Yanlış Kader İnancının Etkileri | Kur'an'da Kader 

Kader konusu zannedildiği kadar zor ve anlaşılmaz bir konu değil. Konuyu anlaşılmaz ve içinden çıkılmaz bir hale getiren biziz. Allah'ın "Bir kısım insanları cehennem için yaratmış olduk" demesi isim isim belirlediği bir takım kullarını sırf cehennemlik olsunlar diye yarattığı anlamına gelmez. Olur mu öyle şey? Zaten ayette açıkça kimlerin cehennemlik olacağını söylüyor: "Yürekleri vardır; onunla anlamazlar. Gözleri vardır; onunla görmezler. Kulakları da vardır; onunla duymazlar. İşte onlar, hayvanlar gibidir, üstelik daha da şaşkındır." Cehennemi seçme hakkını, vahye ve yapılan ikazlara kendini kapatmış, illa ki cehennemlik olacağım diye uğraşanlara tanıyor rabbimiz. Yoksa ezelde cehennemlik olarak yazdığı bir takım insanlar yok. Bu onun adaletine yakışmaz her şeyden önce. Vakfın mealinde -başkaca bir ifade tarzı bulunamadığı durumlarda- bazı kelimeler ilave edilerek anlam daha doğru bir şekilde ifade edilmeye çalışılıyor. Amaç gerçek anlamı ortaya koymak ve vurgulu hale getirmek. Kesinlikle tahrif değil. Tahrif, anlamı kastedilmeyen bir yöne çekmeye çalışmaktır. Kastedilen anlamı ortaya koymaya çalışmak tahrif olmaz. Daha düzgün bir ifade şekli aklınıza geliyorsa, vakıf tekliflere her zaman açık. Hadid 22 ve 23 benim sıklıkla üzerinde durduğum ve anlaşılması görece biraz daha çaba isteyen 2 ayettir. Hadid 22, Şura 30 ve Tegabun 11 aynı ifadelerle başlar ve aynı konuyu açıklar, vuzuha kavuşturur. Bu 3 benzeşik ayeti birlikte okuyup değerlendirmek gerekir kanaatindeyim. Ancak kısaca şunu söyleyebilirim. Hadid 22'de bahsi geçen konu kesinlikle "Başa isabet eden musibetler" konusudur. Kişinin kendi elleriyle yapıp ettikleri neticesinde kesp edilen musibetler henüz yaratılmadan (başa gelmeden) önce kaydediliyor. Ve zamanı gelince rabbimizin izniyle tecelli ediyor. Bu üç ayeti alt alta yazıp birlikte okuduğunuzda Hadid 23, tosladığınız değil içinizin yatıştığı bir ayet oluyor. Kader konusunda sessiz kalmayı denedik. Yüz yıllardır onun dinin bir sırrı olduğunu, üzerinde çok fazla düşünülmemesi gerektiğini, anlaşılmasının imkansız olduğunu söyleyip durduk. Ne değişti? Problem ortadan kalkmadığı gibi gittikçe daha fazla sorun olmaya devam etti. Kuran'ın ortaya koyduğu inanç doktrinleri doğru anlaşıldığı ve yaşandığı takdirde kesinlikle müminleri manipüle etmek amacıyla kullanılamaz. Sizin de kabul ettiğiniz fikre göre kader inancı siyasetçiler tarafından kötü amaçla kullanılıyor ama yanlış kader inancı yani Kuran'da yer almayan, sonradan dine sokuşturulan kader inancı bu amaçla kullanılıyor. Doğru kader inancı ise Kuran'da yer alan tıpkı diğer doğru inanç doktrinleri gibi mutlaka doğru ve salih bir amaca hizmet edecektir. Açık ayetlere göre Kuran, kader inancını kabul eder. Kuran'da kader inancı yoktur demek bence yanlış. Ölçü anlamında kullanılan ve dinin temel taşlarından birini oluşturan kader inancı her müminin mutlaka inanması gereken bir inançtır. "Biz her şeyi bir kadere (bir ölçüye) göre yarattık" ayeti bunu hükme bağlar. Geleneksel kader inancının, benim statik kader dediğim eskilerin ise ıztırarî (zorunlu) kader dedikleri kısım elbetteki doğrudur. Geleneksel kader inancının söylediği herşey yanlıştır demiyoruz ki... Hatta ben çok küçük ancak çok çok önemli bir kısım hariç hemen hemen tamamı doğrudur diyorum klasik kader inancının. Yanlış olan şudur: İnsanın hür iradesiyle karar vererek yapacağı ve imtihana tâbi eylemlerinin bu tanım içine sokulması. Yani ezeli takdir ve bilginin konusu haline getirilmesi. Bu takdirde dinin ve hayatın çok önemli bir kısmı anlamını yitiriyor. Şeytanın at koşturacağı devasa bir hareket alanı açılmış oluyor. Bu küçük bir alandır zira sadece imtihan konularını içerir. Çok çok önemlidir çünkü insanın ebedi hayatındaki yerini bu bahis belirler. Klasik kader inancı aslında yaptığı hatanın farkındadır ve kendi kendine attığı golü çıkarmaya çalışır. Tenzih gibi bir konuya takılır mesela. Allah'ı, onun bize öğrettiği şekilde değil de kendi kafasına göre tenzih etmeye çalışır, kendince noksanlık zannettiği bazı şeylerden. Sorumluluk, ceza ve mükafaat gibi konuları bağdaştıramaz kader bahsiyle. Adaletli bir sınav tasarlanamamış şeklinde oluşan görüntüyü açıklayamaz. Kader konusunu doğru anlamaktan korkmayalım. Asıl yanlış bir kader inancına körü körüne saplanmaktan korkalım. Aradığımız ve araştırdığımız bir konuda yapacağımız muhtemel hatalarla ilgili bir mazeretimiz olabilir. Ancak körü körüne taklit ettiğimiz, içimize, aklımıza, gönlümüze sinmediği halde düşünüp taşınmadan inandığımız bir konuda mazeretimiz bile olamaz. Selam ve dualarımla..

Galiba. Oyle. Bende. Yıllardır. Sorguluyorum. Hala. Anlıyamadım.

Dursun bey bu güzel soru için teşekkür ediyorum. Elbetteki Bakara 155'inci ayette bahsi geçen musibetler birer imtihan vesilesidir. Bunda bir şüphe yok. Başka imtihan kalemleri de sayılır ayetlerde ve onlar da sonuç ititbariyle bir fitne, bela veya musibettir, imtihan amacına hizmet eder. Bunlar mutlaka sabredilmesi, üstesinden gelinmesi gereken sınav kalemleridir. Zira Allah hayatı ve ölümü, kim daha güzel bir iş yapacak diye tespit etmek amacıyla yaratmıştır. Benim irdelediğim soru şu: Evet, tüm bunlar, insanın başına isabet eden musibetler olarak bir imtihan sebebiyle gelmektedir de kimin başına hangi musibet gelecek, buna nasıl karar verilmektedir? Musibetler, insanlar arasında dağıtılırken tamamen rastgele mi dağıtılmaktadır? Burada işleyen bir kader, bir ölçü, bir yasa var mıdır? İnsanın başına gelen musibetler Allah ezelde öyle yazdığı için mi o şekilde gelmektedir? Yoksa insan kendi elleriyle yapıp ettikleri neticesinde bir takım musibet ve belaları kesp ettiği, kazandığı için mi Allah o şekilde yazmaktadır? 2 yıldır süren sohbetlerimizde ana problem konusu olarak bunu işlemeye çalıştık. Çıkış noktamızı da Şura suresinin 30'uncu ayeti oluşturdu: "Başınıza hiçbir musibet gelmez ki kendi ellerinizle kazandıklarınız sebebiyle olmasın. Allah bir çoklarını da bağışlar." Benim ayetlerden anladığım şu: Evet! Sizin örneğini verdiğiniz Bakara 155 ve diğer pek çok ayet sınav kalemlerini açıkça sayar. Ama bu sınav kalemlerini ben sizler için sırf imtihan olsun diye ezelde yazdım demez rabbimiz. Hatta Hadid 22'ye göre yazdığı musibetleri hemen yaratmaz, bir süre bekler ve sonra yaratır. Yazma sebebi de Şura 30'a göre insanın kendi elleriyle yapıp ettikleridir. Üstelik bunlar o kadar çoktur ki, Allah insanları yaptıkları yüzünden onları hemen cezalandırsaydı, yeryüzünde dolaşan bir tek canlı kalmazdı. Tegabun 11'e göre de bu yazılanların başa gelmesi mutlak olmayıp sonuç itibariyle Allah'ın iznine tabidir. Takdirle tecelli arasına giren bu süre aradaki bağı (korelasyonu) kurmayı zorlaştırır ama netice olarak insanın lehinedir. Yanlıştan dönmek, tevbe etmek ve yazılan musibetleri engellemek adına bir şeyler yapmak için zaman kazandırır insana. Yayınlanan sohbetlerde anlattıkların ne kadar ikna edici oldu bilemiyorum ama sohbetlerde işlemeye çalıştığım ana fikir buydu ve tamamını ilgili ayetlere dayandırarak anlatmaya çalıştım. Hata ve kusur varsa tamamı benim anlayışımdaki eksiklik yüzündendir.