Ep9 23 ความพิเศษที่ซ่อนอยู่ของเมืองโบราณศรีเทพ ที่ควรทราบ
ข้อเขียนของคุณวิศัลย์ โฆษิตานนท์ ประธานสภาวัฒนธรรมจังหวัดเพชรบูรณ์
เมืองโบราณศรีเทพ ที่ได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกของ UNESCO นั้น มี 3 บริเวณด้วยกัน คือ
1. บริเวณภายในเมือง ที่มีคูน้ำคันดินล้อมรอบ ทั้งเมืองในและเมืองนอก ซึ่งจะมีโบราณสถานที่สำคัญคือ
เขาคลังใน, ปรางค์ศรีเทพ, ปรางค์สองพี่น้อง, โรงอุโบสถ, และหลุมฝังศพมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ฯลฯ
2. บริเวณเขาคลังนอก มหาสถูปทวารวดี รูปแบบมณฑลจักรวาล และเจดีย์บริวาร ที่อยู่นอกเมือง
3. เขาถมอรัตน์ ที่มีผนังถ้ำด้านบน แกะสลักเป็นพระพุทธรูปและพระโพธิสัตว์ สมัยทวารวดี แต่สิ่งที่เป็นความพิเศษของเมืองโบราณศรีเทพนั้น นอกจากโบราณสถานที่ใหญ่โตงดงาม และสะท้อนถึงวัฒนธรรมหลายยุคหลายสมัยแล้ว ยังมีเรื่องราวน่ารู้ที่ยังซ่อนอยู่อีกมากมาย ซึ่งหลาย ๆ คนอาจจะยังไม่ค่อยรู้ จึงต้องรอให้สำรวจพิสูจน์ทราบกันต่อไป ดังนี้
1. อาณาเขตเมืองโบราณศรีเทพนั้น มีความกว้างใหญ่ไพศาลมาก เฉพาะในเขตเมืองที่อยู่ในคูน้ำคันดิน
ก็มีพื้นที่ถึง 2800 กว่าไร่ ยังมีร่องรอยการอยู่อาศัยของมนุษย์ โบราณสถาน โบราณวัตถุ ที่อยู่แผ่ขยายออกไปนอกจากเขตนี้อีกเป็นรัศมีโดยรอบนับ 10 กิโลเมตร
2. เมืองโบราณศรีเทพ ตั้งอยู่ใกล้แม่น้ำป่าสักก็จริง แต่เป็นตะพักดอนเกาะลาดเอียงจากตะวันออกไปตะวันตก ทำให้น้ำท่วมไม่ถึง และยังมีการบริหารจัดการน้ำที่ไหลมาจากภูเขาด้านทิศตะวันออก โดยมีคันทดน้ำ เบนน้ำให้ไหลเข้ามากักเก็บไว้ที่คูเมืองขนาดใหญ่รอบ ๆ เมือง เพื่อเก็บน้ำไว้ใช้ในฤดูแล้งอีกด้วย ซึ่งร่องรอยของคันทดน้ำ, เบนน้ำเหล่านี้ ก็ยังคงมีให้เห็นอยู่
3. เมืองโบราณศรีเทพ มีร่องรอยทางโบราณคดีตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ มาจนถึงสมัยวัฒนธรรมทวารวดี และสมัยวัฒนธรรมขอม อันจะเป็นหลักฐานที่สำคัญที่จะต่อยอดการเรียนการศึกษาประวัติศาสตร์บนแผ่นดินไทยในปัจจุบัน ที่แต่เดิมเคยเรียนเพียงแค่สมัยสุโขทัยลงมา จนเป็นอยุธยา ธนบุรี และรัตนโกสินทร์เท่านั้น และหลักฐานทั้งหมดนี้ มีปรากฏอยู่ในเมืองโบราณศรีเทพอย่างครบถ้วน
4. เมืองโบราณศรีเทพ มีหลักฐานทางโบราณคดีที่บ่งบอกถึงการนับถือศาสนาที่หลากหลายแต่สามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างเจริญรุ่งเรือง ได้แก่ ศาสนาผี ซึ่งถือเป็นระบบความเชื่ออย่างหนึ่ง ที่นับถือวิญญาณ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ และขวัญ ศาสนาฮินดู ที่มีหลากหลายนิกาย เช่น ไวษณพนิกายนับถือพระนารายณ์ ไศวนิกายนับถือพระศิวะ และลัทธิเสาระนับถือพระอาทิตย์ ส่วนศาสนาพุทธนั้น ก็มีทั้งนิกายมหายานที่นับถือพระโพธิสัตว์ และนิกายเถรวาทที่มีธรรมจักร พระพุทธรูป ใบเสมาและเจดีย์เป็นสัญลักษณ์
5. ที่หลุมฝังศพมนุษย์ก่อนประวัติศาสตร์ ปรากฏว่า พบลูกปัดหินคาร์เนเลียนสีส้มนี้ วางอยู่ใกล้ ๆ กับโครงกระดูก อายุประมาณ 2000 ปี ซึ่งหินคาร์เนเลียนแบบนี้ ไม่มีในเมืองไทย แต่จะมีอยู่ที่อินเดีย จึงเป็นหลักฐานแสดงให้เห็นว่า มนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ที่เคยอาศัยอยู่ในบริเวณเมืองโบราณศรีเทพ มีการติดต่อแลกเปลี่ยนสินค้ากับต่างชาติ ไม่ว่าจะเป็นทางตรงหรือทางอ้อมมาช้านานแล้ว นอกจากนั้น บางหลุมยังมีการพบโครงกระดูกสัตว์เลี้ยง เช่น ช้าง และสุนัข ถูกฝังรวมกับโครงกระดูกมนุษย์ด้วย ซึ่งนั้นอาจเป็นความเชื่อเรื่องสัตว์เลี้ยงอันเป็นที่รักของเจ้าของ หรือความเชื่อเรื่องสัตว์นำทางไปสู่โลกหน้า
6. มีการพบเทวรูปรุ่นเก่าในศาสนาฮินดูที่มีอิทธิพลจากอินเดีย ได้แก่ พระวิษณุ พระกฤษณะ และมีเทวรูปพระสุริยเทพที่พบมากที่สุดถึง 6 องค์ด้วยกัน
7. ศิลาจารึกบ้านวังไผ่ อักษรปัลลวะ ภาษาสันสกฤต ที่พบในอาณาบริเวณเมืองโบราณศรีเทพ มีการกล่าวถึงพระเจ้าศรีภววรมัน จึงเป็นศิลาจารึกที่สามารถเทียบเคียงเพื่อทราบเวลาได้ว่า น่าจะมีการทำจารึกไว้ตั้งแต่ในพุทธศตวรรษที่ 11 จึงเป็นจารึกที่มีความเก่าแก่ที่สุดในบรรดาศิลาจารึกที่พบในประเทศไทยในขณะนี้ และอาจเป็นหมุดหมายที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ที่ทำให้เมืองโบราณศรีเทพเปลี่ยนเข้าสู่ยุคประวัติศาสตร์ตามบริบทของชุมชนแห่งนี้
8. ในเมืองโบราณศรีเทพ ได้พบศิลาจารึกโบราณหลายหลัก เช่น จารึกบ้านวังไผ่ จารึกเมืองศรีเทพ พช.1 จารึกบนพระพิมพ์เนื้อดิน จารึกเยธัมมา จารึกบึงนาจาน จารึกอักษรปัลลวะที่กล่าวถึงพระวิษณุ พระรามพระลักษณ์ ซึ่งทั้งหมดนี้เป็นจารึกด้วยอักษรปัลลวะ อันเป็นอักษรจากอินเดียโบราณ จารึกเป็นภาษาบาลีและภาษาสันสกฤต ซึ่งมีความเก่าแก่กว่าอักษรขอม ที่พบในจารึกชั้นหลังมาในเมืองโบราณศรีเทพ
9. ที่โบราณสถานเขาคลังใน สร้างในวัฒนธรรมทวารวดี มีรูปปั้นคนแคระแบกสถูปถึง 5 หน้าด้วยกัน คือ คน สิงห์ ลิง ช้าง และวัว ในขณะที่คนแคระตามโบราณสถานแห่งอื่น ๆ มีเพียงหน้าคนเพียงหน้าเดียว
10. โบราณสถานเขาคลังนอก มีการสร้างเป็นแบบจำลองมณฑลจักรวาล ที่มี 3 ชั้น กามภูมิ รูปภูมิ และชั้นสูงสุด อรูปภูมิ โดยรอบ ๆ องค์เจดีย์ที่อยู่ด้านบน ปรากฎร่องรอยของหลุม ซึ่งน่าจะเคยเป็นหลุมเสาที่รับหลังคามุงไว้สำหรับการปฏิบัติศาสนพิธี
11. เขาคลังนอก ที่สร้างเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัส ด้านละ 64 เมตร เดิมเคยมีทางขึ้นได้ทั้ง 4 ทิศ แต่ต่อมาภายหลัง ได้ถูกปิด ให้สามารถขึ้นไปได้เพียงทิศตะวันตกเพียงทิศเดียว.......
12. บนยอดเขาถมอรัตน์ มีถ้ำศักดิ์สิทธิ์ ที่ผนังและเสาหินภายในถ้ำมีภาพสลักนุนต่ำ สมัยทวารวดี เป็นพระพุทธรูป พระโพธิสัตว์ ธรรมจักร และสถูป และเมื่อขึ้นไปบนยอดเขา ก็จะปรากฏร่องรอยที่น่าจะเป็นสิ่งก่อสร้างศาสนสถานอยู่บนสุดอีกด้วย.................
ขอบคุณข้อมูลจาก คุณวิศัลย์ โฆษิตานนท์ ประธานสภาวัฒนธรรมจังหวัดเพชรบูรณ์
29 сен 2023
