Yargılama Giderlerinin Haklılık Oranına Göre Paylaştırılmasını Öngören Kuralın
Kamulaştırmasız El Atma Sebebine Dayalı Tazminat Davaları Yönünden Anayasa’ya
Aykırı Olduğuna Dair AYM KARARI
KARAR NO: 2023/207
KARAR TARİHİ: 30.11.2023
R.G. YAYIMLANMA TARİHİ: 18.11.2023
Anayasa Mahkemesi 30/11/2023 tarihinde E.2023/101 numaralı dosyada, 6100 sayılı Hukuk
Muhakemeleri Kanunu’nun 326. maddesinin (2) numaralı fıkrasının “kamulaştırmasız el atma
sebebine dayalı tazminat davaları” yönünden Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar
vermiştir. Söz konusu fıkrada “(2) Davada iki taraftan her biri kısmen haklı çıkarsa, mahkeme,
yargılama giderlerini tarafların haklılık oranına göre paylaştırır” şeklinde ifadeler yer
almaktadır.
Küçükçekmece 5.Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından HMK’nın 326. Maddesinin ikinci
fıkrasında yer alan kuralın mülkiyet hakkının özüne dokunduğu ve anılan hakkı işlevsiz hâle
getirdiği, mülkiyet hakkının korunması ile bu hakka yönelik müdahalelerin Anayasa’ya ve
kanuna uygun olarak gerçekleşmesini sağlamanın devletin temel amaç ve görevleri arasında
yer aldığı, ayrıca bunun hukuk devleti ilkesinin de bir gereği olduğu belirtilerek kuralın
Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Kamulaştırmasız el atma sebebine dayalı tazminat talebiyle açılan davada davacının kısmen
haksız çıkması, idarenin Anayasa’ya açıkça aykırı bir eyleminin bulunduğu gerçeğini
değiştirmemektedir. Bu itibarla kamulaştırmasız el atma sebebine dayalı tazminat davası
kısmen reddedilmiş olsa da davacı gerçek karşılığın ödenmesine yönelik güvenceden
yararlanmalıdır. Zira kamulaştırmasız el atma sebebine dayalı tazminat davalarında malike
yüklenecek külfet nedeniyle taşınmazın gerçek karşılığı ödenmeden idare adına tescil edilmesi
sonucunu doğurabilecek herhangi bir hüküm Anayasa’nın 46. maddesinde öngörülen gerçek
karşılığın ödenmesi güvencesi ile bağdaşmayacaktır.
Nitekim Anayasa Mahkemesinin Kararında da “
Kamulaştırmasız el atma sebebine dayalı tazminat davaları idarenin Anayasa ve kanunla
öngörülen kamulaştırma usul ve esaslarına uymaksızın özel mülkiyete konu bir taşınmaza fiilen
el atması durumunda gündeme gelmektedir. Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru
kapsamında verdiği kararlarda da ifade edildiği üzere idare tarafından özel mülkiyete konu bir
taşınmaza kamulaştırmasız el atılması kanuni dayanaktan yoksun bir eylem niteliğindedir (bu
yöndeki kararlar arasından bkz. Celalettin Aşçıoğlu, B. No:2013/1436, 6/3/2014 § 58).
56. Hukuk devletinde idare, Anayasa koyucunun özel olarak öngördüğü güvencelere aykırı
eylemde bulunmamak konusunda ciddi bir hassasiyet göstermekle yükümlüdür. Özel mülkiyete
konu bir taşınmaza idare tarafından fiilen el atılması anayasal bağlamda idareden
beklenmeyen, hukuk güvenliğini ortadan kaldıran ve Anayasa ile güvence altına alınmış özel
mülkiyet rejimini tehdit eden bir eylemdir. İdarenin Anayasa’ya açıkça aykırı bu eylemine
dolaylı da olsa müsamaha gösterilmesi sonucunu doğuracak ve kamulaştırmasız el atma
nedeniyle tazminat davası açmak zorunda kalan kişileri daha da dezavantajlı bir konuma
getirecek düzenlemeler Anayasa’nın 46. maddesinde öngörülen güvencelerle
bağdaşmayacaktır (AYM, E.2022/61, K.2022/101, 8/9/2022 § 40).
Kamulaştırmasız el atma sebebine dayalı tazminat davalarında malike yüklenecek külfet
nedeniyle taşınmazın gerçek karşılığı ödenmeden idare adına tescil edilmesi sonucunu
doğurabilecek herhangi bir hüküm Anayasa’nın 46. maddesinde öngörülen gerçek karşılığın
ödenmesi güvencesi ile bağdaşmayacaktır (benzer yöndeki değerlendirmeler için bkz. Kübra
Yıldız ve diğerleri, [GK], B. No: 2018/32734, 28/7/2022, § 61). Bu bağlamda söz konusu
davaların kısmen kabulüne karar verildiği hâllerde kural uyarınca davacının yargılama
giderlerinin bir bölümünden sorumlu tutulması taşınmazın gerçek karşılığını elde edememesine
yol açabilecek niteliktedir. “şeklinde ifade edilerek kamulaştırmasız el atma davalarında
idarenin haksız eylemi yanında davacıya başka bir külfetin de yükletilmemesine yönelik
kanaate varılmıştır.
Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle kısmı kabul halinde yargılama giderlerinin haklılık
oranına göre paylaştırılacağına ilişkin kuralın Anayasa’nın mülkiyet hakkına ve temel hak ve
özgürlerin sınırlanmasına ilişkin maddelerine aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
Twitter: / muratezcan
Instagram: / avmuratezcan
RU-vid: / avmurattezcan
Facebook: / murat.tezcan.7
Linkedin: / muratezcan
24 авг 2024
