1938'de kurulan Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi (House Un-American Activities Committee), 1975'te Temsilciler Meclisi tarafından lağvedilinceye dek faşist veya komünist bağları olduğundan şüphe duyduğu sivilleri, kamu çalışanlarını ve kurumları ihanet ve yıkıcı faaliyetlerde bulunma suçlamalarıyla yargılamıştır.
Komitenin yürüttüğü soruşturmalarda pek çok sanatçı ve düşünür yargılanmış, Hollywood özelinde bir kara liste bile yayınlamıştır. Nazi rejimi karşıtı eserleri sebebiyle Almanya'dan ayrılmak durumunda kalan ve 1947'de Amerika'da siyasi göçmen olarak bulunan Bertolt Brecht de komitenin sorguladığı isimlerden biri olmuştur.
"Bir dizi devrimci şiir, oyun ve diğer türden yazılar yazmak," suçlamasıyla ifadeye çağrılan Brecht, kendisiyle beraber yargılanan diğer 10 kişinin aksine konuşmayı seçmiştir. Nitekim söz konusu 10 kişiden ayrı olarak kendisinin Amerika'da "misafir" olduğunu ifade eden Brecht, işbirliği yapmaması durumunda uzun sürelerce alıkonularak Avrupa'ya gidişinin engelleneceği endişesini taşımaktadır.
Gelgelelim "yabancılaştırma efekti"nin güçlü bir enstrüman olduğu "epik tiyatro" kuramının kurucusu Brecht, komitenin sorularına yalan cevaplar vermemekle beraber, kendine özgü kaçamak, ironik veya belirsiz cevaplarla sorgulama boyunca ufak oyunlar oynamıştır. Şöyle ki, soruşturma amiri Robert Stripling, Brecht'in "Karar" adlı oyununda geçen bir şarkıyı İngilizce okuduktan sonra bunu Brecht'in yazıp yazmadığını sorar. Brecht ise onu şöyle cevaplar: "Ben Almanca bir şiir yazdım, bu okuduğunuz şey ondan epey farklı." Elbette ki dinleyiciler de bu cevaba karşı gülmeden edemez.
Aynı şekilde, kendisinin "devrimci" yazıları üzerinden sorulan soruları ise şu şekilde yanıtlar Brecht: "Hitler'e karşı verilen mücadelede birtakım şiir, şarkı ve oyun yazdım ve elbette ki bunlar devrimci sayılabilir, çünkü nihayetinde o hükümeti devirmek amacını taşıyordum."
Görüldüğü üzere, "cadı avı" niteliğindeki yargılamaları yürüten bir komite ile işçi sınıfı mücadelesini sanatın konusu haline getirmeye çabalayan bir yazarın çarpışmasını açık seçik önümüzde koyan bu tarihi ses kaydının oldukça önemli olduğunu düşünerek çevirisini yapmak istedim.
* * *
Çeviri: Ümid Gurbanov
Blog: umidgurbanov.substack.com
Twitter: / umidgurbanov
* * *
Twitter: / ufaktefekceviri
Patreon: / umidgurbanov
4 май 2021
