żeńskie genitalia' i albańskim "cipë" 'srom, błona dziewicza' (to ostatnie - mimo podobnego brzmienia - raczej nie ma związku z pewnym polskim wulgarnym określeniem żeńskich genitaliów), i na tej podstawie niektórzy rekonstruują praindoeuropejskie *gʰu̯ibʰ- 'żeńskie genitalia' - ale są z tym problemy formalne. Jeśliby jednak tak było, to znaczy, że "wife" ma niezbyt pochlebne początki (trochę zresztą podobnie jak zapewne polska "kobieta"... pochodzenie tej ostatniej jest bardzo niepewne, ale wiele spośród propozycji etymologicznych wywodzi się od określeń niezbyt pochlebnych). • Angielskie „woman” 'kobieta' też jest związane z „wife” 'żona'. Bardziej to było widać w staroangielskim, gdy 'kobieta' brzmiała „wīfmann”, co było złożeniem „wīf” ‘kobieta’ i „mann” ‘osoba, człowiek’, a zatem oznaczało w całości coś w stylu ‘osoba żeńska’. • Imiona „Gwen” i „Gwyneth” nie pochodzą od rdzenia *gu̯en-, ponieważ mają pochodzenie nie germańskie, lecz celtyckie, konkretnie: walijskie. W językach celtyckich głoska *gu̯ przechodziła w „b”. A zatem słowa pochodzące z *gu̯en- powinny mieć „b”. I rzeczywiście, mają: np. po walijsku kobieta to ‘benyw’. Natomiast walijskie „gw” pochodzi z kolei od praceltyckiego *w, a to od praindoeuropejskiego *u̯ (te *w i *u̯ wymawiało się tak samo, tzn. tak jak dzisiejsze polskie „ł”, to tylko kwestia różnych konwencji zapisu). W walijskim istniał przymiotnik „gwyn” ‘biały’, w rodzaju żeńskim „gwen” ‘biała’. Pochodził on od praindoeuropejskiego rdzenia *u̯ei̯d- widzieć (o którym mówiłem w odcinku 9) - znaczenie przeszło zapewne od ‘widziany, jasny’ do ‘biały’. Imię Gwen bywało skrótem od różnych imion walijskich, np. Gwendolen (zapewne ‘białowłosa’) lub Gweneira (‘śnieżnobiała’). Pochodzenie imienia Gwyneth nie jest pewne, może pochodzić od „gwyn” ‘biały’, a może od nazywa hrabstwa Gwynedd w Walii (którego pierwsza część może z kolei pochodzić od praindoeuropejskiego *u̯ei̯dh- ‘las, miejsce dzikie’). Dla dociekliwych: • W językach słowiańskich zazwyczaj słowa ‘kobieta’ są jakoś ze sobą powiązane: - w czeskim, słowackim, chorwackim, serbskim i bułgarskim „žena” może znaczyć zarówno ‘kobieta’, jak i ‘żona’ - w słoweńskim „žena” to ‘żona’, a „ženska” (czyli słowo pochodne od „žena”) to 'kobieta' - w ukraińskim istnieje archaiczne słowo „žoná”, a także utworzone od niego (standardowe dziś) słowo „žínka” - oba mogą znaczyć zarówno 'kobieta', jak i 'żona' - w białoruskim istnieje archaiczne słowo „žaná”, a także utworzone od niego (standardowe dziś) słowo „žonka”, znaczące ‘żona, kobieta’ oraz (także utworzone od niego) słowo „žančyna”, znaczące ‘kobieta’ - w rosyjskim „žená” to ‘żona’, a „žénščina” (czyli słowo pochodne od „žená”) to ‘kobieta’ • W języku ukraińskim istniało trochę podobne zjawisko do przegłosu polskiego: „e” przechodziło w „o” przed spółgłoską twardą, ale pod warunkiem, że przed nim stało *č, *ž, *š. Stąd właśnie ukraińskie archaiczne „žoná” (podobne do polskiego). • Na filmie podaję tylko praindoeuropejski rdzeń *gu̯en- ‘kobieta’, nie podaję całego praindoeuropejskiego słowa. Mianownik liczby pojedynczej tego słowa rekonstruuje się *gu̯én-h2 lub *gu̯én-h2-s, gdzie "gu̯en-" to rdzeń, "-h2-" to przyrostek, a zero lub "-s" to końcówka. Dopełniacz to *gu̯n-éh2-s, gdzie "gu̯n-" to rdzeń, "-eh2-" to przyrostek, "-s" to końcówka. Już po tej różnicy mianownika i dopełniacza widać, że to słowo jest bardzo archaiczne, ponieważ występują w niej alternacje rdzenia (w mianowniku "gu̯en-", w dopełniaczu "gu̯n-") i przyrostka (w mianowniku "-h2-", w dopełniaczu "-eh2-"). • Pragermańskie *kwenǭ ‘kobieta’ (o którym mówię przez chwilę podając przykłady pochodzących od niego słów skandynawskich) pochodzi bezpośrednio z pie. *gu̯énh2(s). Natomiast pragermańskie *kwēniz ‘żona’ (o którym mówię najwięcej) jest bardziej skomplikowane, ponieważ pochodzi z formy opartej na tzw. stopniu wzdłużonym, *gu̯ēn- (z długim *ē). Formacje oparte na stopniu wzdłużonym nie były w praindoeuropejskim zbyt częste. W tym wypadku mamy ją poświadczoną tylko w językach germańskich, więc trudniej podać jej dokładne uzasadnienie. Propozycję wyjaśnienia podaje w swoim słowniku pragermańskim Guus Kroonen (s. 316-317). Biorąc pod uwagę na przesunięcie znaczenia od ‘kobieta’ do ‘żona’ pisze on, że mógł istnieć pragermański czasownik *kwenan- ‘żenić się, wychodzić za mąż’, od którego utworzono imiesłów oparty na stopniu wzdłużonym (tzw. gerundivum vṛddhi) *kwēni- ‘mająca wyjść za mąż’, co z czasem stało się rzeczownikiem *kwēniz ‘żona’. Jeśli tak było, byłby to podobny rozwój znaczeniowy do tego, jaki nastąpił w sanskryckim słowie „bhāryā́” ‘żona’, które pierwotnie znaczyło ‘mająca być zabrana’, od czasownika „bhárati” ‘nieść’. To wyjaśnienie jest możliwe, ale jednak mocno hipotetyczne (brakuje danych do jego potwierdzenia). • Prasłowiańskie *žena ‘kobieta; żona’ kontynuuje pie. *gu̯én-h2(s), ale przy tym została (zapewne na etapie prabałtosłowiańskim lub wcześniej) „przerobiona” na tzw. rzeczownik a-tematowy, czyli na nowszą formację, która w pewnym momencie (gdzieś w trakcie rozpadu języka praindoeuropejskiego) stała się bardzo produktywna, tzn. tworzono wiele nowych słów przy jej pomocy, a wiele dawnych słów (zwłaszcza takich, które postrzegano jako „żeńskie”) przerabiano na a-tematowe. To dlatego dziś po polsku większość słów rodzaju żeńskiego kończy się na „-a”. Zresztą to „przerabianie” widać nie tylko w językach bałto-słowiańskich, lecz także np. w językach celtyckich, gdzie mamy praceltyckie *ben (archaiczne) obok *bena (przerobione) ‘kobieta’. • Na filmie mówię, że wśród kontynuantów rdzenia *gu̯en- „wszędzie jest g”. Jest to - jak napisałem - uproszczenie i skrót myślowy, ponieważ: 1. Są słowa, które miały *g (nie *k), ale później ono przeszło w co innego, jak choćby prasłowiańska *žena. Ale także np. sanskryckie „jániḥ” ‘kobieta’, gdzie dawne *g uległo tzw. palatalizacji indo-irańskiej. W ogóle sanskryt jest ciekawym przykładem, ponieważ z jednego praindoeuropejskiego słowa zrobił dwa: od tematu „mocnego” (obecnego w mianowniku, bierniku i wołaczu), tzn. *gu̯en-, pochodzi właśnie „jániḥ” ‘kobieta’ (tutaj *g stało przed *e, więc uległo palatalizacji do „j”). A od tematu „słabego” (obecnego w pozostałych przypadkach), tzn. *gu̯n-, pochodzi „gnā́” ‘bogini’ (tutaj *g stało przed *n, więc nie uległo palatalizacji). 2. W tym momencie filmu nie powiedziałem jeszcze, że w praindoeuropejskim było, ściślej rzecz biorąc, nie „zwykłe” *g, lecz *gu̯, czyli g labializowane (wymawiane z jednoczesnym zaokrągleniem warg). W językach bałto-słowiańskich i indo-irańskich, które podałem jako przykłady, rzeczywiście tej labializacji nie widać, bo tam głoski labializowane po prostu straciły labializację. Natomiast widać ją we wspomnianych formach celtyckich: praceltyckie *ban i *bana ‘kobieta’. Tutaj *b kontynuuje właśnie głoskę labializowaną. I w zasadzie w grece też powinno być „b”, ale tutaj akurat zaszło najpewniej tzn. prawo Cowgilla: dawne *o przeszło w *u i spowodowało delabializację („odwargowienie”) *gu̯ do *g, stąd „gynḗ”. Choć istnieje też zachwana forma dialektalna „baná”. 3. Pominąłem tu języki tocharskie, które w ogóle straciły opozycję bezdźwięczne/dźwięczne. A w dodatku zaszła tam palatalizacja dawnego *k do „ś” (podobnego do polskiego „ś”), dlatego w tocharskim A mamy słowo „śäṃ” ‘kobieta, żona’, w tocharskim B - „śana”.

Kto by się spodziewał, że mem "all women are queens!" ma tak solidne lingwistyczne podstawy.

Wystraszyłem się, że autor porzucił z jakiegoś powodu nagrywanie na tym kanale, ale dzięki Bogu możemy oczekiwać powrotu tego jakże ciekawego kontentu

TAK, DOCZEKAŁEM SIĘ. jest mi niesamowicie miło że mogę słuchać o ciekawostkach językowych, brakowało Pana

Rok minął od ostatniego filmu a my dalej czekamy na więcej!

Niezmiernie cieszę się, że ten kanał powrócił!

I love watching polish guy explain indo-european word connections. I'm a native russian speaker, living in Moscow, so it is interesting to see how related our languages are. ( With each video I understand more and more polish now, psssst, dont tell the Putin)

Śnię!? Czy Pan Kamil wrzucił wreszcie film!? 😂 Poproszę o udostępnianie filmów częściej! :) Zdrowia!!!

Ojej!!! Super, że Pan dalej tworzy. Bardzo brakuje mi nowych odcinków. Szczerze mówiąc rozpalił Pan we mnie ciekawość do językoznawstwa. Proszę nie przestawać!!

Kochanie, wstawaj, Ciekawostki Językoznawcze wrzucił nowy film

WIELKI POWROT NAJLEPSZEGO KANALU NA YT!!!!!!!!

Ja tylko tak przypomnę, że nadal czekamy na kolejny odcinek :D

O mój Boże, już myślałem że nowe odcinki nigdy nie wrócą, miałem wątpliwości czy nie zrezygnować z subskrypcji, ale uznałem że ten kanał jest na tyle ciekawy, że to by była wielka strata jakbym o nim zapomniał. No i sie doczekałem🥳

Czekamy na więcej! Ten kanał to złoto!

O rany, jest Pan😍😍😍 A właśnie z mężem ostatnio rozmawialiśmy, że szkoda, że nie ma nic nowego na kanale, ale wiernie nie odsubskrybowałam i doczekaliśmy się😍 Dziękujemy i powodzenia w doktoracie!

Jeden z lepszych kanałów na yt. Szkoda, że już nic nie wrzucasz.

Czy mnie oczy mylą! Nie wierzę! :D Ludzie!, on wrócił! :DD

Mam nadzieje że ten kanał nie umarł bo jest w nim wiele potencjału i bogatej wiedzy

Ale super , że Pan wrzucil nowy film! Uwielbiam treści na tym kanale i baaaardzo chetnie oglądałabym częściej. Zawsze mnie zaskakuje, jak pozornie niepodobne do siebie słowa okazują się być spokrewnione. Pozdrawiam!

Thank you so much for this video! It's super interesting! I hope to see more soon :D (Good luck with the PhD!)

Życzę zatem owocnej pracy nad doktoratem, oraz z niecierpliwością czekam na pełnoprawny powrót jednego z najwartościowszych kanałów po polsku na RU-vid :)

Komentarz dla zasięgu, czekamy na więcej

Love what you're doing Kamil. Not many channels on RU-vid focus on etymology in particular, and it's a great topic. BTW, if you please, continue adding these subtitles to any future videos. I don't speak Polish and I think the content you post is appealing to all language lovers around the world.

Dziękuję Pana za ciekawy materiał. Witam z Azerbejdżanu 🙋🏻‍♂️🇦🇿

Tęskniłem za tym ♥️

Błagam, załóż patronite i wroc do nagrywania Potrzebujemy Twojej twórczości maestro !!!!

Wielki powrót 🤩❤️

Kurcze, obejrzałam duszkiem wszystkie nagrania. Proszę o więcej, robi Pan świetny kontent! 🙌

Bardzo się cieszę, że wrócił Pan do nagrywania, bardzo trudno ostatnio znaleźć wartościowy kanał na YT a Pana profil jest jednym z nich. Obiło mi się o uszy ostatnio, że angielskie "spruce" może pochodzić od zdania "z Prus". Może jakiś film o ciekawych teoriach językoznawczych, niekoniecznie prawdziwych? ;)

Ja chcę więcej !

Brakowało mi Pana! Zabieram się za oglądanie :)

Mega! Dzięki!

Fajnie że wróciłeś

Bardzo czekam, aż pan wróci. To jest super kanal!

bardzo lubie te serie!

O Jezu! Wrócił! Wrócił!

Fajnie, że wróciłeś. Kanał umarł jak tylko go odkryłem :D

Fascynujące! Z nieciepliwoscią czekam na kolejne filmy

O królu złoty, chciałem dać lajka po obejrzeniu, a tu patrzę, że już przed obejrzeniem kliknąłem 😁

Pan jest niesamowity!!!!

Ojej! Jak bardzo się cieszę, że Pan wrócił! Życzę cierpliwości i powodzenia przy doktoracie, i nie mogę się doczekać kolejnych odcinków!

Więcej!

Ostatnio robiłem porządki w subskrypcjach i zastanawiałem się co zrobić z tym kanałem bo straszna cisza w eterze. Na całe szczęście się doczekałem. Proszę o częstsze wrzucanie materiałów! 🙏

Więcej, częściej !!!

szok i radosc w jednym! wreszcie pan powrocil z totalnie interesujacym materialem. prosze tworzyc dalej! pana filmiki sa mistrzostwem. dziekuje za pana prace i mam nadzieje, ze czesciej bedzie pan publikowal filmiki. pozdrawiam!

Dziękuję za kolejny bardzo fascynujący filmik. :). Dla takich treści warto wchodzić do sieci.

Wrócił pan jak miło

Dziękuję za video, naprawdę wspaniały kanał Pan prowadzi. Jestem Białorusinką i uczę się polskiego już 1,5 roku, naprawdę zakochałam się w ten język I lubię ciekawostki dotyczące pochodzenia słów.

W końcu długo wyczekiwany nowy odcinek!

Uwielbiam słuchać co z czego i dlaczego. Trzeba mieć łeb jak sklep by tak opowiadać 🙂 👍

Powrót króla!

Cudna sprawa, te ciekawostki! Oglądam i słucham z rozdziawioną gębą. Podziwiam. Gratuluję. Proszę o więcej!

Świetny kanał. Ten film wyświetlił mi się na głównej i postanowiłem obejrzeć. Od prawie godziny siedzę i oglądam resztę twoich filmów. Zawsze interesowały mnie tematy związane z etymologią i dawnym wyglądem języka - po części ze względu na ogólne zainteresowanie historią, a po części dzięki tacie, który zawodowo zajmuje się onomastyką i pisze artykuły oraz książki o pochodzeniu nazw miejscowości i zawsze znajdzie jakieś ciekawostki językowe. Będę wyczekiwać kolejnych filmów z niecierpliwością.

dzięki super! Bardzo ciekawe

Bardzo się cieszę, że pan wrócił, uwielbiam pana kanał.

Wspaniałe!

O jezu, nowy film! Myślałem że się tego nigdy nie doczekam😅 Taka mała prośba Bardzo lubie gdy pan w swoich filmach mówi o łacinie bo od 2 lat tworze swój własny język (którego nazwałem ~lekouerta~ czyt. Lekłerta) w którym bardzo inspiruje się różnymi językami - również łaciną Często jak pan mówi o rzeczownikach czy czasownikach, przymiotnikach itp. w łacinie to często pojawia się to w moim języku w troszke zmienionej (na standady tego języka) wersji albo też sposoby zmieniania się dźwięków w różnych stadiach rozwijania i rozdzielania się języków używam do np przypadków. Bardzo byłbym wdzięczny za więcej takich łacińskich czy starogreckich słówek ^^ Pozdrawiam z życzeniami zdrówka oraz pomysłów na natępne odcinki Taki tam 14 latek ze Śląska ♥️♥️

Gigancie intelektualny czekałem z prąciem w dłoni na kolejny film, z naiwną wiarą i nadzieją, że będzie mimo przesłanek na to niewskazujących, a tu tymczasem spływa na mnie błogosławieństwo niejako w postaci tego cennego daru. Dzięki

uwielbiam ten kanał, super że wróciłeś

Po prostu: super!!!!, dziękuję.

Cieszę się, że ten kanał nie jest martwy. Liczę, że autorzy zdecydują się na częstsze publikowanie filmów

Kiedy następnie filmy? To jeden z najlepszych kanałów na yt.

I love your videos, even if I barely understand them. The Indo-European connection unites us.

Teraz dopiero sobie uświadomiłem jak mi brakowało tych filmików.

Doktorat doktoratem, ale mogłeś chociaż coś co 2 miesiace wrzucić, i tak sie cieszę z tego, że wrócileś. Szczerze? to myślałem, że nie żyjesz czy coś.

Uwielbiam! Więcej!

Boże, tak się cieszę że wróciłeś ❤️

Perfekt. Nie ma lepszego. Zazdroszczę wiedzy. Pozdrawiam Mistrzu.

Będzie jeszcze kiedyś jakiś odcinek? Lubię tu wracać, ale autor chyba niestety nie 🙁

Świetny odcinek. Pozdrawiam

Będzie więcej filmów?

Taka niespodzianka ! Cieszę się z możliwości obejrzenia kolejnego filmu. Jak zawsze ciekawie, merytorycznie i zabawnie.

Chryste ty żyjesz!

Jestem tu pierwszy raz i zachwyciłam się 😍 Sub poleciał, czyli po prostu subskrypcja dodana 😊 Pozdrawiam 🕊

Jak nazywa się żona Herkulesa? Frau Kules.

Super👍🏾 właśnie tego brakuje na polskim YT

Super, że Ciekawostki wróciły!

Już się bałem, że nigdy nie nadejdzie dzień premiery nowego odcinka na tym kanale

Powiedzieć o Pana kanale, że jest zajebisty, to jak nic nie powiedzieć. Przeinteresujący! Wszystkiego dobrego! Sub z automatu.

Wspaniale, że aktywność na kanale wróciła! Z niecierpliwością czekam na kolejne odcinki!

W końcu!

Właśnie trafiłem na Pana kanał i obejrzałem wszystkie filmy, nie mogę się doczekać nowych! Mam nadzieję, że częstotliwość publikacji wzrośnie, bo kanał jest niesamowicie ciekawy i wartościowy.

Bardzo się cieszę, że Pan powrócił na YT i czekam niecierpliwie na kolejne odcinki. Buziaczki. A może jest coś ciekawego w pochodzeniu słów buzia i buziaczki? Bo z żadnym innym słowem mi się nie kojarzą.

Tęskniliśmy :)

On wrócił!!! Kolejny wspaniały, interesujący film. Bardzo lubie tamie ciekawostki

Wreszcie!! Dzięki za nowy odcinek!!😍

Witaj ponownie sensowny kanale na yt!!!! Tak się cieszę:)

Niezwykle ciekawe !!!! Dla mnie to zupełnie nowa dziedzina wiedzy - pasjonująca .

Dziś odkryty kanał i szybciutko subskrybowany. Bardzo ciekawy! 👍

Dziękuję za świetne wytłumaczenie tych językowych pokrewieństw 👍

Co za cudowna nuespodzianka! 💜 A już od jakiegoś czasu robię kolejną rundę po odcinkach, bo lubię do nich wracać 😄

nie mogłem się doczekać, dzięki 👍

Super odcinek. Wreszcie powrót!!!

Od razu dzień lepszy, DZIĘKI!!!!!

Bardzo tęskniłem

Świetny odcinek, cieszę się, że trafiłem na twój kanał. Super opowiadasz, dobrze się tego słucha i co najważniejsze - nie jest to nudne! Oby tak dalej. Pozdrawiam!

A ja nadal czekam 😃 Dobrze, że cierpliwość to moja mocna strona 😂 A przy okazji; chętnie dowiedziałbym się więcej, dlaczego zaprzeczeniem czasownika "być", w znaczeniu istnienia obiektów, jest forma "nie ma" ? To mógłby być ciekawy odcinek. Pozdrawiam i wciąż cierpliwie czekam 😋

Dziękuję Panu za świetny filmik! Bardzo brakowało mi twoich filmów. 😊 Jest Pan częścią powodu dla którego zaczynałam się uczyć język polskiego jako czwartego języka i dlaczego bardzo interesuję się językoznawstwem. Mam nadzieję, że kiedyś będę ją studiować na uniwersytece! Pozdrawiam z Kanady

Dopiero odkryłam ten kanał - ekscytujący super ciekawy

Jeeeest, wielki oczekiwany powrót!