ചരിത്രമെന്ന വ്യാഖ്യാനം നൽകി തെറ്റു വരുത്തിയാൽ അത് ചരിത്രം ആകില്ല. ഗുരുവായൂർ ആദ്യകാലത്ത് ഒരു ഭഗവതി കാവ് ആയിരുന്നു എന്നതിന് ശക്തമായ തെളിവ് ഉണ്ട് പിൽക്കാലത്ത് അത് വിഷ്ണുക്ഷേത്രം അകപ്പെട്ടു എന്നാൽ പൂന്താനത്തിന് കാലത്തോട് കൂടിയാണ് അതൊരു കൃഷ്ണ സങ്കൽപ്പത്തോട് കൂടി ചേർന്നത്. അത് ഗുരുവായൂരിൽ മാത്രമല്ല കേരളത്തിൽ ഉടനീളം വിഷ്ണു ക്ഷേത്രങ്ങൾ കൃഷ്ണസ്വാമി ക്ഷേത്രം എന്ന നിലയിൽ ഇടക്കാലത്ത് വെച്ച് അറിയപ്പെടാൻ തുടങ്ങി . ആദ്യ ദ്രാവിഡ ദേവനായ മായോൻ കൃഷ്ണ സമാനമായ ദൈവസങ്കൽപം ആണ് അത് പിൽക്കാലത്ത് വൈഷ്ണവ് സങ്കൽപവുമായി ചേരുകയും ചെയ്തു പത്മനാഭസ്വാമി ക്ഷേത്രം എല്ലാം അതിൻറെ ബാക്കി പത്രമാണ് .
കേരളത്തിലുടനീളമുള്ള ഭഗവതി-ശാസ്താവ് പ്രതിഷ്ഠയാണ് ഗുരുവായൂരിലുണ്ടായിരുന്നത്. പില്കാലത്ത് മഹാവിഷ്ണു പ്രതിഷ്ഠ വന്നു, അത് പിന്നീട് ശ്രീകൃഷ്ണ സങ്കല്പം ആയി എന്ന് അനുമാനിക്കാം. ഇന്നും ശ്രീകോവിലിൽ ചതുർബാഹുവായ മഹാവിഷ്ണു പ്രതിഷ്ഠയാണ്. ആദ്യകാലത്ത് നരസിംഹസങ്കല്പമായിരുന്നു എന്നും കേൾക്കുന്നു. അവതാരങ്ങൾക്ക് ചതുർബാഹു മഹാവിഷ്ണു പ്രതിഷ്ഠ തന്നെയാണ് പലയിടത്തും.
ഇത് കൈയിലിട്ട് ഉണ്ടാക്കിയ ചരിത്രം😂. ഗുരുവായൂരിൽ കൃഷ്ണൻ എക്കാലത്തും പ്രതിഷ്ഠ ആയിട്ടില്ല എന്നതാണ് വാസ്തവം ഗുരുവായൂരിലെ ആദ്യത്തെ പ്രതിഷ്ഠ ഭഗവതിയാണ് ഇന്നും ആ ഭഗവതി അവിടെയുണ്ട് ദ്രാവിഡ ദേവതയായ ഭഗവതിയായി കാവ് സങ്കൽപ്പത്തിൽ ആയിരുന്നു ആരാധിച്ചിരുന്നത് പിൽക്കാലത്ത് ഒരു വൈഷ്ണവ ക്ഷേത്രം ആകുക മാത്രമേ ചെയ്തിട്ടുള്ളൂ വൈഷ്ണവ ക്ഷേത്രമായ ഇപ്പോഴും കൃഷ്ണനു വേണ്ടിയുള്ള ക്ഷേത്രമല്ല വിഷ്ണുവിന് വേണ്ടിയുള്ളതായിരുന്നു എന്നാൽ പൂന്താനത്തിന് കാലത്തോട് കൂടിയാണ് പൂന്താനത്തിന് അതിയായ ഭക്തി വിഷ്ണുവിനെ കൃഷ്ണൻ എന്നുള്ള രീതിയിൽ സങ്കൽപ്പിച്ച് ആരാധിക്കാൻ തുടങ്ങിയതും പൂന്താനം വിഷ്ണു ക്ഷേത്രങ്ങൾ പിൽക്കാലത്ത് പലയിടങ്ങളിലും കൃഷ്ണ ക്ഷേത്രം എന്ന രീതിയിൽ അല്ലെങ്കിൽ കണ്ണൻറെ അമ്പലം എന്ന രീതിയിൽ അറിയപ്പെടുന്ന. ഉദാഹരണം 108 ദിവ്യ ദേശങ്ങളിൽ ഒന്നായ മഹാവിഷ്ണുവിന് സമർപ്പിക്കപ്പെട്ട ക്ഷേത്രമാണ് എന്നാൽ ഇന്ന് പാർത്ഥസാരഥി ആയത് കൃഷ്ണൻ ഇന്ന് സങ്കൽപ്പത്തിലാണ്. കൃഷ്ണ സമാനമായ ദൈവം ദ്രാവിഡ നാട്ടിൽ ആരാധിച്ചിരുന്നു അത് മായോൽ് എന്ന ദൈവമാണ് അത് പക്ഷേ ജൈനമതവും ആയി യാതൊരു ബന്ധവുമില്ല അത് ഗോക്കളെ മേച്ചു നടന്ന ആയുർ വിഭാഗങ്ങളുടെ ദൈവമായിരുന്നു പിന്നീട് വൈഷ്ണവ മതത്തിലേക്ക് ചേരുന്ന സങ്കല്പം. അതുകൂടാതെ ജൈനമതത്തിലെ വളർച്ചയ്ക്ക് വേണ്ടി പെട്ടെന്ന് രണ്ട് ദൈവങ്ങളെ ഉണ്ടാക്കി എന്ന് പറയുന്നത് തന്നെ തീർച്ചയായും വിശ്വസിക്കാൻ കഴിയാത്ത കാര്യമാണ് അത്തരത്തിൽ ഉണ്ടാക്കിയാൽ അത് ജൈനമതത്തിലെ വ്യക്തിത്വത്തെ തന്നെ ചോദ്യം ചെയ്യുന്ന കാര്യമാണ്. ജൈന ആരാധനാലയങ്ങളിലെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠ ജൈന തീർത്ഥങ്കരന്മാർ തന്നെയാണ് എന്നാൽ പിൽക്കാലത്ത് പല സങ്കൽപ്പങ്ങളും കൂടി ചേർന്നിട്ടുണ്ട് എന്നത് വാസ്തവം ഉദാഹരണം പത്മാവതി പോലുള്ള രക്ഷാ ദേവതാ സങ്കൽപ്പങ്ങൾ പക്ഷേ അപ്പോഴും അവ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠ ആയി വന്നിട്ടില്ല ഉപദേവത സാന്നിധ്യം മാത്രമായി.
