بحث آزادیِ درون در اندیشه مولانا(۱)، آزادگی والاترین مقام از شئونات انسان - از زبان عبدالکریم سروش 

فایل صوتی :
drive.google.com/file/d/0B-I-...
-----------------------------------------------
🔘 توفیق به معنی وفق دادن و چیزهایی را در کنار هم نهادن و پیوند زدن و مؤلفه ها را به یکدیگر گره زدن تا به یک مقصودی نائل آییم. عموماً تکنولوژی توفیق است یعنی عناصری و اجزایی را که هر یک به تنهایی آنچنان اهمیتی ندارند کنار هم می نشانیم و از اینها یک نتیجه ای میگیریم، و یا قوانینی از طبیعت که هر کدام سر جای خودشان هستند را با همدیگر تلفیق میکنیم و بین آنها توفیق برقرار میکنیم تا بتوانیم به نتیجه برسیم.
🔘 وقتی ما میگوییم خدا به شما توفیق بدهد یا انشاءالله موفق باشید یا به تعبیر مولانا از خدا خواهیم توفیق ادب، یعنی انشاءالله وسایل را جور کند. ممکن است من پنج یا ده علت را بشناسم و این علتها را فراهم کنم اما برای رسیدن به مقصد علتهای دیگری هم لازم باشد که به عقل من نمیرسد و در دسترس من نیست.
🔘 کلمه توفیق همانی است که در واقع جایگزین بخت شده است. وقتی که میگویید فلانی بختیار است و بخت نیک یار اوست یعنی موفق است یعنی اسباب و علل با هم جور شده اند تا او به مقصدش برسد. اسباب و علل آنچنان جور شدند که خود او هم نمی داند که چگونه جور شدند ولی او به مقصد رسیده است. این همان چیزی است که ما در زبان فلسفی میگوییم قرانهای میمون، یعنی تقارن هایی صورت گرفته و چیزهایی بروی چیزهای دیگری نشسته که مجموعاً میمون و مبارک شده و حُسن نتیجه داده است. ما میتوانیم قرانهای نا میمون هم داشته باشیم که به اصطلاح به آن بخت بد یا بدبیاری میگوییم. از قضا خوشبختی به سراغ ما می آید و همه آن قابل برنامه ریزی و طراحی نیست. کسی میتواند هزار شیوه را بکار بگیرد ولی به مقصد نرسد.
🔘 اگر از مولانا بپرسیم میگوید: اگر شما حس کنید که برای انجام کاری همتّی در شما پدید آمد بدانید که توفیق به سراغ شما می آید یعنی بسیاری از اجزاء حاصل بوده یک یا چند جزء آن که همت و عزم راسخ و ارادهٔ قوی که لازم برای انجام کار بوده در شما نبوده است و زمانی شما احساس میکنید که شما را برانگیخته اند برای اینکه یک کاری تا تمام نشده رها نکنید این یکی از همان عوامل توفیق است. گاهی هم کسالتی و ملالتی بر آدمی عارض میشود که سست میکند و دنبال کاری نمیرود این علامت بی توفیقی است.
🔘 ما همیشه از خداوند توفیق کارهای نیک را میخواهیم ولی این را بدانید برای کارهای بد هم توفیق لازم است. در کارهای بد گرچه ما توفیق آنرا به خدا نسبت نمی دهیم اما اشکالی هم ندارد اگر نسبت بدهیم، اینجا بحث ادب نیست بحث حقیقت گویی است یعنی چیزهایی که ما فکر میکنیم بد است منظور این نیست که برای خداوند هم بد است. بعضی ها فکر میکنند که چیزی که ما بد میشماریم خداوند دستش را عقب میکشد.
🔘 همانطور که دعای له داریم دعای علیه هم داریم نمیشود گفت که شما اگر به نیت خیر به کسی دارو دادید خوب میشود و اگر زهر دادید زهر کار نمیکند و اتفاقی نمی افتد.
اگر شما دعا را یک عامل موثری در عالم بدانید، نفرین هم یک دعا بر علیه کسی است هیچ جایی گفته نشده است که خداوند قول داده نفرین ها را مستجاب نکند، اگر واقعاً کسی نفرین بکند و بد کسی را از خدا بخواهد واقعاً ممکن است این نفرین موثر واقع شود برای اینکه نفرین هم یک جور دعا است و وقتی کسی با طلب شدید و با اضطرار این را میخواهد، خواهد شد.
🔘 توفیق در یک نظام علیّتی یک جور است اما در یک نظام غیر علیّتی که مولانا هم پیرو و مروج و مبلّغ آن نظام است معنای دیگری پیدا میکند. مولانا از کسانی است که قائل به علیت در این عالم نیست. آن چیزهایی که ظاهرا علت اند بنا به شرایطی علیت خود را از دست میدهند. مولانا میگوید اغلب چنین است که آب آتش را خاموش میکند اما هیچ دلیلی وجود ندارد که همیشه اینچنین باشد.
در مکتب مولانا توفیق یک معنای قوی تر و غلیظ تری پیدا میکند. به این معنا که چیزهایی در کنار هم بنشینند که میتوانند نتایج دیگری هم بدهند اما این بار و به مدد توفیق الهی همان نتیجه مطلوبی را ببار بیاورند که ما از خدا خواسته ایم.
--------------------------------------------------
منبع :
مدرسه مولانا جلال الدین School of Rumi
شــرح مثنــوی - دفتــر نخسـت - جلسه دوازدهم
عبدالکریم سروش