Nà Khum là một bản nhỏ có 53 hộ dân của xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu. Cũng như các bản khác, người dân nơi đây có tập quán canh tác lúa nước từ lâu đời. Tuy nhiên, sống giữa địa hình nhỏ hẹp, nguồn nước lại hạn chế nên năng xuất lúa của bản không cao.
Từ xa xưa cuộc sống của người dân đã rất khó khăn, lúa mới chưa thành hạt mà thóc gạo cũ trong bồ đã hết, những bát cơm đầy nóng dẻo luôn là niềm mong ước của bà con nơi đây. Ngày gặt chính là ngày được mong chờ nhất của người Lự ở bản Nà Khum, vì từ đó người dân sẽ có thóc lúa mới để ăn, để bụng không còn đói. Niềm vui đó được người dân nơi đây đánh dấu bằng một việc làm quan trọng đó là tổ chức Lễ hội cơm mới mà họ gọi là “kin khẩu máy” để dâng lễ tạ ơn hồn lúa và các vị thần, những đấng siêu nhiên đã giúp dân bản có được mùa màng bội thu. Sau đó, họ cùng nhau ăn cơm mới - bữa ăn đầu tiên đánh dấu cho việc lúa mới được bắt đầu mang ra sử dụng. Ngày nay, đời sống của bà con bản Nà Khum đã không còn khó khăn như trước, thế nhưng lễ hội “kin khẩu máy” sau nhiều thế hệ được lưu truyền đã trở thành một nét sinh hoạt văn hóa của người dân.
Việc tổ chức lễ hội ngày nay không cần được ấn định vào một ngày cụ thể, xong lễ hội thường được các bản tổ chức kể từ tháng 8 âm lịch khi lúa mùa đã được thu hoạch xong.
Năm nay, bà con dân bản Nà Khum quyết định tổ chức lễ hội “kin khẩu máy” vào tháng 11 âm lịch coi như một dịp để nhân dân họp mặt nhau sau một năm cố gắng lao động đã gặt hái được nhiều thành quả.
Trước ngày diễn ra lễ hội khoảng 5 ngày, trưởng bản Tao Văn Khăn triệu tập cuộc họp bàn với sự có mặt của tất cả đại diện các hộ gia đình để bàn về kế hoạch tổ chức lễ hội. Trong cuộc họp, mọi người sôi nổi đóng góp ý kiến, mọi khâu công việc như chuẩn bị, tiến hành nghi lễ, lễ vật đều được bàn bạc kỹ lưỡng. Cuối cùng, lễ hội “kin khẩu máy” của bản Nà Khum năm nay được thống nhất tổ chức trong một ngày bao gồm có 3 phần: Phần lễ vào buổi sáng, phần liên hoan vào buổi trưa và phần hội diễn ra vào buổi chiều.
Nghi lễ sẽ được tiến hành tại cánh đồng ở giữa bản để thuận tiện cho việc đi lại của tất cả mọi người, đồng thời, đây cũng là nơi có mặt bằng rộng rãi phù hợp với hoạt động có đông người tham gia. Tại cánh đồng này, bà con sẽ dựng lên một đàn lễ để làm nơi dâng lễ cho hồn lúa và các vị thần. Các lễ vật cần có là thóc, gạo, gà sẽ giao cho cả bản cùng nhau đóng góp.
Lễ Cơm mới của đồng bào Lự không chỉ là 1 nghi thức quan trọng trong đời sống tâm linh, lễ hội “kin khâu máy” còn là không gian lý tưởng để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong trang phục, kiến trúc, nghề thủ công và các rò chơi dân gian. Bởi vậy, lễ hội “kin khâu máy” là lễ hội tốt đẹp cần được giữ gìn, lưu truyền và sự tham gia nhiệt tình, đông đảo của bà con nhân dân cùng tinh thần ham học hỏi đáng quý của thế hệ trẻ sẽ làm những tiềm lực lớn để giúp lễ hội này luôn trường tồn trong đời sống ủa người dân nơi đây.
27 окт 2021
