Vive, vive le geus uit het 'Nieu Geusen Liet-Boeck' 1581. Het lied herdenkt de slag bij Oosterweel op 13 maart 1567
DE GEUZEN
De geuzen waren aanvankelijk Nederlandse edelen, tegenstanders van de Spaanse koning Filips II. Later verwees de term specifiek naar de strijders die te land of te water (watergeuzen) het leger van de koning bevochten.
WAAR KOMT DE GEUZENNAAM VANDAAN?
Verbond der Edelen - Aanbieding van het Smeekschrift der Edelen De term geuzennaam gaat terug tot de zestiende eeuw, toen de Nederlanden tijdens de Opstand (1568-1648) het Smeekschrift der Edelen aanboden aan landvoogdes Margaretha van Parma, in Brussel. Dit vond plaats op 5 april 1566. Wat er toen gebeurde wordt vermeld in De kroniek van Godevaert van Haecht (1566). De aanwezige raadsheer Karel van Berlaymont (ca.1510-1578) zag de circa tweehonderd edelen die Margaretha een petitie gaven om de protestanten meer ruimte te geven en zei toen, volgens de overlevering, het volgende:
“N’ayez pas peur, Madame, ce ne sont que des gueux” (Wees niet bang, mevrouw, het zijn maar bedelaars)
Geuzen is dan ook afkomstig van ‘des geuex’, wat bedelaars of armoedzaaiers betekent. In een ouder verslag van Jacob van Wesenbeke wordt hier ook naar verwezen, in deze passage:
“Voilà entrer des beaux gueux” (Zie daar eens wat fraaie bedelaars binnenkomen)
De Reformatie, ook wel Hervorming genoemd, is een invloedrijke zestiende-eeuwse beweging die leidde tot het ontstaan van protestantse kerken. De bekendste namen die aan de Reformatie verbonden zijn waren die van reformatoren als Maarten Luther, Johannes Calvijn, Huldrych Zwingli
De naam Reformatie is afkomstig van het Latijnse woord reformatio, wat ‘verbetering’ betekent. Een synoniem is het woord hervorming. De term reformatio geeft meteen aan wat de reformatoren beoogden: niet het stichten van een nieuwe kerk, maar het verbeteren van de bestaande Rooms-Katholieke Kerk
De hoofdoorzaak, was er al eeuwenlang sprake van allerlei misstanden in de Rooms-Katholieke Kerk. De geestelijkheid had veel macht, maar was corrupt. Zo verdeelden ze onderling de baantjes (simonie), had rond 1500 een kwart van de geestelijkheid een seksuele relatie (ook wel concubinaat genoemd, ondanks de belofte van geestelijken om volgens het celibaat te leven) en buitte de geestelijkheid de leken uit via de aflaathandel (met een aflaat kon je je zonden afkopen), terwijl deze stand zelf in de grootste weelde leefde.
Meestal wordt het begin van de Reformatie gedateerd op 31 oktober 1517, toen Maarten Luther zijn 95 stellingen in de openbaarheid bracht.
De Reformatie in de Nederlanden
Voor 1550 speelde de Reformatie in de Nederlanden nog geen rol van betekenis. Protestanten werden zwaar vervolgd in deze tijd, vooral sinds de instelling van de inquisitie in de Nederlanden onder Karel V in de jaren 1520. Tot ongeveer 600 belandden circa 2000-3000 protestanten op de brandstapel.
Kort voor het begin van de Tachtigjarige Oorlog, rond 1560, ontstonden in Vlaanderen en Brabant de eerste ondergrondse protestantse gemeenten. Via het Smeekschrift (1566) vroegen de protestanten landvoogdes Margaretha van Parma om een verzachting van de vervolging. Toen dat niet gebeurde, brak de Tachtigjarige Oorlog uit.
~ Enne Koops
De glas-in-loodraam in de Sint-Janskerk in Gouda herinnert ons hieraan. In 1595 schonken de Staten van Holland dit raam aan de Sint-Janskerk,
De vrijheid van consciëntie of geweten is in dit raam symbolisch weergegeven door een vrouw op een zegekar die getrokken wordt door vijf deugden: Liefde, Gerechtigheid, Eendracht, Trouw en Standvastigheid. Met haar ene hand drukt vrouwe gewetensvrijheid een menselijk hart tegen haar boezem, met haar andere hand omklemt ze een opengeslagen Bijbel. De wagen overrijdt een man met kroon en rode koningsmantel die de tirannie verbeeldt en maakt zo een eind aan de bestaande sociale orde. De andere figuur op de zegekar met zwaard en schild verbeeldt de bescherming van het geloof. Het raam maakt zichtbaar dat deugden als liefde (weergegeven door een moeder met twee kinderen om haar rokken), gerechtigheid, eendracht, trouw en standvastigheid de gewetensvrijheid doen zegevieren over de tirannie en onverdraagzaamheid. Bovendien is deze overwinning alleen mogelijk als het geloof met zijn wapenrusting bescherming biedt aan hen die vechten voor vrijheid van denken en geloof, wat in die tijd een strijd op leven en dood was. Is het niet bijzonder dat de regerende macht de vrijheid van geweten en godsdienst wilde eren door aan deze kerk dit raam cadeau te doen?
Voor meer volksliederen: liedjesuitnederland.nl/ko
30 июл 2021
