استاد شفیعی‌کدکنی در جلسۀ درس روز سه‌شنبه ۲۹ بهمن ماه ۱۳۹۸ دربارۀ قوام‌السلطنه و وثوق‌الدوله چنین می‌گویند:
«به سیاستمدار وقتی دارد کار می‌کند نمی‌توان نمره داد. باید کارش تمام بشود و دورۀ سیاسی او بگذرد و زمان بگذرد. کلی زمان که بگذرد می‌توان نمره داد. شاید من هم اگر معاصر خواجه نظام‌الملک بودم کار همان فدایی اسماعیلی را می‌کردم و به او چاقو می‌زدم ولی الان که نگاه می‌کنم [خواجه را بزرگترین سیاستمدار مشرق‌زمین در زمان خود می‌بینم]. ببینید سیاست یک دنیایی است که هیچ‌وقت در تأیید و تکذیبش اجماع وجود نمی‌تواند داشته باشد. شما می‌توانید همه اجماع کنید بر سر این که سعدی بهترین شاعر است اما نمی‌توانید تصمیم بگیرید که بهترین سیاستمدار کی هست؛ یکی می‌گوید فلانی خوب بود. یکی می‌گوید یک‌جاهایش بد بود. دیگری می‌گوید گور باباش بسیار آدم بدی بود. سیاست اجماع‌پذیر نیست ولی معدّل یک رجل سیاسی را از دور و بعد از مرگش وقتی نگاه می‌کنید؛ مثلاً می‌گویید چرچیل برای مصالح بریتانیا عالی بود. زمانی که چرچیل زنده بود هر روز به او فحش می‌دادند اما الآن که سال‌ها از مرگش می‌گذرد جامعۀ سیاسی بریتانیا می‌گوید آفرین بر چرچیل. البته برای ما چرچیل بسیار بد بود. ما فحش خواهرمادر هم به او بدهیم کم است! بنابراین در سیاست اجماع وجود ندارد.
هیچ سیاستمداری روز اول دست خودش را رو نمی‌کند. مثل من نیست که همۀ حرف دلش را فورا بگوید. سیاستمدار باید سال‌ها از مرگش بگذرد تا شما بتوانید به پرونده‌اش برسید و بگویید خوب یا بد است. ما بچّه که بودیم به قوام‌السلطنه فحش می‌دادیم؛ به وثوق‌الدوله فحش می‌دادیم؛ الآن که من هشتاد سال از عمرم می‌گذرد وقتی به پشت سرم نگاه می‌کنم می‌بینم که ما بچّه بودیم؛ اشتباه می‌کردیم. وثوق‌الدوله سیاستمدار بزرگی بود. قوام‌السلطنه سیاستمدار بزرگی بود. الآن که هفتاد سال از مرگ وثوق‌الدوله و [بیشتر از] شصت‌و‌پنج سال از مرگ قوام‌السلطنه می‌گذرد و من کتاب خواندم زندگی کردم فرنگستان رفتم با استادان فرنگی چانه زدم و بحث کردم، الآن می‌فهمم که قوام‌السلطنه آدم وطن‌پرست و شریفی هم بود و وثوق‌الدوله هم همین‌طور».
6 сен 2024
